बन्दको कानुन

By Prajwol

यो लेख मैले मेरो आफ्नो ब्लगमा (http://kamaladi.blogspot.com/) पनि प्रकासित गरि सकेको छु, तर मेरो ब्लगका पाठक मेरा सिमित साथीहरु मात्र भएकाले दौंतारीमा फेरि प्रस्तुत गर्दै छु ।


आजकाल अनलाइन नेपालको खबर पढ्न बस्यो कि, संधै कम से कम चार वटा जति हेडलाइन त बन्द, हड्ताल, अनसन,बिरोध, हत्या आदि बारे हुन्छ । अस्ति जस्तो मात्र लाग्छ राजा बिरेन्द्रले नेपाललाइ शान्ति क्षेत्र घोषणा गरेको ।
कसैलाइ केहि समस्या पर्यो अनि एक्लै सिंहदरवार अगाडि धर्ना दिन गयो भने कसैले वास्ता गर्दैनन्, तर सामुहिक रुपमा धर्ना दिए संबन्धित व्यक्तिहरु को ध्यनाकर्षण गर्न सकिन्छ । यहि कारणले होलान् नेपालमा त्यति धेरै पार्टी, संगठन, युनियन आदि बनेका, तर ति पार्टी, संगठन, युनियनहरु ले के आफ्ना सबै सद्स्यको (सामुहिक) हितका लागि काम गरेका छन त? मलाइ त त्यस्तो लग्दैन ।

नेपालका नव युवाहरु खोक्रो पार्टी नेताहरुलाइ सच्चाउनु को साटो, जुगौं देखि क्याम्पसमा पढेको जस्तो गरि विद्धार्थी राजानिति गरि बस्नेहरुको लह लहै मा लाग्छन । अनि तेहि नेताहरु र विद्धार्थीहरुको सिको गर्दै अहिले हरेक भिन्न संगठनहरु पनि गर्दै छन बिरोध, ट्यक्सि वालाले ट्याम्पो वाला लाइ पिट्यो: ट्याम्पो वालाको चक्का जाम, बसले बटुवालाइ ठक्कर दियो: पुरै क्षेत्र बन्द, बटुवाले बस चालकलाइ चुट्यो: यातायत बन्द, एउटा विद्धार्थी युनियनको लाई अर्कोले पिट्यो: शैक्षिक हड्ताल ??????? लोकतन्त्रिक देशमा त न्य़ाय नपाए अदालत जानु पाइन्छ हैन र? कि नेपालमा न्याय कानुन सबै मरि सक्यो?

हो प्रजातन्त्रिक देशमा बिरोधको अधिकार सबैलाइ हुन्छ, तर के नेपालामा आहिले भाइरहेको बिरोध गर्ने परिपाटि ठिक छ त? जनता त्यसै सडकमा आउंदैनन्, २०४६ मा आएका थिए त्यस पछि एकै चोटि २०६३/६४ कुर्नु पर्यो । यो कुरा बन्द, हड्ताल, अनसन, बिरोध आदिको राजनिति गर्ने हरुले बुझ्नु पर्छ । "प्रतिगामी" तत्वहरुको चलखेल आहिले कति छ त मलाइ थाह भएन, तर केहि बिषम परस्थिति आए बन्द, हड्ताल, अनसन, बिरोध आदिले आजित भएका नेपाली जनता तुरुन्तै सडकमा आउने भने छैनन ।

नेपालमा देखिएको जथाभावि बिरोध गर्ने परिपाटि का कारण बिरोधको पनि कानुन बनाउन जरुरी देखिएको छ । मेरा केहि सुझावहरु:

१. जुलुस प्रर्दषण तोकिएको स्थलमा मात्र गर्न पाउने (सामुहिक बिरोध भनेको संबन्धित अधिकरिहरुको ध्यनाकर्षणको लागि हो, तोडफोड को लागि हैन)
२. शैक्षिक संस्था कुनै पनि हालतमा बन्द गर्न नपाउने (शिक्षक वा विद्धार्थीहरुको केहि माग भए छुट्टीको दिन मात्र बिरोध गर्न पाउने)
३. शैक्षिक संस्थामा कुनैपनि राजनैतिक हस्तक्षेपलाइ ठुलो अपराधको रुपमा स्थापित गर्ने (तोकियको मयाद भित्र पढाइ नसकेर राजनिति मात्र गरेर बस्ने लाइ निस्कासित गर्ने)
४. कल कारखानामा केहि समस्या भए मालिक र मजदुर मिलेर सल्टाउने (राजनैतिक पार्टीहरुको कुनै संलगनता हुन नपाउने)
५. कुनै पनि हालतमा सडक र यातायत अबरुद्ध गर्न नपाउने (अफ्नो बन्द गर्न नै परे पनि अरुको रोक्ने तथा तोडफोड गर्न नपाउने)
६. कुनै राष्ट्रिय मुद्धामा जुलुस निकाल्नु परे कार्यक्रमको कम्तिमा १५ दिन अगावै स्विकृति लिइ संचार माध्यमा बाट विस्त्रित जानकारि दिने
७. हाम्रो करको पैसाले तलब खाने मन्त्री/सांसद ले हामीलाइ नचाउने हैन, बरु तिनीहरु हामीले पालेको कर्मचारी भएकाले तिनिहरुको हरेक कामको राम्रो लेखा जोखा गर्ने (हरेक महिना तिनिहरुले के काम गरे छन भनेर मुल्यंकन गर्न अनिवार्य रुपमा हरेकलाइ मासिक रिपोर्ट निकाल्न लगाउने)

यि त भए मेरा विचार, तपांइहरुको को पनि थप सुझाव छ कि?

माओबादीको घुर्की, हुत्तीहारा सात दल र निरिह जनता

केहि समय अगि मात्रै प्राप्त यौटा समाचार अनुशार माओबादी नेता बादलले संसदको बिशेष अधिबेशन बाट संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र लगायतका उनीहरुका अन्य मागहरुमा सहमती नभए देश गम्भिर दुर्घटना तर्फ जाने चेतावनी दिएका छन ।

पत्रकारीताको भाषामा यसलाई "चेतावनी" भनिए पनि बास्तबमा यो हुत्तीहारा सात दललाई दीईएको ठाडो धम्कीपूर्ण आदेस र सम्प्रभुसत्ता सम्पन्न भनिएका नेपाली जनताको संबैधानिक अधिकार माथीको गम्भिर प्रहार हो ।

भारतीय प्रधानमन्त्रीका बिशेष दूत श्याम सरणको नेपाल भ्रमण र नेपाली कांग्रेस केन्द्रीय समीतीको माओबादीले गणतन्त्रको प्रस्ताब राखेमा त्यसको बिरोधमा मतदान गर्ने निर्णय संग संगै भएको यो माओबादी घुर्कीमा संबिधान सभामा हुने आफ्नो लज्जा जनक हारको आभाष हाल आएर माओबादीलाई छर्लंङ्ग भएको प्रष्ट हुन्छ ।

नेपाल गणतन्त्रतात्मक, राजतन्त्रात्मक वा "माओबादात्मक राज्य" जे हुन्छ वा बनाईन्छ त्यसमा नेपालि जनता आफैले आफ्नो मताधीकारको प्रयोग गर्न पाउनु पर्छ । राष्ट्रीय मूलधारमा आएको पनि भन्ने र जंगली राज चलाउने खालका हैकम पनि नछाडने माओबादी व्यबहारले उनिहरु प्रजातन्त्रका पक्षधर हुदै होईनन् भन्ने फेरी एकचोटी प्रमाणीत गरेको छ ।

तर माओबादीको यो हैकम चलाउने र तर्सायर काम गराउने शैलीमा परीबर्तन नआउनुको अर्को मुख्य कारण भने हा्म्रै सात दल वा देसका प्रकाण्ड बिद्धान नेताहरुको हुत्तीहारापन र माओबादीको खराब कार्यको खुलेर बिरोद गर्न नसक्ने कातरताबाट पनि पोषीत छ । किनकी सानातिना केहि कुरालाई छाडने हो भने बिगत एक बर्ष देखी उनिहरुले जे भने त्यसैमा हाम्रा नेताहरुले "त्वं शरणम्" गर्दे आईरहेकाछन ।

अन्तरीम बिधायीकाको सिट भाग बण्डा देखी लिएर जनसेनाको पालन पोषण अनी आफै सरकारमा बस्दै आफै आन्दोलन गर्ने र कानूनी राज्यको खिल्ली उडाएर देसको शान्ती सुरक्षाको जिम्मा पार्टीका भरौटेहरुलाई थमाउँदा समेत कसैले खुलेर बिरोध गर्नु त कता हो कता कुरो उठाउने हिम्मत समेत देखाएनन् ।

अब आएर आफ्नो हारको 'भविश्य दर्शन" भैसकेकाले कहिले आफ्नो अनुकूलता अनुशारको समयमा चुनाव गराउने त कहिले जे संबिधान सभाको चुनाव नै नगरी अन्तरीम संसदबाट गणतन्त्र घोषणा गर्ने जस्ता माग राखेर फेरी एकचोटी आफ्नो घुर्कि प्रथा कायम गर्दैछन ।

सर्ब प्रथम यो "अन्तरीम संसद" हो त्यो भन्दा पनि माथी यसका कुने पनि सदश्य जनताबाट मनोनित छैनन् फेरी यो "अन्तरीम संसद" को यौटै अभिभारा भनेको नै संबिधान सभाको चुनाव गराउनु हो । यस्तो अबस्थामा जनताको यौटै मात्र भेट हाल्न पाउने अधीकारलाई पनि लत्यायर सीधै अन्तरीम संसदबाट गणतनत्र घोषणा गर्नु पर्छ भन्ने दलले कसरी आफूलाई जनताको पार्टी भन्छ हास्यास्पद मात्रै हैन लज्जास्पद कुरा पनि हो ।

देस गणतन्त्र हुनु वा नहुनु भन्दा पनि जनताले आफ्नो मत नै प्रयोग गर्न नपाउनु कानूनी राज्यको अपहेलना र जन अधिकारमाथिको ठाडो प्रहार हो । देसमा संघीय गणतन्त्र नै आओस तर जनताको भोटले आओस कसैको घुर्की वा दबाबले होईन ।

यसरी माओबादीको हरेक घुर्की पुरा गर्दै जाने हो भने त्यो दिन धेरै टाडा छैन जुन दीन माओबादी बाहेक सबै पार्टी प्रतिबन्धित हुनेछन । दूई बर्ष पछी नेपालको राष्ट्रपति हुने प्रचण्डको भविश्यबाणी त्यसै आएको छैन यीनलाई अरु दलका हुत्तिहारा नेताको औकात पक्कै पनि ज्ञात होला र नै त्यसरी खुलेआम राष्ट्रपति बन्ने भविश्यबाणी गर्दे हिडछन् । रह्यो नेपाली जनताको कुरा यीनलाई न त माओबादी न सात पार्टी कसैले सम्मान दिन जानेनन् , यिनिहरु केवल यि हुत्तीहाराका स्वार्थ पुर्तिका औजार मात्रै रहे । माओबादीले संबिधान सभामा हार्छन भनेर जनतालाई भोट हाल्ने मौका पनि नदिनु कहाँसम्मको प्रजातन्त्र हो र माओबादीले जे भन्छन त्यही मान्दै जाने दलको पनि के अस्तीत्व भो ?

तर केहि दिनको नाटक र केहि कुराको थपघट गरेर माओबादीको धम्कीलाई "प्रस्ताब" र सात दलको लाचारीलाई "स्विकृति"को संज्ञा दिई यस पटकको माग पनि पुरा भएमा पनि ठरकीलाई भने अनौठो लाग्ने छैन ।

सानो कुरा

आज तेस्रो दिन भयो दौतरी सुरु गरेको, निकै उल्लेखनिय प्रगती भएको महशुस भएको छ । सबै सल्लाह, सुझाब लिएर अघि बढिरहेका छौ तर साना तिना कोडिगं को समस्या भएर दौतारीलाइ थप आकर्षण दिन समय लाग्ला जस्तो छ।
चना, ठर्की तथा राहुल दाइका लेख निकै राम्रा र सन्द्रभिक लागे । यसरीनै दौतारीका हात बलियो पार्दै लाग्नु पर्दछ।

साथै ब्लगलाइ परिस्क्रित पार्न डिजाइन देखि लिएर बाटो देखाउनुहुने सबै मित्रहरुलाइ धेरै धेरै धन्यबाद।
बिशेष गरी महेश मित्रले दौतरीको ब्यानर बनाउनु भएर ठुलो मद्दत पु्याउनु भएको छ। यसै गरी नै हातेमालो गर्दै लागौं, भबिष्य अबश्य नै सुन्दर हुने छ। यदी कुनै मित्रहरु क्रमिक रुपमा लेख, रचना पठाउनु हुने भए या गेष्टको रुपमा लेख रचना पठाउनु भए, dautari@gmail.com यो इमेलमा खबर गर्नुहोला । यदी तपाइहरुलाइ दौतारी राम्रो लागे कमेन्ट बक्समा केही पोख्नुहोला । साथै निकै मिहेनेतका साथ लेखिएका रचनाहरुलाइ पढेर हौसला थपिदिनुहोला ।

दशैंको टीका

दशैंको टीका

त्यतिबेला सम्म जिउंदो रहे भने,

च्याण्टेको आमाको सिउंदो रहे भने,

काका! यसपालीको दशैंमा,

टीका लागाउन आउंदै छु।

आषिश थाप्न आउंदै छु।
भो काका,

खसी किन्न हाट जानु पर्दैन।

ज्यानमारा साहुको लात खानु पर्दैन।

बाटा भरि बारुद हरु होलान्,

निस्तब्ध रात फेरि चिर्नु पर्दैन।
मान्छेको मोल खसी भन्दा सस्तो भएको बेला,

बोली भन्द सस्तो गोली भएको बेला।

काका,

चुकुल लगाऔं,

र सुकुलमा बसौं।

अर्को साल भेट होला न होला,

यसैपाली आगौंको भाग समेत

टिका लगाइ दिनुस्,

मान्छेको म्रित्यु मर्न सकुं

यही आषिश दिनुस्।

बाहुन र बाहुनबादका सम्बन्धमा

नेपालमा बाहुनबादको चर्चा चल्न थालेदेखि नै यस मुद्दालाइ एकथरीले गायत्रिमन्त्र सरी गुपचुप राख्ने वा ढाकछोप गर्ने र अर्कोथरीले ब्रम्हास्त्र सरी जहिंतहिं आक्रमण गर्न प्रयोग गर्ने गर्दै आएका छन । जातले बाहुन भएकाहरु बिशेषत: यो बाहुनजातिको तेजोबध गर्न उचालिएको मुद्दा भन्ठान्छन । कतिपय त अझै बाहुन शब्द नै पनि आफ्ना जातिविशेषलाइ अपमान गर्ने शब्द भएको भन्ठान्छन भने ब्राम्हण भनिदिंदा मान गरेको भन्ठानेर गजक्क नाक फुलाउँछन । जनै लगाउनु नै ब्राह्मणको परिचय हो भन्ने सोच्ने मानिसको पनि कमि छैन, भने धेरैलाइ को ब्राह्मण हो वा होइन भन्ने स्पष्ट परिभाषा दिन धौ धौ पर्दछ ।
बाहुनबाद सम्बन्धि बिवादहरुमा मैले बाहुनबाद एउटा प्रवृत्तिसित गाँसिएको चरित्रको सैद्धान्तिक परिभाषा हो भन्ने ब्याख्या पनि पढेको छु, जसले बाहुन जातिलाइ बुझाउने नभै एकखालको प्रवृत्तिलाइ बुझाउँछ, जुन प्रवृत्ति धेरथोर जुनसुकै जातिका मान्छेहरुमा पाइन्छ भनिन्छ । तर जे होस बाहुनबाद शब्दलाइ जुन रुपमा प्रयोग गरिएको छ त्यो उचीत छैन भन्ने मलाइ लागेको छ ।

यसै प्रसंगमा एक बिदेशी साथिले मलाइ ब्राह्मणका दशप्रकार बारे जानकारी दिएका छन । त्यो लिस्ट हेर्दै जाँदा मैले चिनेजानेका सबै जसो मित्रहरु निषाद ब्राह्मण, पशु ब्राह्मण, म्लेच्छ ब्राह्मण वा चाण्डाल ब्राह्मण पो रहेछन जस्तो लाग्यो । ल हेर्नुस है त यो बर्णनअनुसार तपाइका वरीपरी रहेका ब्राह्मणहरु कुन प्रकारका रहेछन कमेण्टमा लेख्नुस है ।

ब्राह्मणका प्रकारहरु

१. देव ब्राह्मण
प्रतिदिन स्नान, सन्ध्या, जप, होम, वलि, वैश्वदेव आदि गर्ने ब्राह्मण
२. मुनि ब्राह्मण
जो बनमा बसी कन्दमूल, फलफूलमा बाँची दैनिक श्राद्ध गर्ने ब्राह्मण
३. द्विज ब्राह्मण
वेदान्त जान्ने, सबै अनुराग आशक्ति त्यागेको ब्राह्मण
४. क्षत्रिय ब्राह्मण
सैनिक पेशा वा युद्ध कर्म अगाल्ने ब्राह्मण
५. वैश्य ब्राह्मण
कृषि, पशुपालन र लत्ताकपडा व्यापार गर्ने ब्राह्मण
६. शूद्र ब्राह्मण
लाहा, नुन, रङ, दुध, घिउ, मह, मासु आदि बेच्ने ब्राह्मण
७. निषाद ब्राह्मण
चोर, डाँकु, षडयन्त्रकारी र माछा, मासु खाने ब्राह्मण
८. पशु ब्राह्मण
ब्रह्मको बारेमा केही पनि नजान्ने, खाली जनै लाएको भरमा ब्राह्मण भएकोमा घमण्ड गर्ने ब्राह्मण
९. म्लेच्छ ब्राह्मण
विना उद्धेश्य कुवा, तलाउ ,बगैचा, आदि नष्ट गर्ने अरुलाइ दु:ख दिन उद्यत रहने ब्राह्मण
१०. चाण्डाल ब्राह्मण
ब्राहमण संस्कारले शून्य सबै प्रकारका धर्म विचारबाट टाढा रहेको मै जान्ने सुन्ने हुँ भन्ने मुर्ख ब्राह्मण

स्वतन्त्रता र स्वछन्दता

साँच्चै भन्ने हो भने ब्लग लेख्‍ने वा भनौं "लेख्‍ने" बानी नै छैन मेरो । यदा कदा कसैको बल्ग वा लेखमा टीप्पणी भने गर्ने गरथेँ ।

तर यता केहि समय देखी ब्लगरको दुनीयामा दुई थरी गुणात्मक भिन्नता बढदै गएको देखिन थाले पछी नजाने पनि नबुझेपनि केहि लेख्‍नै पर्ने जस्तो लागेर यो लेख्‍ने "दूस्साहस" गर्दै छु ।

अंग्रेजीमा Blog को अर्थ खोज्दा : "A shared on-line journal where people can post diary entries about their personal experiences and hobbies" र "a website where entries are written in chronological order and commonly displayed in reverse chronological order" भन्ने पाईन्छ ।

यसरी हेर्दा ब्लग लेखन भनेको आफ्नो बीचार साटने माध्यम हो । तर आजकल "बीचार साटने" भन्दा "बीचार लादने" क्रम बढेर जान थालेपछी केही लेख्‍नै कर लागेर लेख्‍दै छु ।

हाल मिडीयामा स्पष्ट रुपमा दुईथरी ब्लग र ब्लगरहरुको बिकास हुदैं गएको पाईन्छ । छोटकरीमा भन्दा ती दुई बिभाजन बीचार साटने" र "बीचार लादने" को नै हो ।

एक थरी ब्लगरहरु ब्लगलाई कसरी व्यबस्थीत, अनुशासीत र जबाफदेही बनाउदै लाने भन्नेमा लागेकाछन भने अर्का थरी "ब्लग" भन्ने बित्तीकै अब जे लेखे पनि भयो भन्दै ब्लगलाई अमर्यादित, अभद्र र गाली गलौज गर्ने सजीलो माध्यमको रुपमा लीन थालेका छन ।

पश्‍चीममा आफूले लेखेको कुराको जिम्मेबारी बहन गर्नु पर्ने भएकोले किताब, समाचार वा ब्लग नै किन नहोस, संम्पादन गर्दा नीक्कै ध्यान पुर्‍याएर गर्ने परम्पराको थालनी भैसकेको छ र कुनै पनि व्यक्ती, संस्था वा प्रकाशन समुहले लेखेको कुरा झुठ्‍ठा ठहरेमा वा गलत सिध्द भएमा त्यस्तो व्यक्ती, संस्था वा प्रकाशन समुहमाथी कानूनी कारबाही समेत हुने गरेको छ । त्यसैले त्यहाका ब्लगका समाचार र बिचार पनि "आधीकारीक" हुने गरेका छन , तर हामी कहाँ भने आफुलाई "अब्बल दर्जाको ब्लगर" ठान्नेलाई समेत न त कुनै जिम्मेबारीपनको बोध छ न त समाचार वा प्रकाशीत लेख रचना को आधीकारीकताको ज्ञान !

राम्रो ब्लग हुनको लागी आधिकारिकता, विश्‍वसनियता र सत्यताको जत्ती दरोकार हुन्छ त्यत्तिनै आवश्‍यकता स्वच्छता, सहिष्णुता समानताको पनि हुन्छ । ब्लग स्वछन्दताको माध्यम होईन र मनपरी गर्न छुट पाईने "स्पेस" पनि होईन । तर हामीकहाँ भने ब्लगलाई स्वछन्दता, बैमनश्यता र आफूलाई मन नपरेको प्रति घृणा र द्वेश फैलाउने माध्यमको रुपमा लिनेहरुनै आफूलाई "भेटरान ब्लगर" ठान्दैछन र ब्लगलाई "भडास" निकाल्ने माध्मको रुपमा प्रयोग गर्दैछन ।

आउनुहोस ! यसलाई यौटा नया सुरुवात बनाऔं , स्वछन्दता हैन सभ्यता, घृणा हैन प्रेम अनी बैमनश्यता हैन आत्मीयताको द्वार खोलौं ।

यो ब्लगलाई साच्चै स्वतन्त्र ब्लको रुपमा बिकास गरौं , यहाँ ब्लग लेख्‍न र कमेण्ट छाप्न कुनै बाद वा बिचारको "कैदी" बन्न नपरोस , माओबादी देखी राजाबादी सम्म सबैले यहाँ आफ्नो बिचार प्रकट गर्न पाउनेछन् । यहाँ प्रकाशीत ब्लग र बिचार प्रती सबैको कमेण्ट र प्रतिकृयाले समान ईज्जत पाउन यसमा कुनै बाद वा गुटको समर्थक वा आलोचक नै हुनुपर्ने संकिर्ण सोचाईको अन्त हुन्छ तर यौटै मात्रै कसी राखौं: हामी स्वतन्त्रताका हिमायती हौं, स्वछन्दताको हैन ।