Dautari News Highlight:
September 19, 2025
Ghatasthapana - घटस्थापना
Ghatasthapana ( घटस्थापना) Gha-tas-tha-pa-na is the first day of the Dashain festival in Nepal, one of the most significant Hindu festivals. It marks the beginning of the 15-day celebration, typically occurring in September or October, depending on the lunar calendar. The term "Ghatasthapana" comes from two words: ghata (pot) and sthapana (establishment), referring to the ritual of sowing seeds in a consecrated pot.
The exact origin of Ghatasthapana in Nepal, including who first started celebrating it, is not attributed to a specific individual or historical figure due to its deep roots in ancient Hindu traditions. Ghatasthapana, as the inaugural ritual of the Dashain festival, is a practice tied to Vedic and Hindu religious customs that predate recorded history in the region. These traditions were likely brought to Nepal by Indo-Aryan settlers and evolved over centuries within the cultural and religious framework of the Himalayan region.
The formalization of Dashain and Ghatasthapana as major state-sponsored festivals in Nepal is often associated with the unification of Nepal under King Prithvi Narayan Shah in the 18th century. The Gorkha kings, who were devout Hindus, promoted Dashain as a unifying cultural and religious event, including Ghatasthapana as its starting point. However, the celebration predates the Gorkha dynasty, as similar rituals were practiced by earlier Malla kings and other Hindu communities in the Kathmandu Valley and beyond.
Activities during Ghatastapana
Ritual of Jamara:
A small clay pot filled with soil is planted with seeds of barley, wheat, or corn. This pot, called a ghata, is placed in a sacred space or prayer room.The seeds are watered daily and grow into green sprouts known as jamara, which are later used during the festival, particularly on the tenth day (Vijaya Dashami), when they are placed on the forehead as a blessing.
Worship of Goddess Durga:
Ghatasthapana involves invoking Goddess Durga, who symbolizes power and victory over evil. The ritual is performed at an auspicious time determined by astrologers.The pot represents the goddess, and the sprouting of jamara symbolizes prosperity and fertility.
Cultural Significance:
It signifies the start of Dashain, a festival celebrating family, community, and the triumph of good over evil. Families clean and purify their homes, set up prayer spaces, and come together to perform the rituals.
Practices:The ritual is often conducted by the eldest male member of the household or a priest. Offerings like rice, flowers, and sandalwood are made, and mantras are chanted to consecrate the pot. The jamara is nurtured in a dark, sacred space, symbolizing the goddess’s energy.
Ghatasthapana sets the tone for the festive period, fostering spiritual devotion and family unity. It is deeply rooted in Nepali culture, especially among Hindus, but its celebrations are often shared across communities in Nepal.
A fun fact about Ghatasthapana is that the jamara (sprouted seeds) planted during the ritual is grown in complete darkness to mimic the sacred, nurturing environment of Goddess Durga’s divine energy. This unique practice results in vibrant yellow-green sprouts, which are considered highly auspicious and are worn behind the ear or on the forehead during Vijaya Dashami, symbolizing blessings of prosperity and protection! Another fun fact about Ghatasthapana is that the exact time for performing the ritual is determined by astrologers based on the lunar calendar, and it’s believed that starting the ceremony at the precise auspicious moment (muhurta) enhances the blessings of Goddess Durga.
September 17, 2025
Bijaya Dashami: History and Significance
September 15, 2025
समीक्षात्मक टिप्पणी -कविता संग्रह "फर्गेट एस्टर्डे"
आचार्य प्रभा (दमक झापा )
कवि मीना श्रेष्ठ बहिनी जो मेरालागी अल्पपरिचित नै हुनुहुन्थ्यो तबसम्म ,जबसम्म मैले कृष्ण पाख्रिन स्मृति प्रतिष्ठान धरानको साहित्य फाँट कलरव धरानको जम्काभेट कार्यक्रमसम्म पुग्ने अवसर पाएकै थिईनँ । तर जब श्रावण महिनाको दोश्रो न १ को सांसद कवयित्री शनिबारको जम्काभेट कार्यक्रममा जाने साईत जुर्यो तब मैले /प्रदेशमीना श्रेष्ठमार्फत वहाँको दोश्रो कविता संग्रह प्राप्त गर्ने अवसर पाएँ ।
हामीले कहिल्यै साक्षात्कार हुने मौका पाएकै थिएनौं र मैले वहाँको सृजना न कहिल्यै सुन्ने,पढ्ने मौका पाएकी थिएँ ,न वहाँलाई कुनै कार्यक्रममा भेटेकी नै थिएँ । यसो हुनुको कारण पक्कै पनि म प्रवासिनुको बाध्यता थियो।
हुन त अहिलेको समयमा सामाजिक संजाल फेस्बुकबाट पनि धेरैजस्तो कवि,लेखक,श्रष्टाहरुको सान्निध्य पाईन्छ तर अफ्सोच!हामी पनि निक्कै बर्षअघिदेखि साथी त थिएछौं तर कस्तो संजोग पर्यो कुन्नि!म वहाँसँग निजीक हुनै सकिनछु । वहाँले नै पुरानै फेस्बुक साथी हौं नि!हामी भन्दा मात्र म झस्किएँ । तर जब वहाँले कलरवको जम्काभेट,वाचन र चुस्की कार्यक्रममा आफ्नै दोश्रो कविता संग्रहको "फर्गेट एस्टर्डे" शीर्ष कविता
वाचन गर्नु भयो । म वहाँको उक्त कविताबाट अत्ति प्रभावित भएँ र आफैलाई धिक्कारें ।
यस्तो अब्बल सर्जकसँग म किन सामाजिक संजालमा जोडिन अल्मलिएछु?भनेर।
खैर! जे होस् ढिलै भए पनि साक्षात्कार हुने अवसर जुर्यो । यसकोलागी कलरव धरानप्रती म अनुगृहीत छु । त्यहि समयमा वहाँले मलाई आफ्नो कविता संग्रह फर्गेट एस्टर्डे उपहार स्वरुप दिनु भयो। घरमा ल्याएपछी मैले उक्त संग्रह अध्ययन गरें। मेरा नजरहरु शीर्ष कविता "फर्गेट एस्टर्डेमै पर्यो" । जुन कविताकै शिर्षकबाट पुस्तकको शिर्षक पनि राखिएको छ।
कविता "फर्गेट एस्टर्डे"मा यौन भावको पनि कहीं कतै छनक पाईन्छ। एक युगल जोडीको एकान्तको भेट्मा अप्रत्याशित रुपमा नै पनि यौनको उन्मादले एकार्कामा नचाहेको घट्ना पनि घट्न सक्छ, जुन प्रकृतिको बरदान नै मान्न सकिन्छ । जब मनसँग मन जोडिन्छ,मनले मन जित्छ अनि त्यहाँ अपनत्व जन्मिन्छ र नचाहेको गल्ति पनि हुन सक्छ भन्ने किसिमको भाव कवयित्रीले बताउँनु भएको छ ।
आफू दोषीको भागीदार बनेर हिजोको बितेको घटनाप्रति क्षमा माँग्दै बिगतको कुरा बिर्सी देऊ। भनेर क्षमा याचना गर्नु भएको छ। कवितामा नेपथ्यमा पुरुषलाई उभ्याएर आफैं नै पुरुषको प्रतीक बनेर क्षमा प्रार्थीको अनुनय विनय गर्नु भएको छ। यो बिम्बात्मक प्रयोग हो ।
आजकालको नयाँ पुस्ताहरुका कविताका भावहरु वजनदार र आफ्नो थातथलो,जाति अनुसारको मुद्धुम,रीतिरिवाजलाई प्रमुख बिषय बनाएर बडो शान्दर्भिक तवरले लेखिएका हुन्छन्। जस्का कविताहरुले पनि आफ्नो जातीयता,ठाउँ र भाषाको प्रतिनिधित्व गरेको आभास स्पष्ट पाईन्छ। तथापि यी सबको वावजुद पनि कविताहरुमा कतै साहित्यिक शब्दहरु,बिम्ब,प्रतीकहरुको कमी भएको हो कि ?भन्ने
September 12, 2025
संयुक्त राज्य अमेरिका ले नेपाल यात्रा पुनर्विचार गर्न आग्रह गरेको छ
संयुक्त राज्य अमेरिकाको विदेश मन्त्रालयले जेन जेडको नेतृत्वमा भएको व्यापक प्रदर्शनहरूका कारण, जसमा धेरैको मृत्यु र घाइते भएको थियो, अमेरिकीहरूलाई नेपाल यात्रा पुनर्विचार गर्न आग्रह गरेको छ। अधिकारीहरूका अनुसार कम्तीमा ५१ जनाको मृत्यु भएको छ, धेरैजसो प्रहरीसँगको झडपमा, जब प्रहरीले प्रदर्शनकारीहरूमाथि अश्रुग्यास र रबरको गोली प्रहार गरेको थियो।
विदेश मन्त्रालयले बिहीबार नेपालको लागि यात्रा लेभल २ बाट लेभल ३ मा उकासेको छ, जसमा यात्रुहरूलाई "नागरिक अशान्ति" का कारण "यात्रा पुनर्विचार" गर्न आग्रह गरिएको छ।
मन्त्रालयले आफ्नो सल्लाहमा उल्लेख गरेको छ कि नेपालका प्रमुख शहरहरू, जस्तै काठमाडौं र पोखरामा कर्फ्यू लागू गरिएको छ। यस हप्ताको शुरूमा भएका प्रमुख प्रदर्शनहरू शान्त भए पनि, सेना शहरमा गस्ती गरिरहेको र अन्तरिम सरकार गठन गर्ने प्रयास जारी रहेकोले देशमा तनाव कायम छ। मन्त्रालयले थप अशान्ति भड्किन सक्ने र थप कर्फ्यू बिना पूर्व सूचना लागू हुन सक्ने चेतावनी दिएको छ। सल्लाहले यो पनि चेतावनी दिएको छ कि नेपालमा आपतकालीन सेवाहरूको व्यक्तिगत आपतकालमा प्रतिक्रिया दिने क्षमता हाल सीमित छ।
यसले यो पनि उल्लेख गरेको छ कि अशान्तिको समयमा काठमाडौं र पोखराका केही होटलहरूमा आगजनी भएको थियो।
नेपालमा रहेका यात्रुहरूलाई ठूला भेलाहरूबाट बच्न, अमेरिकी सरकारको सहयोगमा निर्भर नहुने आपतकालीन योजना बनाउन, र छोटो सूचनामा होटल खाली गर्न तयार रहन सल्लाह दिइएको छ।
September 9, 2025
जेन जी
जेन जी ?
जेन जी, जेन जेड (Gen Z) भनेको सन् १९९७ देखि २०१२ (विक्रम सम्वत २०५३ - २०६९) सम्म जन्मिएका मानिसहरूको पुस्तालाई बुझिन्छ। यो पुस्ता डिजिटल प्रविधि र इन्टरनेटको युगमा हुर्किएको छ, जसले गर्दा उनीहरू प्रविधिसँग निकै अभ्यस्त छन्। जेन जेडका व्यक्तिहरू सामान्यतया स्वतन्त्र, रचनात्मक, र सामाजिक सञ्जालमा सक्रिय हुन्छन्। उनीहरू सामाजिक परिवर्तन, समानता, र वातावरणीय मुद्दाहरूमा पनि चासो राख्छन्।
नेपाली समाजमा, जेन जेडले परम्परागत मूल्य र आधुनिक विचारहरूको मिश्रणलाई प्रतिनिधित्व गर्छ। उनीहरूले शिक्षा, करियर, र व्यक्तिगत स्वतन्त्रतामा जोड दिन्छन्, र प्रायः नयाँ अवसरहरू खोज्न उत्सुक हुन्छन्।
जेन जी आन्दोलनको मुख्य कारणहरू:
१. सामाजिक सञ्जालमाथिको प्रतिबन्ध: सरकारले सेप्टेम्बर ४, २०२५ मा फेसबुक, ह्वाट्सएप, इन्स्टाग्राम, एक्स, युट्युब जस्ता २६ सामाजिक सञ्जाल प्ल्याटफर्महरूमाथि प्रतिबन्ध लगाएको थियो। जेन जीले यो प्रतिबन्धलाई अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतामाथिको अंकुशको रूपमा लिए, जसले उनीहरूलाई सडकमा उत्रन प्रेरित गर्यो।
२. भ्रष्टाचार र नातावादविरुद्धको आक्रोश: जेन जीलेले नेपालमा लामो समयदेखि चली आएको भ्रष्टाचार, नातावाद, र नेताहरूका छोराछोरीहरूको विलासी जीवनशैली ("नेपो किड्स") विरुद्ध आवाज उठाएका छन्।
३. आर्थिक अवसरको कमी: नेपालमा जेन जी ले रोजगारी र आर्थिक अवसरको अभावको सामना गरिरहेका छन्। देशमा २० प्रतिशतभन्दा बढी जनसंख्या गरिबीको रेखामुनि छ, र युवाहरूले आफ्नो भविष्य सुरक्षित नभएको महसुस गरेका छन्।
४. सरकारी दमन र हिंसा: प्रदर्शनहरू शान्तिपूर्ण रूपमा सुरु भए पनि, प्रहरीले आँसुग्यास, रबरको गोली, र कथित रूपमा वास्तविक गोली प्रयोग गर्दा स्थिति हिंसात्मक बन्यो। सेप्टेम्बर ८, २०२५ मा काठमाडौं र अन्य सहरहरूमा भएको झडपमा कम्तीमा १९ जनाको मृत्यु भयो र सयौं घाइते भए।
५. राजनीतिक अस्थिरता र विश्वासको संकट: नेपालमा बारम्बारको राजनीतिक अस्थिरता र नेताहरूको असफलताले जीमा सरकारप्रति विश्वासको कमी भएको छ। उनीहरूले नेताहरूलाई भ्रष्ट र गैरजिम्मेवार ठान्छन्।
Subscribe to:
Posts (Atom)
.gif)
