याद

आयुष चौधरी
रझेना ५ कृष्णनग् बाँके
हाल : रेडियो जन आवाज नेपालगंज


यादले तिम्रो सानु हर रातले सताउछ
रत्ति भरको चैन छैन बातले सताउछ ।

सम्झनामा रोई रहन्छु आशु सुक्यो आखाँमा
किन कुन्नि आजभोली मातले सताउछ ।

इश्वरको दुनियामा जो कोही नि मान्छे मात्र
कुरितीले जन्माएको जातपातले सताउछ ।

सजिएको सिन्दुरमा चुरापोते सहित
माया गर्ने कोमल ति हातले सताउछ ।

तड्पिएका दुइ आत्माको खेति गर्नेहरु
मुटु भित्र रोपिएको घातले सताउछ ।

अस्तायो एउटा राजनीतिक ध्रुव

नेपाली राजनीतिका शिखर पुरुष काँग्रेस सभापति गिरिजाप्रसाद कोइरालाको चैत ७ गते शनिबार मध्यान्न निधन भएको छ । उहाको निधन १२ बजेर ११ मिनेट जाँदा भएको हो । लामो समयदेखी छातीको रोगबाट ग्रसित कोइरालाको छोरी सुजाता कोइरालाको घरमा राखेर उपचार गर्दा गर्दै निधन भएको हो । कोइरालाको निधनले मुलुक स्तब्ध भएको छ । नेपाली राजनीतिमा शिखर पुरुषका रुपमा परिचित कोइराला पाँच पटक नेपालको प्रधानमन्त्रि हुनुभएको थियो । अहिले सम्म नेपाली राजनीतिमा निर्णायक मुभिकामा रहनु भएका कोइरालाको निधनले नेपाली राजनीतिको मोडमा पनि परिवर्तन ल्याउने पक्का छ । सबै जनाको मुखमा अव मुलुकको राजनीतिक कसरी अघि बढ्छ भन्ने प्रश्न छाएको देखिन्छ । कोइराला कसरी नेपाली राजनीतिमा महानायक हुनुभयो त ? उहाको संक्षिप्त जीवनी

नाम : गिरिजाप्रसाद कोइराला

जन्ममिति: १९८१ साल असार

जन्मस्थान : बिहार, सहरसा, टेडी, भारत

पिता : कृष्णप्रसाद कोइराला

माता : दिव्या कोइराला

शिक्षा : आइ ए

राणा प्रधानमन्त्री चन्द्रशम्शेरले पिता कृष्णप्रसाद कोइरालालाई राजद्रोहको मुद्घा लगाइ सर्वस्वहरण सहित देश निकाला गरेपछि ४५ जनाको परिवार सहित भारतको वनारस निर्वासनमा पुगेको कोइराला परिवार बिक्रम सम्बत् १९७५ मा भारत बिहार राज्यको सहर्षा जिल्लाको टेडीमा पुग्यो । त्यही जन्मभयो, गिरिजाप्रसाद कोइरालाको । उहाँं गर्भमा रहेका बेला मातापिता गिरिजादेबिको मन्दिरमा जाने गर्नुहुन्थ्यो र उहाहरुको सन्तान जे जन्मे पनि गिरिजाप्रसाद या गिरिजा देवि राख्ने सल्लाह अनुसार उहाँको नाम गिरिजाप्रसाद राखिएको बताइन्छ । कोइराला परिवारको आय स्रोत खेतिपाती थियो । चन्द्र शम्शेरको मृत्यु पछि पिता कृष्णप्रसाद कोइराला बिक्रम सम्बत १९८६ मा विराटनगर फर्कनुभयो । त्यतीबेला गिरिजाप्रसाद कोइराला ५ वर्षको मात्र हुनुहुन्थ्यो । पछि बि सं १९०३ साल असोज २ मा पिताजी कृष्णप्रसाद कोइरालाले राणाशासन बिरुद्घ बिराटनगरबाट जनताका थोत्रा कपडा हुलाक मार्फत पठाएपछि राजद्रोहको मुद्दा लगाइ सर्वस्वहरण सहित पुन देश निकाला गरेको थियो । पीताकै प्रेरणाबाट राणाशासन विरोधी भावना जन्मिएको थियो, गिरिजाप्रसाद कोइरालामा । त्यसैले उहा २३ वर्षको उमेरेदेखि नै आन्दोलनको नेतृत्व गर्ने तहमा पुग्नुभयो । उहाले २३ वर्षको उमेरमा नै बिराटनगर जुटमिलमा चर्किएको आन्दोलनको नेतृत्व गर्नुभएको थियो । सन् १९४८ मा त उहा नेपाल ट्रेड युनियन कांग्रेसको संस्थापक अध्यक्ष नै बन्नुभयो । सन् १९५२ देखि १९६० सम्म कांग्रेसको मोरङ जिल्ला सभापति बन्नुभएका कोइरालालाई सन् १९६० मा पक्राउ गरी सात वर्षसम्म जेल हालियो । उहाले त्यतिबेला जेलमा नै २१ दिने भोकहडताल समेत गर्नुभयो । जेलबाट छुटेपछि भारत पुग्नुभएका कोइराला ११ वर्षपछि बीपीसंगै मेलमिलापको नीति लिएर नेपाल फर्कनुभयो । सन् १९७५देखि ९१ सम्म पार्टीका महामन्त्री बन्नुभएको थियो, गिरिजाप्रसाद कोइराला । २०३९ साल साउन ६ गते बीपी कोइरालाको निधन पछि पार्टी गिरिजाप्रसाद कोइरालासहित गणेशमान सिंह र कृष्णप्रसाद भट्टराईको सामुहिक नेतृत्वबाट अगाडि बढेको थियो । २०४८ सालको चुनावपछि जेठ १६ गते बनेको सरकारमा तत्कालिन महामन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइराला नै प्रधानमन्त्री हुनुभयो । त्यसपछि २०५३ साल बैसाख २९ गते काठमाडौंमा सम्पन्न कांग्रेसको नवौं महाधिवेशनबाट सभापतिमा गिरिजाप्रसाद कोइराला निर्वाचित हुनुभयो । २०५७ साल माघ ९ गते कांग्रेसको दशौं महाधिवेशन कास्कीको पोखरामा सम्पन्न भयो । यो महाधिवेशनबाट गिरिजाप्रसाद कोइराला पुन पार्टी सभापतिमा निर्वाचित हुनुभयो । २०६२ साल भदौ १४ गतेदेखि १७ गतेसम्म ललितपूरमा सम्पन्न एघारौं अधिवेशनमा पनि गिरिजाप्रसाद कोइराला सभापतिमा पुन निर्वाचित हुनुभयो । जनआन्दोलन सफल भएपछि पनि गिरिजाप्रसाद कोइराला प्रधानमन्त्री बन्नुभयो भने उहा १३ वर्षदेखि नै कांग्रेसको सभापतिमा हुनुहुन्छ । दिल्लीमा भएको १२ बुदे समझदारीदेखि शान्ति सम्झौताहुदै नेपालको शान्ति प्रकृयामा महत्वपूर्ण भूमिका रहेको छ, ८७ बर्षीय कोइरालाको । नेपाली प्रजातान्त्रिक आन्दोलनका अग्रज तथा पहिलो बिराटनगर मजदुर आन्दोलनका नेता कोइरालाले निरंकुश राणा शासनबिरुद्ध जनक्रान्ति, पञ्चायती व्यवस्थाबिरुद्धको संयुक्त आन्दोलन र २०६२÷ ६३ को लोकतान्त्रीक आन्दोलनमा अग्रणी भूमिका पूरा गर्नुभयो, कोइरालाले । लोकतन्त्र प्राप्तिपछि भारतिय प्रधानमन्त्री मनमोहन सिंहबाट एसियाकै महान नेताको सम्मान पाउनुभएका कोइराला १० बर्ष लामो युद्ध गरेको माओबादीलाई शान्ति प्रकृयामा ल्याउन महत्वपूर्ण स्थानमा रहेर काम गर्नुभयो । संसारमै साम्यवादी आन्दोलन संकटमा रहेको चर्चाका बीच पनि कोइरालाले शशस्त्र युद्धमा रहेको पार्टीलाई शान्ति प्रकृयामा ल्याउन सफल हुनुभएकाले पनि उहाको नाम विश्वमा चर्चित छ । ०४६ को जन आन्दोलनपछि नेपालका कम्युनिष्ट प्रति कडा रुपमा प्रस्तुत हुने कोइरालाको छवी कम्युनिष्ट विरोधीका रुपमा समेत चर्चामा थियो । २०४६ सालको जनआन्दोलनपछिको दशकमा उहाको नाम कम्युनिष्ट विरोधीकै पर्यायकै रुपमा आउने गरेको थियो । माओवादी युद्धको सुरुमा माओवादीलाई निस्तेज पार्न कोइरालाले चालेको कदमका कारण उहा त्यतिबेला कम्युनिष्टका लागि अनुदार व्यक्तिका रुपमा चित्रण हुनुभयो । तर २०६२ सालमा भने उहा युद्ध लडिरहेको कम्युनिष्ट पार्टीसंग समेत हातेमालो गर्न पुग्नुभयो । युद्धकालमै माओवादीसंग राजतन्त्रबिरुद्ध सहमति गरेपछि कांग्रेसभित्रै समेत कोइरालाको कडा आलोचना भयो । तर कोइरालाको ब्यक्तित्वका अगाडी त्यो बिरोध गौण बन्यो । पहिले राजतन्त्रका समर्थक कोइरालाले नै डेढसय वर्ष पूरानो राजतन्त्रका बिरुद्ध आन्दोलनको अगुवाइ गर्नुभएको थियो । राजतन्त्रको पतनपछि लोकतन्त्र स्थापना भैसकेपछि पनि कोइराला नेपाली राजनीतिको केन्द्रभागमा नै रहदै आउनु भयो । ८६ बर्षिया कोइराला बिगत लामो समय देखि अस्वस्थ्य हुनुभएपनि नेपालको राजनीतिमा उहाको भूमिकालाई अहिलेसम्म पनि निर्णायक रुपमा हेर्ने गरिन्थ्यो ।

पेट कतै साटिन्‍न

हामीसँगै छ घाउ पैँचो चाहिन्‍न हजुर

खोटो यो भोको पेट कतै साटिन्‍न हजुर ।

सपना त सुर्कानो गाँठो रै'छ हाम्रा लागि,

पिर्छ तर यही हो साथी अभिन्‍न हजुर ।

छैन आदत राशिफलमा भविष्य खोज्ने,

थाहा छ गरिबको खुसी छापिन्‍न हजुर ।

बालापनमा हुने हाँसो बैँसको यो तातो,

आउँछ र जान्छ खोइ त भोगिन्‍न हजुर ।

हिँड्न त मुटु खियाउँदै हिँडिएको हो,

धन्न पैँताला चिरिन्छ मुटु चिरिन्‍न हजुर ।

बाबुरामद्वारा संविधानसभामा गयल दिनको भत्ता फिर्ता

यो खबर केही पहिल्यै थाहा भए पनि आज मात्र पत्र पत्रिकामा पढ्न पाइयो। जम्मा २० दिन गयल भए बापत ४ हजार रुपयां फिर्ता गरेछन। यो पैसाले आउन त केही आउदैन। मन्त्रीहरु चाहेको गाडीमा चढ्न तछाड मछाड गरिरहेको बेलामा यि माओबादी नेताले चालेको पाइला राम्रो नै मान्नुपर्दछ। हुन त यो ४ हजारले ४ लाखको बिज्ञापन गरेको जस्तो पनि लाग्दछ। आखिर नेता न परे। बिज्ञापनै सही तर पैसाको लालचमा मन्त्री देखी पिउन सम्म फसेको समयमा यो एउटा नैतिक शिक्षा हुन सक्छ। सायद यस्ता नैतिक शिक्षाले बुज्रुकहरुको दिमाग त के खुल्ला,कानुनकै सुर्काना चाहिने हो। तर कानुनका मतियार नै पैसाको थैलीमा भुलेको समयमा ४ हजार रुपायाले ४ लाखको नैतिकता सिकाएको छ।

एक हप्ता अघी आएका मेरा साथिले भन्दै थिए नेपालमा खसीको मासु ५०० रुपया किलो छ रे। बाबुरामले फिर्ता गरेको पैसा त ८ किलो मासु बराबर भयो। बुझ्नेलाइ श्रिखण्ड नबुझ्नेलाइ खुर्पाको बिंड भन्छन नि, हो त्यस्तै । घुस्यालाइ यो ८ किलो मासु हो,नैतिकवानलाइ एउटा ठुलो शिक्षा।

पैसा फिर्ता गर्ने बेलामा उनले भनेछन"आगामी दिनमा पनि उपस्थित नभएको दिनको संविधानसभाको बैठकभत्ता सचिवालयलेनै कट्टागरी उपलब्ध गरिदिनुभएमा म जस्ता सभासद्माथि नैतिक प्रश्न उठ्ने थिएन"। यस्ले भने अरु गयालवाला सभासदला धर्मसंकटनै पार्यो है। को भन्दा को कम भनेर तमासामा उत्रने हाम्रा सभासदले अब भट्टराइको ४ हजारको प्रतिप्रस्धासंग कसरी उत्रने हुन कुन्नी?

आज मैले रक्सी पिएको छु

दु:ख पीर को त के कुरा
संसारकै पीडा लिएको छु
आशुं नाप्दै नपाऔं
पूरा का पूरा निलेको छु
र पनि रक्सीले गर्दा
म खुशी भएको छु
हो कुरा बूझ्नु भयो हजुर
आज मैले रक्सी पिएको छु

सादा जिबनमा त सधै
डर र त्रास लिएको छु
सत्य तथ्य बोल्दा पनि
भय लिएको छु
भलो गर्दा गर्दै
धोका खाएको छु
भेउ पाउनु भयोहोला हजुर
आज मैले रक्सी पिएको छु

कस्ले बनायो यो रष
रात दिन खोज्या खोज्यै छु
नाम नै किन चाहियो र
आखिर यस्लै दु:ख बिर्सया छु
पिडा जस्तो गार्है होस
हल्कै रुपमा लिएको छु
शंका ठिक गर्नुभयो हजुर
आज मैले रक्सी पिएको छु

दिमगाको के कुरा भयो र
खुट्टा सहि नै टेक्या छु
जिब्रोको पदचाप ननापौं
ठिक कुरा औकलेको छु
हाउ भाउ बेग्लै भयोहोला
तर सत्य तथ्य बोलेको छु
आखिर सबैले थाहा पाउनु भयो हजुर
आज मैले रक्सी पिएको छु

माओवादी हिंसादेखि जातिय भिडन्त तर्फ - त्रासदिको सम्भावना ।

माओवादी कम्युनिष्टहरूको हिंसात्मक युद्ध अब कम्युनिष्ट शैलिको जनवादी गणतन्त्रीय शासन पद्दतिको स्थापना हैन जातिवादी राज्य बिभाजनको नेपाली मुद्दामा गएर ठोकिएको छ । कम्युनिष्ट विचारमा निहित वर्ग संघर्षको मुद्दालाई जातिय जामा पहिराएर नेपालको कायापलट गर्ने माओवादी चाहनाको यो अतिवादले अर्को अतिवादलाई जन्म दिने सम्भवाना प्रबल हुँदै गएको छ । १०४ जातको मिश्रित बसोवास भएको नेपालमा केहीलाई रैथाने र केही अरूलाई पराइ बनाएर पस्किन खोजिएको जातिवादी संघियता भित्र लुकेको माओवादी अभीष्ट के हो बुझ्न सकिएको छैन तर यदि कुनै अर्को बीचको बाटो अपनाएर बहुजातिय मुद्दामा सबै जातिका लागि स्वीकार्य हुने बाटो नखोजेर कसैलाई वर र कसैलाई पर राख्ने नीति अपनाइने हो र अझ यस्तो नीतिले बहुमत जातिलाई नै आफ्नै मुलुक भित्र दोस्रो दर्जामा झार्न खोजेको हो भने , नेपालमा अर्को डरलाग्दो द्वन्द अवश्यम्भावी छ । तर अपशोस यस्तो जातिय द्व्न्द झनै भयानक हुन सक्छ किनभने यो संसारमा देखिइसकेको छ । हिंसावादीलाई हिंसा रमाईलो हुन सक्छ , तर हामी कतै अर्को भयानक भीडन्त तर्फ त जाँदै छैनौँ ?

प्रतेक १० वर्षको अन्तरालमा सम्पन्न गरिने नेपालको राष्ट्रिय जनगणनालाई आधार मान्दा नेपालको कूल जनसंख्याको १% भन्दा बढी हिस्सा ओगट्ने जाति समूहहरू जम्मा १८ वटा छन् । कूल १०४ विविध जातका मानव समूहहरू बसोवास गरिआएको नेपालमा कूल जनसंख्याको १% भन्दा बढी हिस्सा ओगट्ने जातहरूले देशको सम्पूर्ण जनसंख्याको ८०% भन्दा केही बढी हिस्सा ओगटेको कुरा माथिको तथ्यांकमा देख्न सकिन्छ , जुन पछिल्लो पल्ट गरिएको वि सं २०५८ सालको जनगणनामा देखाइएको थियो ।

जात	जनसंख्या	कूल जनसंख्यामा %	साक्षरता %
क्षत्री	३५९३४९६	१५ .८०%	६० .११
बाहुन	२८९६४७७	१२ . ७४%	७४ . ९०
मगर	१६२२४२१	७ . १४%	५५ . ९०
थारु	१५३३८७९	६ . ७५%	४७ . १२
तामाङ	१२८२३०४	५ . ६४%	४५ . ०४
नेवार	१२४५२३२	५ . ४८%	७१ . २२
मुसलमान	९७१०५६	४ . २७%	३४ . ७२
कामी	८९५९५४	३ . ९४%	४१ . २७
यादव	८९५४२३	३ . ९४%	४० . ८३
राई	६३५१५१	२ . ७९%	५८ . १९
गुरूङ्	५४३५७१	२ . ३९%	५९ . ७९
दमाई	३९०३०५	१ . ७२%	४३ . ५३
लिम्बू	३५९३७९	१ . ५८%	५८ . १२
ठकूरी	३३४१२०	१ .४७%	६३ . ३२
सार्की	३१८९८९	१ . ४०%	३८ . ३३
तेली	३०४५३६	१ . ३४%	५१ . ४२
चमार,हरिजन	२६९६६१	१ . १९%	१९ . २४
कोइरी	२५१२७४	१ . ११%	४३ . ८८
		कूल ८०.६९%	राष्ट्रिय औषत ५३.७३%

मगर,गुरूङ, नेवार, तामाङ, राई , लिम्बु र + थारू = ३१.७७%

परिवर्तित नेपालमा जातिय संघियताको मुद्धालाई विशेषत: माओवादी , केही जातिवादी संगठन र पार्टीहरू तथा केही अन्य दलले चर्काइरहेको सन्दर्भमा , वर्तमान संविधानसभाको राज्य पुनर्संरचना सम्बन्धी समितिले पनि माओवादी पार्टीको खाका प्रस्ताव अनुरूप नै हुने गरी प्रस्ताव आफ्नो समिति मार्फत संविधानसभा अध्यक्षमा बुझाएको छ । यो प्रस्तावको विपक्षमा नेपाली कांग्रेस र केही मधेशवादी पार्टीहरू देखिए भने माओवादी र केही एमाले सभासदहरू र खास गरी माओवादीको बलमा यसले विवादास्पद रूपमा अगाडि बढ्ने मौका पायो । यदि यही प्रस्तावलाई आधिकारिक र अन्तिम मान्ने हो भने अबको नेपाल मुलुकलाई बिभिन्न १४ जातिय र केही भाषिक तथा गैर जातिय नाम दिइएर बाँडिएका प्रान्तहरू वा प्रदेशहरूमा रूपान्तरिक भएको हामीले पाउनेछौँ । यो प्रस्तावित नक्शाले मूलत नेपाल देशमा बसोवास गर्ने जनजाति नामधारी ७ वटा जाति समूहहरूलाई तिनका जातिका नामबाटै राज्यहरू दिने विष्मयकारी प्रस्ताव अघि सारेको छ । नेपालको पहाडी भेगमा विशेष रूपमा बसोवास गर्ने मंगोल परिवारका मानिने मगर,गुरूङ, नेवार, तामाङ, राई , लिम्बु र पश्चिम तराईको थारू जाति गरेर नेपालको कूल जनसंख्याको ३१.७७ % हिस्सा ओगट्ने निश्चित जातहरू अब उप्रान्त नेपालमा अग्राधिकारधारी राज्य प्राप्त विशेष जातिमा दरिने छन् भने बाहुन, क्षत्री , ठकुरी , यादव , दलित लगायतका ९७ जातका नेपालीहरू जसले जनसंख्याको ६८.३३ % भाग ओगटेका छन् तिनका लागि कुनै जातिय नक्शाका थातबास प्राप्त हुने छैनन् ।

जनसंख्यामा सबैभन्दा ठूलो जातिसमूह बाहुन–क्षत्री-ठकुरी-सन्यासी (३२%) लाई आजसम्मको शासनरत समूह ठानेर सबै अवसरबाट बिमुख बनाउने क्रान्तिकारिता देखाउन खोजिँदैछ एकातिर भने र पहाडी दलित कामी-दमाई-सार्की-गाइने (१२%) र अन्य तराईया दलितलाई (७%) लाई जातिय उत्पीडनको निराकरण गर्ने यो वैज्ञानिक क्रान्तिकारिताले कुनै भाग छुट्याउन सकेको छैन ।
उता कथित जनजातिहरूको समूहमा सबैभन्दा शिक्षित, हालसम्मका सबै व्यापरिक, औद्योगिक, आर्थिक, सरकारी अवसरहरूमा अगाडि रहेका नेवारहरूले राज्य प्राप्त गर्नेछन् । हासम्म पनि जनजाति कोटाका अधिकांश अवसरहारू नेवारहरूको कै पोल्टामा पर्दै आएको पनि हो । उता जनसंख्याको केवल १.५८% हिस्सा भएको लिम्बुहरू ९ वर्तमान नेपालका पूर्वी ९ जिल्ला सग्लै लिम्बुवानमा पर्नु पर्छ भनेर चर्को आवाज गर्दैछन् भने जातीय नक्शाको यो अंशवण्डामा परस्पर स्वयं एकार्काको नक्सा र हिस्सामाथि अर्को जातिको असन्तुष्टि पोखिने क्रम जारी छ । उता , सारा तराई मेचीदेखि महाकालीसम्म एउटै मधेश पर्देश हुनुपर्ने रडाको बोकेर मधिशे घटकहरूको आफ्नो विचित्र संघियताको राजनीतिमा रमिता गरेको गर्‍यै छन् । यो विडम्बनापूर्ण माग र अधिकारको कोलाहल भित्र बहुसंख्यक ७०% नेपालीहरूको परिचय भने हराउन पुगेको छ । आफ्नै मुलुभित्र अब अमुक अमुक जातिको भएका कारणले परगेलिनुपर्ने स्थतिको निर्माण जनतान्त्रिक साम्यवादका पक्षधरहरू गर्न गइरहेका छन् ।

यदो आगामी नेपालको नक्शा यस्तै रूपमा हुने भयो भने त्यति बेलाको नेपालमा जातिय दंगा वा युद्धका क्रिया-प्रतिकृयाहरू शुरू नहोलान् भन्ने सकिन्न। कुनै जाति विशेषले केही कुरा प्राप्त गर्दा अरू जातिले मौकाहरूबाट बञ्चित हुनु पर्ने कुरा संविधानत: वा कानूनत: लागू गर्न खोजियो भने राज्यको यो विभेदकारी नीति र योजना बिरूद्ध बिद्रोह त हुन्छ नै तर मेलमिलापको सम्बन्धमा आधारित मिश्रित बसोवासको हाम्रो समाजमा जातिय द्वेषको विषाक्त आगोले ल्याउने बिभिषिका डरलाग्दो हुन सक्नेछ ।

बीसौँ शताब्दिको उत्तरार्धमा विश्वमा मच्चिएका वा मच्चाइएका जातिय वैमनस्यताका युद्धहरू दोस्रो विश्व जत्तिकै विनाशकारी नभए पनि जनसांख्यिक प्रभाव , हत्या हिंसा र द्वन्दका कारण करोडौँको ज्यान जाने खालका रहेका थिए । रुवाण्डा र बुरुण्डी, पुर्व युगोस्लाभिया र पूर्व सोभियतसंघ र अहिलेको डार्फुर घटनाहरूले करोडौँ मान्छेको ज्यना लिने क्रम जारी राखेको छ - बिभिन्न खालका जातिय युद्धहरूको स्वरूपमा ।

एउटा जातिय अतिवादले अर्को अतिवादलाई जन्म दिन्छ । यो भन्नै पर्ने हुन्छ कि निस्चित जात समूहलाई राज्य बाँड्न हतारो गर्दा र अरू जातिको संवेदनशिलतालाई लत्याउन खोज्दा , यसका योजनाकारहरूले मुलुकको भविष्यलाई डरलाग्दो आगोको भुँवरीतर्फ हुत्याउन खोजिरहेका छन् ।

'जनताको आत्मनिर्णय र समान अधिकार' भन्ने संयुक्त राष्ट्रसंघको सिद्धान्त चीनको तिब्बत, भारतको कास्मिर वा संयुक्त राज्य अमेरिकाको कुनै पनि प्रान्तमा लागू हुन सक्ने प्रकृतिको छैन । हालको रसियाको चेचेन राज्य र बेलायतको उत्तरी आयरल्यान्डबारे पनि त्यो आत्मनिर्णयको अधिकार लागू हुने नहुने प्रस्ट छैन । यसलाई नेपालमा लागू गर्न न राष्ट्रसंघ चासो देखाउन बाध्य हुनर्ुपर्छ न त्यो नेपाली वस्तुस्थितिको विशिष्टतास“ग मेल खान्छ । त्यसो हुनाले आत्मनिर्णयको अधिकारले सूचीकृत उपनिवेश भूभागलाई आफूलाई उपनिवेश लाद्ने मुलुकभित्रै पूर्ण स्वशासन लिएर बस्ने कि छुट्टै स्वतन्त्र राज्यको हैसियतमा बस्ने भन्ने छनोटको अधिकारको प्रत्याभूति गरेको हो । श्रीलंकाको लिट्टे व्रि्रोहीहरूमा त्यो अधिकार प्रत्याभूति हुनुपर्छ भन्ने छैन । त्यसकारण यो अधिकार विशेष परिस्थितिमा विश्वयुद्धताका शक्ति दबदबा हुने राज्यहरूको कारण उपनिवेश बन्न पुगेका भूभागमा मात्र लागू हुने हो । लागू हुनुपर्ने भूभाग -हवाई, पुर्र्टो रिको, अलास्का, ग्रिनल्यान्ड इत्यादि) मा पनि यो लागू भएको छैन ।

जातीय द्वन्दको पछिल्लो परिणाम नाइजेरियामा अस्तिमात्र ३ घण्टाभित्र १००० जना मान्छेको हत्या भएको छ र यो श्रृंखला जारि छ ।यस्ता सम्भावना देखिँदै जाँदा नेपालका भावी सम्भावनाहरूमा प्रश्न उठ्नु स्वाभाविक भएको छ ।

के लोकतान्त्रिक युगमा प्रवेश गरेको भनिएको हाम्रो चेतना र कार्यशैलिले हिजोको आफ्नै र बाँकि विश्वको इतिहास अनि अनुभवबाट केही सिक्न पर्ने हैन ?