धोकाको परिमाण

गुरु केदार बराल
ओखल्ढुङगा, पोकली

भगवतीको मन्दिरमा हात समाएर
कहिले साथ नछोड्ने वाचा गरेको

आंशू झार्दौ आँखाबाट
कहिले नटुट्ने कसम खाएको ।

आज सम्झिन्छु ती क्षणहरु
प्रेम एउटा शक्ति मान्थे म
छातीमा सजाई उनलाई राखेके थिए
प्रेमकी खेलाडीको चक्करमा परे म !

अमृत सरी चोखो माया दिएर
उनलाई मनमा सजाएगथेँ
उनलाई मन पराउन पाप रहेछ
आज मिथ्या आरोपमा जेलिन पुगेँ ।
धोकाको परिणाम मैले पाईन
उनी सहारा विनाको जिन्दगीमा पुगिन
मैले ठूलो ज्ञान प्राप्त गरेँ
उनी पीरमा डुब्न लागिन् ।
सम्झना आउँदो रहेछ नी
कहिले काँही फोन गर्छिन्
अमर प्रेम कहाँ मर्छ र !
धोकाको परिणाम बुझ्दै होलिन् ।

पुराना पत्र पढेर

प्रबिण थापा

तिम्रो तस्बिर हेरेर, आज फेरी रोए
मिठो अतित सम्झेर,आज फेरी रोए

बल्झिए घाउहरु,चट्याङ् पर्‍यो मुटुमाथी
आँफैसग दु:खेर, आज फेरी रोए

भक्कानिए बिथोलिए,भाबबिभोर भए
अझै प्याला थपेर, आज फेरी रोए

हप्ता,महिना, बर्ष बिते,खबर आएन
भलो तिम्रो जपेर, आज फेरी रोए

आँखाभरी सुनामी झै याद उर्ली आयो
पुराना पत्र पढेर, आज फेरी रोए

रमाइलो शनिबार

गाउंका हर्के साउ दिनदिनै खोक्दा रहेछन। कस्ले सिकाएछ गोरुको दुध खाए खोकी निको हुन्छ भनेर। उनी आफ्नो काम गर्ने बिर्खेसंग जंगीए जा भरे सम्म गोरुको दुध लिएर आइज नत्र भने तरो छाला काड्छु। कस्तो आपत,गोरुको दुध कताबाट ल्याउनु। नल्याए छाला काढ्ने रे। कपालका रौं काट्दा त कस्तो दुख्छ अब छालै काडे के हुने होला। बिर्खे रनामा गाउं बेशी डुल्न थाल्यो। जुन गोरु देख्छ दुध दुहुन खोज्छ। गोरुको लात खांदा खांदा वाक्क भएर खोलाको छेउमा झोक्राउदै रहेछ। त्यतीकैमा स्यालका जम्बुमन्त्री टुप्लुक्क आएछन। बिर्खेको बेली बिस्तार सुने पछि हास्दै ल जाउं तिम्रो साउलाइ गोरुको दुध दिने काम मेरो भयो नत्र भने मेरो पनि छाला काडुन।

ढिलो ढीलो गेरर दुबै साउका पुगेछन। साउलाइ देख्ने बितिक्कै स्याल ठस ठस कन्दो रहेछ। आफ्नो मात्रै नभै स्यालको पनि छाला काडिने हुनाले बिर्खे अली ढुक्क थियो। के भयो ए जम्बुमन्त्री साउ कड्किए। स्यालले ठस ठस कन्दै उत्तर दियो,'बिर्खेसंग गोरु दुहुन गएको,ठाडो खोलामा आगो लागेको रहेछ,पोलेका माछा खांदा खांदा पेट फुलेर हैरान। बरु चर्पी कता होला'। त्यसै त सन्कि साउ त्यस्तो सुनेपछि सन्किदै भनेछन कहीं पानीमा पनि आगो लाग्छ? स्याले तुरुन्तै उत्तर दियो,गोरु ब्याय पछी खोलामा आगो नलागे के हुन्छ त? साउ चुप,बिर्खे भयो दंग।

यस्ता उट्पटागं कथा नेपालमा निकै प्रचलित छन। बिबहामा जन्ती जांदा यस्ता ठट्टेउला गफ निकै हुन्छन। बेहुली पक्षले किन ढिलो आएको भनेर सोधे बेहुला पक्षकाले हिउंद नै भए पनि भन्ने गर्छन खोलामा ठुलो बाढी आयो,झोलुंगो सम्म पानी अनी अर्को झोलुंगो बनाउन लागेको समय लाग्यो। यस्तै यस्तै गफ गरेर रमाइलो गर्छन।

बिरालो ले पाडो पाएको पूरानो चर्चित एउटा लोक गित पनि छ । यसलाइ रिमिक्स पनि बनाइएको रहेछ। त्यो गित र यस्का शब्द तल राखेको छु। तपाइको शनिबार रमाइलो रहोस।


कागज काट्ने बन्चरो काठ काट्ने कैंची
कुखुराले पाडो पायो छक्क पर्यो भैंसी

आज भैसी काहां चर्यो कर्णालीको तिरमा
पाडो टिपी चिलले लग्यो कुखुरा लड्यो डिलमा

तल पर्यो थर्को डांडा माथी पर्यो भैसे
अफिस गको मौका पारी बुढी पोइल गैछ

कागज काट्ने बन्चरो काठ काट्ने कैंची
आहाल बस्यो चैते ढेडु रुख चढ्यो भैंसी

गोरु गर्छ भुनुनु ड्वांड्वां गर्ने मौरी
माछा पस्यो जंगलतिर स्यालले खेल्यो पौढी

हिमालचुली पल्लो पट्टी रुखले कपाल कोर्यो
छेपाराले हलो जोत्यो झिंगाले डल्ला फोर्यो

हछ्यु हछ्यु आयो मलाइ हछ्युझारको सागले
गाइ मार्यो बिरालाले कुखरा मार्यो बाघले

हा… हा… हा… हा… हा…

गणीत शिक्षक: राम a=c प्रमाणीत गर त।

बिद्यार्थी: हैन सर कसरी a=c हुन सक्छ र!, यो त सम्भव नै छैन ।

शिक्षक: मैले पहिलै भनेको हैन a=b र b=c भएपछि a=c पनि हुन्छ ।

बिद्यार्थी (खुशी हुँदैं): सर यसको मतलब, म तपाईलाई मन पराउँछु, तपाई आफ्नो छोरीलाई मन पराउनु हुन्छ, तब के ! तपाईको छोरी पनि मलाई मन पराउँछीन त !!!!!   

------------------                                        -----------------------                                          ---------------------------

एकजना मानिसलाई एउटा महंगो रक्सी उपहार प्राप्त भएछ। उ सप्ताहन्त सो रक्सी पीएर मनाउने सपना बुन्दै मनमा अनेक कल्पना खेलाएर घर तर्फ लाग्दै थीयो। अचानक एउटा ढुङ्गामा ठेस लागेर, उ नराम्ररी पछारीयो र हातको झोला पनि भूईमा खस्यो। उसलाई बाटो हिँड्ने केहि व्यक्तिहरुले उठाएर बिस्तारै सडक किनारा तर्फ लग्दा उसलाई तिघ्राबाट चीसो तरल पदार्थ बगेको आभास भयो ।

“…  हे भगवान … ” उ बिस्तारै बर्बरायो “… यो रगत नै होस !”

------------------                                        -----------------------                                          ---------------------------

राम: म त आँखा चिम्लदाँ पनि देख्‍न सक्छु ।
श्याम: के देख्छौ त ?
राम: अन्धकार !

------------------                                        -----------------------                                          ---------------------------

दुईजना जँड्या कुरा गर्दै:

पहिलो: हैन, यो मुटुको अप्रेशनलाई किन ‘बाईपास’ भनिन्छ ?
दोस्रो: कस्तो नबुझेको, कुरा सिधै छ नी, अप्रेशन सफल भए ‘पास’ नत्र सधैंको लागी ‘बाई’

------------------                                        -----------------------                                          ---------------------------

First Drunk: My wife is an angel !
Second Drunk: You are lucky man, my one is still alive !

------------------                                        -----------------------                                          ---------------------------

एकजना कन्जुस पान पसलमा:
ग्राहक: साहुजी मलाई एउटा पाँच रुपैयाको मिठा पान दिनुस,…  त्यसमा, कत्था, अलैचीं, सुकुमेल, पराग, श्रीखण्ड, हिरा-पन्ना, जर्दा, तुलसी र तबक पनि राखीदिनुस।

साहु: हुन्छ … बरु तपाईको पाँच रुपैया पनि पान भीत्रै हाली दिँउ की?

------------------                                        -----------------------                                          ---------------------------

दुईजना गँजडी
पहिलो: हैन यो बिहेको बेलामा दुलहीहरु किन रातै लुगामा हुन्छन ?

दोश्रो: खतराको संकेतको लागि परावूर्वकाल देखि नै रातै रंग त प्रयोग हुँदै आएको छ नी ।

जिन्दगी, खजाना र हामी

'गमका खजाना तेरा भी है मेरा भी

ये नजराना तेरा भी है मेरा भी... ।'

- (जगजीत/लता)

जब-जब गजलका तिनै सेरहरू अति जतनसाथ आवाजमा पाउजु चलाउँछन्, म शून्यमा बस्न पुग्छु । अर्थात् यसदेखि बाहेक कतै छँदै छैन अर्को स्वर्गीय सतह ! शब्दको ढाढस कतिसम्म न्यानो हत्केला भएर शिरमा नरम मालिस बन्न सक्छ, यही गजलले मलाई प्रवचन दियो । यसको तालले आफ्नो बेताललाई कहाँसम्म प्लास्टर गर्छ भने, घाउको चिराचिरा स्वतः मखमलको स्वाभाविक जुनीमा फेरिइसक्छ ।

मानौँ हामी जिन्दगी नामको प्रतियोगीतामा कुदिरहन्छौँ र एउटा-एउटा खजानाको तिर्खाले रन्थनी छुटेर बहुलाइरहन्छौँ । यस्तो बहुलाइरहनुको निरन्तरता त्यहाँसम्म चालू भइरहन्छ, जहाँहाम्रो समग्र दौडको अघिल्तिर एक मान्छे खरानी वा माटोको चिता वा खाल्डो जम्काभेटमा देखिँदैन । खजाना भेट्ने लफडामा हामी जिन्दगीलाई सुमसुम्याउन छाडेर एकैचोटि मृत्युको काखमा सुहाउँदो बच्चा बन्न पुग्छौँ क्यार । तर लफडैलफडाको धुनमा सँगालिन आइपुगेको हाम्रो दुःखको भने कुनै तौल रहन्न । संवेदनाको चौकिल्ला छल्दैछल्दै तौलको हिसाब निकाल्ने त्यसो त हामी जुँगामुठे व्यापारी पनि होइनौँ । यद्यपि यही दुःख पनि त यात्राभरि कमाएको र हाम्रै भागको खजाना हो नि, माथिको गजलले यस्तै केही भन्छ सायद । र, यस्तो निर्विवाद खजानाको धनी आफू एक्लै पनि त होइन नि ! म पनि तिमी पनि... । साथी भएपछि कहीँ नभएको कहाली ब्युँताएर सुर्ताउने के नै काम ?

यसैकारण आत्माको इनारमा तृप्‍तिको फिँज उठ्छ ।

जिन्दगीमा हामीलाई छडीले छुलुक्क पारीपारी पाठ पढाउने गुरु दुःखहरू निकै हुन्छन् । हामी अनुभूतिमा नोट गरिरहन्छौँ । गुरुको अपेक्षा त हामीलाई सदा रहन्छ नै । गुरुकै कुरामा, बालापनमा तिनले कति-कति हाम्रा बदमासीका अघि पनि आँखा चिम्लिँदै उल्टै मिठाइ टक्र्याएर फकाएका छैनन् (थिएनन्) र ? दुःखहरू पनि ती गुरुभन्दा कुनै मानेमा कम छैनन् । तिनले यात्राभरिको रङ्गीविरङ्गी मन्डपमा हाम्रो सिर्जनशीलताको सिउँदो भरेर समाजमा निर्भीक भएर हिँड्न भरपर्दो रेखा दिन्छन् । भने, दुःख बेकामी हुन्छन् नै कुन अर्थमा र ? प्यारा गुरु दुःखहरू.., जसले हामीलाई कुनै मोडमा खुत्रुक्कै बसाए पनि सम्हालिएर चिप्लिनलाई सरल 'लिक' दिए ।

भित्ताको तस्वीरमा एकपटक हाँसेको त्यो रुप र त्यही पल छाडेर हामी हिँड्दै गर्छौँ अघि झन् अघि ...। तर तस्बिर उस्तै गरी हाँसिरहन्छ । तस्वीरमा कैद हुनुको कुनै अपशोच त्यस चेहरालाई हुन्न । कारण, त्यही त त्यसको स्वाभाविकता हो क्यार । अर्थात् फ्रेमको चार कुनामा स्थिर जीवन रच्नु । दुःखको फ्रेमभित्र हाम्रो यात्रा पनि त्यस्तै तस्वीरजस्तो स्वाभाविक लाग्छ । यही दुःख त रहेछ अन्तरङ्ग साथी, जसको आडमा हामी सुख र चैनको झिल्कादार आतिसबाजीलाई झट्ट नियाल्न भ्याउँछौँ-सक्छौँ ।

कसैले भनेको छ कतै- 'फकाउने मान्छे भएसम्म जति रिसाए पनि कुनै फरक पर्दैन ।' हामीमध्ये धेरैजसो त्यस्तो फकाउने मान्छे नभएर निस्ताउँछौँ । घरमा बसिरहँदा 'खाजा खायौ ? खानुपर्दैन त बदमास मान्छे ?' भन्ने गाली सुन्न नपाएर भोकै दुब्लाउँछौँ । कलेजमा कक्षा सकिएपछि घर फिर्ने बेलामा 'बाइ है फुच्चु !' भन्ने बिदाइ-सम्बोधन नपाएर एक्लिन्छौँ । 'राम्रो नाटक चल्दा पनि तिमीबिना त्यो नाटकघरमा भूतघर बेहोर्नलाई जान मन लागेन' भन्ने समभाव व्यक्त गर्ने आत्मीय साथी नपाएर हुरुक्क बन्छौँ । आफू मन दुखाएर अनाम नदीको किनारैकिनार एक्लै बहकिइरहँदा खोजी गर्ने कोही नहुँदा पटक-पटक मर्छौँ ।

- तर दुःख त अपेक्षाभरि सधैँ साथै हुन्छ ।

- कुनै गुनासोलाई मनबाट निकासी गर्नुपर्दैन ।

- हैरानीलाई पकेटमा च्यापेर हिँड्ने मौका मिल्छ ।

चर्चा गर्नु यस्ता नेता को

शेखर ढुङेल
अमेरिका

आफ्नो ६० बर्षे गणतान्त्रिक यात्रा सफलता पूर्वक पार गरेको छिमेकी राष्ट्र भारतमा पुन डा.मन मोहन सिंहको नेत्रित्वमा गठ बन्धन सरकार बनेको छ । आफ्नो भिम काय भौगोलिकता, बिबिध भाषा र संस्कृतिको बाबजुद एकता र राष्ट्रबादी नागरिकहरुको बिश्‍व कै लागि नमुना मात्रै होइन आफ्ना नागरिकलाई '' मेरा भारत महान '' भनाउन गौरवान्वित र प्रोत्साहित पार्ने त्यहाका महान त्यागी, बेदागी , सरल जीवन र उच्च बिचारका नेता अनी नेत्रित्व पनि उदाहरणिय छन । त्यस्ता निस्वार्थी र त्यागी नेत्रित्व कै कारण भारत आज अग्रगामी छलाङ मार्न सफल भएको छ ।

तिनै नेताहरु मध्य एक आधुनिक भारत लाई आर्थिक रुपले सक्षम बनाउन बिशेष योगदान गर्ने आदर्श पुरुष हुन ७० बर्षिय डा.मन मोहन सिंह, जो ससम्मान निर्बिबाद दोस्रो पटक भारतको प्रधान मन्त्री भएका छन । भारतमा आर्थिक सुधारको लागि इन्सपेकरी राजको सुरुवात, सरकारी नियन्त्रणका बित्तिय प्राधिकरण लाई निजी क्षेत्र मा प्रबाहित गराउने, बिदेशी निबेषको रोक लाई हटाउनु जस्ता आर्थिक सुधारका साथै '' परमाणु करार '' मा गठ बन्धन सदस्यका चर्को बिरोधको बाबजुद बुद्धिमानी पूर्वक अगाडि बढी सफलता पाउनु तत्कालिन भारत र बर्तमान पाकिस्तान को सानो गाउ ' गाह '' को सामान्य परिवार मा जन्मिएका बिलक्षण प्रतिभा, सिधा शान्त स्वभाबका धनी डा.मन मोहन सिंह को पछील्लो नेत्रित्व भारतको लागि ठुलो उपलब्धी हो । उनको कुशलता र अतुलनिय ब्यक्तित्वको अगाडि यस पटक पनि नेहरु परिवारले सरकारको नेत्रित्व गर्ने आत्मबल बटुल्न सकेन । ( पाकिस्तान छुट्टीए पछी उन्को परिवार अमृत्सर बसाइ सरेको थियो )

सन १९६२ मा अक्सफोर्ड बिस्व बिद्यालय बाट '' १९५१-१९६० सम्म भारत को निर्यात सम्भाबना र निती को कार्यन्वयन'' बिषय मा बिद्या पारीधी गरेका सिंहको नाममा सेन्ट जोन कालेजले छात्रबृती कोष नै खडा गरी उन्को सम्मन गरेको छ । आफ्नो उच्च शिक्षा पुरा गरी स्वदेश फर्केर पन्जाब बिश्‍व बिद्यालयमा बरिस्ठ प्राध्यापक भै दुई बर्ष काम गरे । डा.सिंह ले बिभिन्न बिश्‍व बिद्यालय, बित्तिय सस्थाका सम्मानित पद मा निस्ठा पूर्वक मिहिनेतका साथ काम गरे पछी तत्कालिन सरकारले बिदेश ब्यापार सल्लाहकार, अर्थ मन्त्रालयको मुख्य सल्लाहकार, भारतीय रिजर्भ बैन्क को निर्देशक, गर्वर्नर ( १९८२-१९८५ ) , अर्थ सचिब , भारतीय योजना बोर्ड को उपाध्यक्ष ( १९८५-१९८७) , प्रधान मन्त्रीको अर्थिक सल्लाहकार ( १९९०-१९९१) , हुँदै १९९१ देखी १९९६ सम्म भारतको अर्थ मन्त्रीको रुपमा काम गरे पछी एक सफल बित्तिय योजनाकार मात्र नभै राजनीतिज्ञ समेत बन्न पुगे । १९९८-२००४ सम्म राज्य सभाको प्रती पक्ष को नेता रहेका डा.सिंह २००४ को आम निर्वाचन पश्‍चात मिलिजुली सरकार को प्रधान मन्त्री बने , लेफ्ट विङ को बलियो प्रभाब रहेको सो सयुक्त सरकार अनेक बाधा अडचन को बाबजुद सफल भयो र भारतीय काङ्रेसको नेत्रित्वको गठ बन्धनले २६१ सिट प्राप्त गर्न सफल भयो ।

तीन मेधाबी छोरी का पिता डा.सिंह धेरै देश का रास्ट्राध्यक्ष हरु ले प्रशंसा गरेका ब्यक्तित्व हुन । अमेरिकाका पूर्व राष्ट्र पती बूश र बर्तमान राष्ट्र पती ओबामा , बेलायति प्रधान मन्त्री गोर्डन , अफगानी राष्ट्रपती हामीद लगायत चिनिया राष्ट्रपती जिन्ताओ पनि छन । उन्का प्रखर बिरोधि भारतीय बामपन्थी नेता हरु समेत प्रशंसा गर्न वाध्य छौ भन्दछन । भारतको ईतिहास मै डा.सिंह को आर्थिक नीतिले लेराएको परिवर्तन ले गर्दा बामपन्थी बाहुल्य रहेको पश्चिम बंगालले यस पटक को निर्वाचन मा बामपन्थी हरु लाई पछाडि धकेली दियो । लग भग तीन दशक भन्दा बढी देशको बिभिन्न बित्तिय सस्था मा काम गरेका प्रधान मन्त्री डा.सिंह ल आज सम्म कुनै सम्पत्ति जोडेका छैनन र आफ्नो सिख सस्कार को मर्यादामा समेत कटिबद्ध रही आएका छन । आफ्नो २००२ मा बनेको ८०० सि सि को मारुति कार को नबिकरण गर्न आँफै ड्राइभ गरी यातायात बिभाग जान्छन भन्दा धेरैले जिब्रो टोक्न सक्तछन । हाम्रा क्रान्तिकारी नेता ले त झनै पत्याउदैनन होला ।