गाउँखाने कथा - ११ (Nepali Gau Khane Katha)

अपडेट: गाउँखाने कथा १० को उत्तर नेपाल हो र गाउँखाने कथा ११ को उत्तर कसौडी बसालेको हो।
गाउँखाने कथा १० को उत्तर मिलाउने मिलन जी र गाउँखाने कथा ११ को उत्तर मिलाउने लुनाजीलाइ धेरै धेरै बधाइ। तपाइहरुले आफ्नो मनपर्ने गाउं माग्नुहोला।
------------------------
ठाक्सेठोक्से ठोक्राभरि काण,
त्यसमाथि बस्यो गजदेउ सांढ। उत्तर बतानुहोस,गाउं लैजानुहोस।

बिरत्त

हस्त गौतम
हाँसु भने खुशी रित्तियो
रोउँ भने आँसु सिद्धियो
निर्स मेरो यो जिन्दगीमा॥
उड्ने मन्को प्वाँखै काटियो
हाँसो संग आँशू साटियो
आज मेरो यो जिन्दगीमा॥
चिरा चिरा पारी यो मुटु
छिया छिया पारी सपना
धोका दिइ कोही गैदियो॥
अन्तर मन्को नाता तोडेर
दुनियाँमा एक्लो छोडेर
आफनै छायाँ वैरी भैदयो॥
न खायको विष लाग्यो नि
भय जति सुख भाग्यो नि
दुखि मेरो यो जिन्दगीमा॥
उड्ने मन्को प्वाँखै काटियो
हाँसो संग आशू साटियो
आज मेरो यो जिन्दगीमा॥
भताभुंग भय चाहाना
लथालिंग भय योजना
खानु सम्म धोका खाएर ।।
अध्यारो भो पुरा जिवन
निरस भो मेरो संसार
अलछिनी कोही आयर॥
माया गर्ने बहानामा
सकुनिको पासो थापेनी
दुखि मेरो यो जिन्दगीमा॥

खोइ त परिबर्तन ?

बिजयकुमार श्रेष्ठ
हाल ईराकबाट
जननी जन्म भुमी भन्ने शब्दलाई मध्य नजर राखेर हेर्दा साच्चै नै हो भन्ने उक्तीको कारक तत्व सिद्ध हुने गर्दछ । स्त्री जाती भनेको भुमी सरह हो किन कि उसले हरेक प्रणीको चाल बाजीहरुलाई निरुपण गर्न जान्नु पर्ने हुन्छ किन की सन्सारीक यात्रामा प्राणीहरुको रुपानतरण गर्नमा ठुलो भुमीका बोकेको हुन्छ जति पुरुषले बाकेको हुन्छ ।जब सन्सारको जुन सुकै प्राणीलाई पनि पहिलो पाठशाला भनेको आमाको काख हुन्छ । उसको दैविय शक्ति केन्द्रको रुपमा आफनो आमाको न्यानो काख हुन्छ । आफनो अधिकारको खोजि त्यहि न्यानो काखबाट सुरु हुन्छ पछि गएर आफनो भाग्य निर्माण गर्ने चारित्रिक स्वाभावहरुमा आफनो जिवन रेखा कोरिएका हुन्छ । सान्सारिक यात्रि भएर पृथ्वीमा आए पछि मात्र दुई रुपमा परिणत हुन्छ त्यो पुरुष र महिला अपबादको रुपमा हाम्रो समाजमा तेस्रो रुप पनि देखा पर्न थालेको छ । परा पुर्वककाल देखी नै चली आएको कुरा हो महिला भन्दा पुरुषको बोल वाला बढि नै भएको कुरालाई हामी कसैले पनि नकार्न सक्दैनौ । सामान्ति शासनको दमनको बिरोधिबाट असैय भएर महिला निस्कन थाले कयौ परिस्थीतिहरु पार गर्दै आफनो हक प्रदको रक्षा गर्नसम्म सफल हुन पुगे केहि बिकसित मुलुकका महिलाहरु र आफुहरुलाई पुरुष सरहको समान हक अधिकार उपभोग गर्न सफल हुन पुगे । तर पनि विश्वको महिला वर्ग समान छ भनेर भन्न मिल्ने वालामा छैन । समय र परिस्थीतिलाई मध्य नजर राखेर मलाई यो कुराको कौतुहलता जागेर आयो । हाम्रा देशका महिलाहरुले पनि महिला स्वातन्त्रताको लडाई त नलडेका त होईनन । नेपाल एक कृषि प्रधान देश हो । देशको ९० प्रतिशत जनता कृषि पेशामा आधारित छन । आफनो न्युनतम भन्दा न्युनतम आधारभुत आवश्यकताहरु कृषिबाट नै समाधान गर्ने गर्दछन् । शिक्षा क्षेत्रमा देखाईएका स्वातन्त्रता ति हाम्रा महिला वर्गका सम्पुर्ण सहपाठिहरुले उपभोग गर्न पाएका छन् त नारी स्वातन्त्रताको हावा कहाँसम्म र कति सम्म चलेको छ भनेर कोहि कसैले व्याहारिक रुपमा बुझने गरेको प्रमाणहरु हामीले कहिले पत्र पत्रिकामा पढ्न पाएका छौ त । शासित र सासक वर्गको खेलमा परि पिल्सीएका हाम्रा नेपाली समाजहरु लामो सँघर्ष र बलिदान पश्चात केहि परिवर्तनको परिभेषहरु देख्न पाएका छौ । सधै भरि सबैले भन्ने गर्थे नारी स्वातन्त्रताको बारेमा । नेपालमा कुन सासकको पाटो फेरिएन त अबको स्थितीमा भन्नु पर्दा ६ प्रधान देखि लिएर श्री ३ श्री ५ सम्मको शासन नेपाली जनताले राम्रोसँग अनुभुति गरी सकेका छन । त्यसको बाबजुत शासकिय शासनलाई गलहत्ति लगाएर निरिह जिवन जिएर बस्नु पर्ने परिस्थिती समेत पार्न पछि परेनन् नेपाली जनता । परिवर्तित समयलाई मध्य नजर राख्दै केहि लेख्न जुर्मुरायो मेरो हातहरु त्यसैले यो मनका तरेलीहरु पोखी रहेको छु ।
हिजोका शासक वर्गले जे गरे जुन काम गरेका थिए त्यस कामको बारेमा असईय भएर हक अधिकारको लडाईमा आफुलाई समाधिस्तमा समेत समाप्त पार्न पछि नहटेका नेपाली जनताले सबै खाले वकालत गर्न जानी सकेका छन् । नारीको कुरा गर्दा विश्व विख्थातमा समेत नाम दाम कमाउन सफल भएका पनि छन हाम्रो मुलुकमा नारी । समान अधिकारको लडाई लडि रहेका सयौ नारीहरु आजसम्म पनि आफनो लक्ष्य पुरा भएको गुनासाहरुको पोका फुकाउन सकेका छैनन् । हिजो जे भोग्दै आएका थिए आज पनि त्यहि कुरा भोग्नु पर्दा कसलाई असईय हुदैन होला । नारी उत्थानको विषयलाई लिएर ठुला ठुला भाषणका खेति गर्नेहरुको अझै पनि कमि नभएका महसुस जनताले पाएका छैन । तपाई हामीले सुन्ने गरेका छौ होला नी त आफनो गाउँ घरमा बो_िक्सको आरोप लगाएर नराम्रो पशु सरहको नसिहतको जवरजस्ति बाध्य भएर अपराध कबुल गर्न परेका भयानक घटनाहरु हाल पनि तपाई हाम्रो कानमा गुन्जिन छाडेको छैन । दाईजोको बारेमा घर निकाला गरि बेघरबारको परिस्थिती भोग्नु परेका असामयिक घटना र आफनाले आफनालाई विसर्िएर लहै लहैमा लागेर गाउ समाजमा तानाशाहि प्रबृद्धिको हैकम बादि सोच लिएर राज गर्न पल्केकाहरुलाई कस्ाले पो के नै गर्न सक्छ र देशमा सत्ता त पल्टियो तर खोल ओडेको शासकको हातमा पर्न गयो शासनभार जस्तो लाग्न थालेको छ शासनको कार्यभार पद्धतीलाई हेर्दा त भन्ने गर्छन हामी त नयाँ नेपालको चित्र रेखा बोकेर आएको र सामन्तिहरुको नास गर्न आएका हौ भनेर भाषणका खेति गर्दैछन् । देशको वागढोर समालेकाहरु जनता सामु त्रासको खेति गर्न तिर लागेका छन कुसर्िमोहको फन्दामा फसेर । एकले अर्कालाई जुदाएर अरुको जुदाईमा रमाउन जानेकाहरु शान्ति भन्ने कुराको खेति गर्न किन अघि सर्थे । हामी कानुन बनाउछौ अपराधिलाई सजाय गछौ भनि प्रति बद्धता गरि हिड्ने र आफुले गरेका प्रतिबद्धता आफै भङ्ग गरि हिड्ने के यहि हो नयाँ नेपालको नयाँ सृजना । नारीको विषयमा केही चर्का नारा दिएर हिड्ने केहि पद पाएका नारी भनाउदाहरु बाटनै नारी प्रतीको अवहेलनाहरु बड्न गईरहेको घटनाहरु हाम्रो वरिपरि नै घुमी रहेको छ । गल्ती गर्नेलाई कार्बाही गर्छौ भन्ने तर खोई कहाँ कसलाई कार्बाही भएको छ त । अपराध गर्ने व्यक्ति अपराधि नै हो न कि त्यस्ता व्यक्ति जुन सुकै पार्टिको किन नहोस । दिन दुखि र असहायहरुले बाच्न पाउने कानुन यो नेपालमा छैन । प्रति बद्धताको नाम लिएर शोषण गर्ने प्रबृद्धि बढि रहेको छ । नाताबादको चर्का बिरोध गर्नेहरु आज आएर आफना साखा सन्तानलाई आफलेु चाहेको कुनै पनि व्यक्तिलाई कुनै पनि पदमा बिना प्रमाण पत्रको आधारमा बहाल गर्दा के त्यो समान हुन गयो त । सर्वसधारण जनतालाई कुनै पनि काम गर्नु अघि अनुभवको प्रमाण पत्र देखाउनु पर्ने रे ति नेता भनाउदाका साखा सन्तानलाई भने नचाहिने । नारी उत्थान गर्छु भनेर घाटि सुक्ने गरि भाषण गर्छ ।उसको अगाडि नारीहरुलाई दाईजोको विषयलाई लिएर हाल सालै पनि कयौ नारीले अकालमा ज्यान गुमाउन परेका छन् के त्यहि हो त न्याय दिलाएका नारी लाई । सम्पतिमा समान हक अधिकारको सृर्जना गराई दिने भनेर भुलाउने काम गरि रहन्छ । फेरि भन्ने गर्दछ प्रति क्रान्तिकारिहरु मिलेर देशमा फेरि अशान्ति फैलाउन लाग्यो भनेर भाषण ठोक्न पछि परेका छैनन् । यो कसको कमजोरी हो त अनि के यसलाई सफल नयाँ नेपालको सफल शासक भनेर सलाम ठोक्ने भन्दा अरु त जनतासँग के नै छ र । जति बेला पनि बन्दुकको खेल खेल्ने आश्वासन दिन जानेका कहिले सोचेका छन नभरेको बन्दुक पनि अति भयो भने आप्से आप बिस्पोट हुन्छ भन्ने कुरा त अबगत नै होला । देशमा जटिल परिस्थीति आएको बेलामा बैदेशिक भ्रमणको अबसर लिने सहकार्य र सहमति गर्नु पर्छ भनि हिड्ने अनि आफै भङ्ग गर्दै हिड्ने । देश चलाउने जिम्मा लिएको पार्टिलाई किन हरेक तरफबाट असमर्थन आउन थाल्यो भनेर कहिले सोचेर बोल्ने र काम गर्ने गरेका छन त जहिले पनि कागले कान लानु त कहाँ हो कहाँ कानै नछामिकन पछि कुद्ने बानि छाडेर देशको लागी जनताले दिएको जिम्मा पुरा गर्न तिर लाग्ने काम तिर लाग्नु पर् यो । नत्र फेरि आफुले दिएको अभिव्याक्ति आफै माथि लागु होला नी र ज्ञानेन्द्रको पथ प्रदसक बन्नु पर्ला भन्ने कुराको सोच राखेर नयाँ नेपालको सृर्जना तिर कम्मर कसेर लाग्नु पर्ने छ भनि भन्दछु । दलित र हलिया कमैयाँलाई छुटकारा दिलाई दियो तर के दिए त ।sुनै पनि आर्थिक स्रोतको बाटाहरु देखाई दिए त । त्यो सरकारबाट हुन नसकेको कारणले गर्दा ति हलियाँहरुले फेरि पनि त्यहि प्रथालाई निरन्तरता दिनलाई आफनो साहुलाई गुहारेको कता कति हामीले पढ्न पाएका छौ त्यो किन भएको हो त ।
ति शोषित पिडित नारीहरुको मुल्य चुकाउन तिर नारी उत्थानको लागी बलियो कानुनको आधारशिला खडा गराउन तिर लाग्नु पर् यो । सक्ला अक्षर फुटाउन नसक्ने नारीहरुलाई नारी र पुरुषको समान दर्जा दिएर शोषण गर्ने प्रबृद्धिलाई त्याग्नु पर् यो । गाउँ गाउँ खोला किनारा देखि जनचेतनाको आवाज उठाई जागरुक पार्नु पर् यो अनि मात्र नारी पुरुष समान हैसियतको हुने छ । अनि मात्र नेपाली नारीले हामी शिक्षित वर्गको एक रथका दुई पाङ्ग्रा हो भनेर आङ फुलाउने पुर्ण रुपमा अधिकार पाउने छन् । त्यसको लागि एक जुट भएर लाग्नु पर् यो । १० जनामा २ जना बाठो टाठो भएर समान हो भन्नु मुर्खता हुन जान्छ । सकभर यो नयाँ शासकले पनि तपाई हामीलाई कठपुतली बनाउन कुनै कसुर बाकि त राखेको छैन नी त जनजाती र दलित भनेर चर्का नारा लगाउनेहरु के ति जातीहरुलाई सजिलो र समान तरिकाले अबसर दिएका छन् त । आफनो गुमेको अधिकार हराउन लागेको भएर पछिल्लो पटकको दबाबले गर्दा त हो केहि हदसम्म मुखमा सुपारि हालिदिएको । नत्र सरकार गठन कहिले सकिएको हो र कति भयो अहिले आएर मात्र मन्त्रि मण्डलमा सहभागिता गराई दियो । यो कुरा तपाई हामीले सजिलैसँग बुझन सक्ने कुरा हो । त्यसैले काम गर्ने भन्ने ढेडु जस पाउने हनुमान भने जस्तै अहिले देश चालक शासकको पनि बाहिरि लगाउने भेष मात्र हो फेरिएको कुनै पनि हर्कतहरु फेरिएको पाईएको छैन ।
केही उदाहरणहरु
क निजामति कर्मचारीमा भएको सरुवा र बढुवा जो हिजोका शासकले गदेर्थे अहिले त्यहि नै दोहोर् याएका छन । केवल व्यक्ति फरक मात्र हो ।
ख ठेक्का पट्टा लेनदेन हिजो पनि जो सरकारमा हुन्थ्यो यो उसैको मात्र पेवाँ हुने गरेको थियो आज पनि त्यहि भएको छ ।
ग मन्त्रालयको सचिव र सल्लाहकार राख्ने प्रकृयामा त झन योग्यता के हो कुनै प्रभाह हुन छाड्यो । जो पहिलाको भन्दा पनि नाजुक परिस्थीति बनायो ।
घ बैदेसिक भ्रमण दलमा आफनो साखा सन्तानलाई प्रथम प्राथमिकता दिने पहिला पनि थियो र अहिले पनि छदै छ ।
ङ पहिला देशको प्रधानमन्त्रीले बेदेशिक भ्रमणमा देशको राष्ट्रिय पोशाक लगाउथ्यो भने अहिले यूरोपियन टाई सुटमा ठाटिनु हुन्छ र पहिला दौरा र सुरुवालमा ठाटिन्थ्यो ।
च पहिला लडाई झगडा हुदा हात हाला हाल गरिनथ्यो भने अहिले बम र बारुदको प्रयोग गरिन्छ ।
छ पहिला पनि आफनु मातहतमा भएको मन्त्रालय र विभागमा आफना आसे पासे राख्दथ्यो भने अहिले पनि केहि फरक छैन ।
ज पहिला भारतिय नागरिकता भएका नागरिकले नेपालको सरकारी पदमा हक जमाउन पाउने थिएन भने अहिले त्यस्तो नागरिकले सरकारि कार्यलय र मन्त्रालयसम्म चलाउन पाउने भयो ।
झ पहिला हडताल बन्द हुने कुरा कमै हुन्थ्यो भने अहिले बर्षमा १० महिना जति हडताल बन्द हुन्छ । अपहरण भनेको के हो भन्ने हुन्थ्यो पहिला अहिले सानो तिनो लेनदेनको कुरा नमिल्दामा पनि अपहरणको शिकार हुनु परेको छ ।
पहिला नेपाली जनता नरहे देश रहन्न भन्ने पिर हुन्थ्यो भने अहिले नेपाली जनता नरहे पार्टि रहदैन भन्ने भान हुन थाली सक्यो । पहिला आफनो मर्जि अनुसार हुन्थ्यो चन्दा दिने काम अहिले जवरजस्ति भएको छ ।
ट पहिला देशको कानुन र आपतकालीन अबस्थामा सर्बदलिय बैठकबाट समस्याको समाधान गरिन्थ्यो भने अहिले एक पक्षिय निर्णय हुन थालेको छ । सरकार मिलि जुली भए पनि ।
हामीलाई नयाँ नेपालले दिएको आर्थिकभौतिक सामाजिकराजनितीक परिवर्तन त्यसैले हामीले पाएका नौला अनुभुती यस्ता छन नयाँ नेपालको सामान्य परिवर्तन भनेका कुराहरु अनि तपाई हामीले पाएका नयाँ नेपालको सुख सुविधा यिनै हुन ।

नयाँवर्षको गजल

- प्रकाश सापकोटा,
बनेपा काभ्रे हालः दोहा
मैले पनि अलिअलि उत्साह नै पालेको छु
शुभकामनाका केही शब्द कोर्न थालेको छु
पन्छाउँदै अन्यौल र अभावका खातहरु
गुनासा बिलौनाहरु अलि परै फालेको छु
अघि पछि देशैसँग दुख्नुपर्ने भए पिन
अनुहारका खाल्टाखुल्टी सकेसम्म टालेको छु
आए गए धेरैओटा शिशिर वसन्तहरु
शुभ रहोस् नयाँवर्ष सुनपानी हालेको छु
मैले पनि अलिअलि उत्साह नै पालेको छु
शुभकामनाका केही शब्द कोर्न थालेको छु

तिम्रो जोबन

राज राई संगम
बिगुटार-४ सुर्के ओखलढुंगा
हाल शार्जाह युएई
तिम्रो जोबन फुलझै बैशालु
हेराई झनै अनौठो मायालु
लाग्यो मोहनी
क्या राम्रो रैछ नि आँखा गाजलु
कोईली झैं लाग्यो नि मिठो त्यो बोली
सारै नै सुहायो चौबन्दि चोली
पागल भएँ नि
तिमि त रै छौ नि सारै चन्चली
माया लाउन सिपालु रैछौनि
लुकि लुकि ईसारा गर्छौनि
घाईते पार्योनि
दिलै चोरी मायाले गर्नु गर्योनि
यो मनमा हलचलै मच्चायौ
थाहै नपाई मोहनी लगायौ
लौन के गरौं
अन्जानैमा मायालु पागल बनायौ

आऊ तिमी नयाँ वर्ष

नयाँ वर्ष

आऊ !

हिजोका तितापलहरु बिर्सेर
हत्केलाभरी भिजेका
रगतका छापहरुलाई मेटाउदै
अञ्जुलीभरि प्रेमको फूल रोपौ !
एकअर्कालाई प्रहार गर्न
तम्सिएका हाम्रा मृत्युवाणहरुलाई
फ्याकेर
आजको यो रातमा
जीवनको लागि हात मिलाऔ!!

भोलिदेखि शुरु हुने हाम्रा बिहानीहरुमा
कसैको क्षुद्र दृष्टि पर्न नसकोस
भोलि उदाउने हाम्रो चम्किलो सूर्यमाथि
दुखको बादल मडारिन नपाओस!


भो पुग्यो!
ति विह्वल रातहरु
भयंकर अमानुषी परिवेशहरु
जर्जर र मृत्युदायी पलहरु
आफ्नाहरुको बिछोडको पिडा,
कष्टपूर्ण जीवन
नदोहरियोस फेरि!

आत्मियतालाई टुक्रा टुक्रा च्यातेर
स्वार्थको युद्द लड्नु अघि
हामीले सजाएको फूलबारी
सुगन्धित छ अझै
हामीले टेकेको माटो
पैतलामा भेटिन्छ अझै
हामीले साटेको प्रीति
प्रतिबिम्बित छ आँखामा अझै
हामीले पूजेकी आमा
मन-मन्दिरमा सजिएकी छीन अझै
आऊ!
मिलेर दियो बालौ
निभ्न नपाउदै दियो
प्रेमालिंगनले ज्योती थपौं
नढल्दै यो प्रहर
अखण्ड भ्रूणको सृजना गरौ!
ताकि,भोलिका नयाँ दिनहरुमा
कोही गर्भमै टुहुरो हुनुनपरोस
सृजनाका कोपिलाहरु
सेचनको आभावमा
नफक्रिदै ओइलाउनु नपरोस
मायाका सुन्दर रहरहरु
कसैको अपृय दृष्टिमा झर्नु नपरोस्!!

नयाँवर्षमा स्वागत छ तिमीलाई
नितान्त नयाँ रंग बनेर आऊ
फुस्रिएका यि भविष्यका रेखाहरुमा
अमिट सुनौलो रंग भरौं हामी!

भोलि बिहान
धरतीमा टल्कने
अशंख्य शीत थोपा जति
शुभकामना तिमीलाई
भोलिको सुनौलौ मिर्मिरे संगै
आऊ तिमी नयाँ वर्ष बनेर
स्वर्णिम भविश्यको लागि
मिलेर हामी प्रहारको सामाना गरौं
ताकि,
कोही मित्रको मुखुण्डो लाएर यहाँ
ढाडमा तिर रोप्न नसकोस्
कोही शुभ-चिन्तकको बाहानामा यहाँ
मुटु छेड्न नतम्सियोस्!!

-आश्मा