माओवादीको उन्माद र दलहरुको अस्तित्व

शेखर ढुङेल्

०३-१८-२००९-

अन्तत माओवादीले देश को अर्को अक्षुण र अबिचलित शक्ती नेपाली राष्ट्रिय शेना को मुन्टो बटार्न सफल भयो । कानुन त गलत भन्ने आधार नभए पनि मनोबैज्ञानीक रुपमा शेना लाई तहस नहस पार्ने कोशीस को एक पाइला अगाडि बढेको छ । ८ जना जर्नेल हरु को म्याद नथपेर बाँकी अरु शेना का बरिष्ठ हाकिमहरुलाई मानसिक प्रहार मात्रै गरेको छैन प्रशासन र प्रहरीमा झै पदोन्नति र म्याद थपको लागि नेताको ढोका ढोकामा झोला बोकेर कुद्ने अनी जनता र राष्ट्रको दुहाइ दिएर मात्र नपुग्ने अवस्थामा शेना लाई पुर्याइ दिएको छ । माओवादीले अबको दिनमा शेना समायोजनका मामलामा बर्तमान प्रधान शेनापतीले झै कुनै शैनिक जर्नेलले उस्को बिरोध नगर्ने गरी प्रत्यक्ष रुपमै चेतावनी दिएको छ । माओवादी समर्थक पत्रीकाको समाचार ले त्यही शन्देस दिन्छ । अब पदोन्नति हुने शेनाका जर्नेल स्वत: माओवादी प्रती अनुग्रहित हुने र सम्भाबित हस्तक्षपको बिरोध वा टक्कर कसैले नलिने हुँदा माओवादीको जन गणतन्त्र को ढोका खुल्दै छ । पूर्व प्रधान मन्त्री सहित ६ दलका नेताले निर्णय सच्याउन गरेको अनुरोध लाई लत्याएर प्रचन्डले आफ्नो अधिनायकिको पूर्वभ्यास मात्र गरेनन सहमतिको राजनीति लाई आर्यघाट पुर्याइ दिये । बाँकी सत्तारुढ दलहरु कुन स्वार्थले माओवादीको अधिनायकि लाई समर्थन गरी मन्त्री परिषदमा बसिराखेका छन ? माधव नेपाल जि ले स्विकारे झै ससद बादी दलले गरेको गल्तीले त्यस को परिणाम अब देश एक तन्त्री कम्युनिस्ट ब्यबस्था मा भास्सिने र कम्बोडिया वा अफगानिस्तान्को बाटोमा लम्किने छ । निरन्कुस राजतन्त्र सित सम्झौता हुन सक्दथ्यो र भएको पनि हो तर अधिनायक बादी कम्युनिस्ट सित सम्झौता गरेर प्रजातन्त्र आएको ईतिहास छैन । फेरी लामो र रक्तपात पूर्ण बिद्रोह गर्नु पर्ने अवस्था देखिन्छ ।

"....... सक्यो दैलो देख्यो” भने झै ' हतियार धारी माओवादी लाई निर्वाचनमा लगेर ठुलो गल्ती भयो भन्ने एमाले बिशेष गरी माधव नेपाल प्रबृतीहरु नेपालको राजनीति फाँटमा देखिनुको औचित्य छैन । महाकाली सन्धि को बारेमा बितन्डा मच्चाएर पछी समर्थन, प्रतिगामी आधा सच्चियो भनी सरकारमा जाने, १२ बुँदे सम्झौता देखी माओवादी लाई सरकारमा समेत हामीले पुर्यायौ भनी अस्ती सम्म भन्दै हिंड्ने एमाले आज फेरी गल्ती भयो भन्दै छ कस्तो लज्जास्पद नीति ?

माओवादी सर्बसत्ताबाद लाई टेवा पुग्ने अर्को शन्देस देशले पाएको छ, त्यो हो स्व बि यु निर्वाचन को परिणाम । भबिष्यमा दलको प्रतिनिधित्व गर्ने युबा पुस्ता विद्यार्थीहरुको निर्वाचनमा यस पटक माओवादीका मन्त्री समेतले भाग लिएर स्व बि यु कब्जा गर्ने घोषणा गरे । अनेकौ झडप र एक विद्यार्थी को मृत्‍यु समेत भयो । कतिपय राजनैतिक बीष्लेशकले यस लाई दलको हैसियतको जनमत संग्रह नै भनेका छन । माओवादी समर्थक विद्यार्थी समुह क्रान्तिकारीको प्राबिधिक रुपले तेस्रो स्थान भए पनि अब उ प्रथम स्थान बराबर हो । किनकी एकले सय लाई आतंक गर्न सक्ने हुँदा तेस्रो भएको क्रान्तिकारीको अगाडि बाँकी दुईको केही नचल्ने निस्चित छ ।

यस हिसाबले अब देशमा काङ्रेस, एमाले र माओवादी बाहेकका दलको राजनैतिक भबिष्य समाप्त नै भएको देखिन्छ । उनीहरुको कुनै अस्तित्व र हैसियत नै देखिएन । त्यसैले समान सिद्धान्त र निती भएका दलहरु एक अर्कामा पलायन ( बिलय ) भएर प्रमुख राजनैतिक दलको अस्तित्व जोगाउने र माओवादीको एक तन्त्रिय अधिनायक बादको बिरुद्ध गोलबद्ध नहुने हो भने कसैको पनि अस्तित्व बाँकी रहन्न ।

कहिलेकाहि चोट दिन्छन कहिले कुरा काट्छन्

बसन्त विवश आचार्य
तुलसीपुर दाङ्ग

कहिलेकाहि चोट दिन्छन कहिले कुरा काट्छन्
आफ्नाहरु आफ्नै हुन्छन मनमा माया राख्छन
नदेखे झै तर्किएर वाटो जतिकाटेपिन
ठेसलाग्दा अत्तालिदै देविदेउता भाक्छन्
पराईले जतिसुकै माया गरेपिन
आफन्तैले मिठो लाग्ने चोखोमाया दिन्छन
घुर्क्याउछनथर्काउछन गालिपनि गर्छन
अनि मुटुभित्र पिरतीको आफै डोरी वाट्छन्
जवपर्छ यो देहमा नजर हजुरक
हाँसोदिए हासिदिन्छु रुन्छु रुवाएसि
जे गर्नुछ गर्नुस अधिकार हजुरको
मनमा माया सँगालेरघुर् क्याउदै नवोल्ने
वसन्तूलाइ मनपर्छ व्यवहार हजुर

मेरी प्रिया काली

अशोक नेपाल

मेरी प्रिया काली मलाई सम्झी सम्झी
आशुले मजेत्रो भिजायकी होलिन
घाम अस्ताउने बेलामा छटपटाउदै मेरो बाटो हेर्दी होलिन्।।
लान्खु खोल उर्ली आए जस्तो आँखामा आसुको छाल उठ्न थाल्यो होला…
भुइचालोले हल्लाएको घर जस्तो मेरो मुटु चर्कन थालयो…।।
उकाली ओराली डाँडा काँडा नदी नालाले मलाई खोज् दै होला,,,,,,
म बिनाको मेरो लन्खु गाउ बस्ती कस्तो उदा सिएको होला…
मलाई मेरो छोरी को सम्झनामा मेरो मुटु जली रहन्छ…।।
मेरो जन्म भूमिको सम्झनामा अनी मेरो प्रियासी काली को सम्झ्नमा …
ढोप्पा धोप्पा आसँहु खसी रहन्छ………ढोप्पा धोप्पा आँशु खसी रहन्छ………।

कती ठोक्यौ माथा तिम्ले

कती ठोक्यौ माथा तिम्ले कहिले बोलेन ढुङ्गाको देउता
धोका दिदैनन सबैले खोज मन मिल्ने साथी एउटा

सतहमा संग्लिएर बग्दा थिग्रिएका बिकार देखिन्न
कहाँ पो सकिन्छ र फेरी नाप्न मुटुको कुना र छेउ ता

हिजो भिजेको आँसुले आज नबगायोस फेरी तिम्रो
खुर्क अतितका डामहरु ,नत्र लाग्ला मनमा लेउ ता

उचाइ दिन नसके नि गिराउने थिन यि नजरबाट
कसरी दिनु दस्तक दिलमा, दिदिनौ कहिले भेउ ता

फुलमा काँडा पनि हुन्छ बिझ्ला नबिझ्ला यो श्पर्शको तरिका
यता म काँडालाई नि फुल देख्छु देख्नेले देखे के उता

सम्पुर्ण पोष्ट

दौंतरीका एडमिनहरु साथै नयाँ, पुराना सबै पाठकहरुलाई दौंतरीमा हालसम्म प्रकाशित सबै लेख-रचनाहरु खोज्न, पढन र सम्पादन गर्न अनी चाहिएको बेलामा लिन्क रिफरेन्स गर्न समेत सजिलो होस भनी यो पेज बनाईएको छ ।

हालसम्मका सबै रचनाहरुको सूची हेर्न कृपया तल रहेको 'Show table of contents' मा थीच्नु होला ।

खोजी सहायक:

'Show table of contents' मा क्लिक गरी ब्लगपोष्टका सूची देखिए पछि निम्न अनुसार लेख रचनाहरु खोज्न सकिन्छ:

वर्णानुक्रम अनुसार खोज्न: वर्णानुक्रम अनुसार प्रकाशित पोष्ट खोज्न 'POST TITLE' मा क्लिक गर्नु होला। 'POST TITLE' मा क्लीक गरे पछि दौंतरीमा रहेका पोष्टहरु Alphabetical Order अर्थात वर्णानुक्रम अनुसार सूचीबद्द भएर देखिने छन। यसो गर्दा पहिला अंग्रेजी वर्णमाला वा अक्षरबाट सुरू भएका ब्लगपोष्ट देखिने छन भने अंग्रेजी वर्णमाला पछि देवनागरी वा नेपाली वर्णमाला अनुशार पोष्टहरु: A>B>C>... अ> आ> इ>... क> ख> ग... को क्रममा देखिने छन।

सो 'POST TITLE' मा पून क्लिक गरेमा यो सूची ठ्याक्कै उल्टो (Descending Order) भई ज्ञ> त्र> क्ष>... इ> आ> अ>... C> B> A> को क्रममा देखिने छन।

शीर्षकको शुरुमा अंक वा चिन्हको प्रयोग भएका पोष्टहरु पनि शब्दकोषकै क्रम अनुसार रहने छन।

प्रकाशीत मिति अनुसार खोज्न: दाँया पट्टी रहेको 'POST DATE' मा क्लिक गर्नु भयो भने सबैभन्दा पुरानो पोष्ट सबैभन्दा माथि देखिने छ र पून क्लिक गर्दा सबैभन्दा नयाँ पोष्ट सबैभन्दा माथि देखिने छ ।

कुनै एक बिधाका पोष्टहरु मात्र हेर्न: कुनै एउटै बिधाका पोष्टहरु मात्र हेर्नको लागि "LABELS" भन्दा मुनि रहेको कुनै पनि label (जस्तै: अभिव्यक्ति, गित/ गजल/कविता आदि) मा क्लिक गर्नु भयो भने सोहि बिधाका पोष्टहरु मात्रै सूचिबद्द भएर देखिने छन । साथै कुनै एक निश्चित बिधालाई पनि प्रकाशीत मिति र वर्णानुक्रम अनुसार क्रमबद्द गरेर हेर्न सो बिधा (label)एक्टीभ भएको बेलामा "POST TITLE" र/वा "POST DATE" थीच्न सक्नु हुन्छ । अनी कुनै एउटा निश्‍चित बिधाबाट पून सम्पुर्ण पोष्टमा फर्कन "LABELS" मा क्लिक गर्नु होला ।

(यो पेजमा हालसम्म दौंतरीमा प्रकाशित सबै रचनाहरुको लिन्क आफैं बन्दै जाने भएकोले पुरै पेज खुल्‍न केहि समय लाग्न सक्नेछ ।)

Show table of contents

कब्जातन्त्रको रिहर्सल !

बिगत केही वर्ष यता द्रूत गतिमा आशालाग्दो किसिमले अघि बढेको नेपाली राजनीतिका घटनाक्रमहरू ३ वर्ष भैसक्दा निराशाको दलदलमा फेरि फँसेको अनुभव हुँदैछ । पछिल्लो समयमा राजनैतिक दल अथवा शक्तिहरू बीचको सम्बन्ध टाढिँदै गएको छ र राजनैतिक शक्ति सन्तुलनमा एउटा निराशालाग्दो रिक्तता र तिक्तता अनुभव हुँदै गैरहेको देखिन्छ । यसो हुनुमा , राजनैतिक दलहरूले मेलमिलाप र समन्वयको राजनीतिलाई लत्याएर , आफ्नो एकल पार्टिगत नीति एवं धारणालाई नै आगामी संविधानको अन्तर्वस्तु बनाएर अगाडि बढ्ने एकलवादी विचार , व्यवहार तथा पेलाहा प्रवृत्तिलाई जिम्मेवार ठान्नु पर्ने हुन्छ । यस मामिलामा , सत्तारुढ घटकको नेतृत्व गर्ने माओवादी पार्टी नै अग्रज बनेको छ । हतियार , हिंसा र बाहुबलको भरमा आँफूलाई अहिलेको हैसियतमा स्थापित गर्न सफल माओवादी पार्टीले सोचेको देखिन्छ कि उसको पछिल्लो राजनितिक सफलता ऊद्वारा सञ्चालित रक्तरंजित हिंसात्मक युद्दको जनअनुमोदन र विजय दुवै हो । अत: यो विजय हासिल गरिसकेपछि, ऊ नेपाली राजनीतिक अखाडाको निर्विवाद नाइके हो र उसले कसैलाई सुन्नु वा टेर्नु पर्ने दरकार छैन । विशेषत: जिम्मेवारीमा बिनम्र बन्नु पर्ने विश्वमान्य संस्कार र सत्तामा आइसकेपछि बढी जिम्मेवार बन्नु पर्ने व्यवहार तथा सहमतिको वातावारण जुटाएर अरू राजनैतिक शक्तिलाई पनि विश्वासमा लिएर चल्नु पर्ने जरुरतलाई माओवादी अभिमानले जानाजानी लत्याएको छ । समझदारीलाई बढारेर अतिवादको राजनीतिक भेलमा अरूलाई चिढाएर नै बढार्ने व्यवहार माओवादीको रहेको देखिन्छ । माओवादीका सबैभन्दा जिम्मेवार केही नेताहरूका निम्न बोली र व्यवहारहरू यहाँनेर पढ्न योग्य देखिन्छन् :

“हामीले सेना जस्ताको तस्तै राखेका थियौं। दुनियाँमा यस्तो शान्ति सम्झौता भएको छ कतै? शान्ति सम्झ्ौता गरेपछि अधिकांश देशमा सेना बुझ्ाइन्छ, हतियार बुझ्ाइन्छन्। हाम्रो सेना र हतियार जस्ताको तस्तै राखेर हामी चुनावमा गयौं। यस्तो पनि कहीं भएको थिएन। हामीले अहिले चुनाव पनि जित्यौँ। जनताले हामीलाई विश्वास पनि गरे। र, अहिलेसम्म आउँदा हामीसँग सेना पनि छ, जनताले हामीलाई सरकारमा पनि पुर्‍याइदिएका छन्।”

“हामीलाई प्रतिक्रियावादीले संविधान बनाउन नदेलान्। तर, जनताका पक्षमा संविधान बनाउनुपर्छ भन्ने तयारीका साथ हामी लड्दैछौं। दुईतिहाई चाहिन्छ संविधान बन्नलाई। ४० प्रतिशत हामीसँगै छ। हामीबिना संविधान बन्छ? एक अक्षर पनि लेखिँदैन। कि त हामीले भनेजस्तो संविधान लेखिन्छ, होइन भने कसैको पनि संविधान बन्दैन।”

“पशुपति घटना मार्फत हामीले ठूलै भाँडभैलो मच्चाएको छौँ र त्यसले सबै प्रतिगामीलाई हल्लाएको छ।”
अव्यवस्थाबाटै व्यवस्था आउँछ, भद्रगोलकै बीचबाट क्रान्ति हुन्छ। भद्रगोल ल्याउने नै हो हामीले ।

-बाबुराम भट्टराईका केही कटुसत्य विचारहरू

बिभिन्न मितिमा आफ्ना कार्यकर्तालई सम्बोधन गर्ने क्रममा माओवादी दर्शनका नेपाली व्याख्याताको रूपमा चिनिने विद्वान बाबुरामका माथि उल्लिखित विचारहरूलाई पढ्ने जो कोहीले अनुमान गर्न सक्ने कुरा हो - तुलनात्मक रूपमा विचारमा उदारवादी कहलिएका माओवादी नेताको सोच यस किसिमको अराजकतावादी र एकाधिकारवादी खालको छ भने , भौतिक युद्दको त्रासदिको प्रयोगबाट नै अरूलाई सखाप र ध्वस्त पार्दै सत्ता नेतृत्व कब्जा गर्नु पर्छ भन्ने बहुसंख्यक सैन्यवादी चिन्तनको नर्सरीमा हुर्किएका माओवादी कार्यकर्ताहरूको विचार कुन किसिमको होला !

सरकारमा बसेर नया संविधान लेख्ने जिम्मेवारीको संरक्षक समेत रहेको माओवादी नेतृत्वको सरकारका शिर्षस्थ नेता रहेका भट्टराईको संविधान निर्माण सम्बन्धी माथिको उद्धरण र उनको व्यक्तिगत वेबपेजमा राखिएको माओवादी संविधानको प्रारूपले माओवादी के चाहन्छन भन्ने कुराको खुला घोषणा गरिरहेकै छन् ।

माओवादी पार्टीको नीति र कार्य योजना त उसले सबैलाई बुझ्ने भाषामा बताइरहेकै छ र उसका विचार र व्यवहारहरू सबैलाई जगजाहेर बनाएर नै त्यही बाटोमा हिँडाइरहेको छ , तर अन्य राजनैतिक शक्तिहरूले यो कुराको गम्भिरतलाई बुझ्न सकिरहेको देखिएको छैन । बुझेको भए उनीहरूले माओवादीलाई संयमतापूर्वक व्यवहार गरेको हुनुपर्थ्यो । पछिल्लो समयमा एमाले पूर्वमहासचिव माधव नेपालले व्यक्त गरेको ' हतियारधारी माओवादीलाई संविधानसभाको चुनावमा सरिक गराउनु गल्ति थियो 'भन्ने स्वीकारोक्तिले पनि माओवादीलाई हेर्ने र अगाढि बढाउने व्यवहारमा कांग्रेस एमालेले ' फ्रेंकिस्टिनको मोन्स्टर' जन्माएको महशूस गरिरेहको प्रतित हुन्छ । माओवादीले भने जस्तो 'सत्ता कब्जा गर्ने' कब्जातन्त्रको अभ्यास उसले धरै अघिदेखि शुरू गरेको हो र यसका अनुभवहरू नेपाली जीवनका हरेक पाटाहरूमा देखिन थालेका छन् ।

वर्तमान नेपालको हरेक जीवनका पक्षमा माओवादी अतिवादी चिन्तनको भाइरस घुसिसकेको छ । घर-घडेरी कारोवारदेखि गाऊँ जिल्ला स्तरीय ठेक्कापट्टाका सरकारी कामहरूमा, सरकारी अड्डादेखि कारखाना, होटल मजदूर र क्यासिनोसम्म , टेलिभिजन, गोरखापत्र , नेपाल टेलिकम र राजश्व संकलनको तथाकथित प्रोजेक्टसम्म , छापामार शिविरदेखि वाइसिएल क्याम्प र युवा स्व-रोजगार कार्यक्रमसम्म, कर्मचारी , पुलिस सरूवा र थमौतिको ठेकापट्टादेखि हालैको स्व वि यू निर्वाचनमा खटिएको माओवादी लगानी र मन्त्रीस्तरीय सहभागिता अनि सैन्यवादको हस्तक्षेप सम्मलाई देखे-अनुभव गर्ने कसैले पनि यो भीषण कब्जातन्त्रको रिहर्सल अभ्यासलाई नचिनेर भोलिको नेपालमा बहुलवादी लोक-कल्याणकारी लोकतान्त्रिक पद्दति सुरक्षित रहने सपना देखिरहेको छ भने, या त ऊ बुझ पचाइरहेको छ अथवा माओवादीले जे गरे पनि त्यो उसको सपनाको लकातान्त्रिक गणतन्त्र हुनेछ भन्ने भ्रममा बाँचिरहेको छ । यो आलोचना हैन, नेपालमा जनमुखी लोकतन्त्रको सम्भावित अवसानमाथिको चिन्ता मात्र हो ।