पवित्र गठबन्धन र माओवादी 'नया सत्ता' को आयू

कम्युनिष्टहरू धर्म मान्दैनन् र भौतिकवादी हुन्छन भन्ने कुरा राजनीतिको कखग जान्ने मान्छेलाई पनि थाहा भएकै कुरा हो । धर्म मान्नेहरूका लागि भने 'पवित्र' वा 'अपवित्र' ( sacred, holy or unholy ,sacrilige) भन्ने जस्ता कुराहरूको महत्व हुन्छ । तर। केही कुराहरू 'अपवित्र' भैहाल्यो भने पवित्र बनाउन पण्डित वा धर्मगुरूले पवित्र जल अभिषेक गर्न सक्छन् । नेपाली गाउँघरमा अशुद्दलाई शुद्द पारेर काम चलाउने बनाउन सुन पानी छर्केर पवित्र पार्ने पनि चलन छ । तर राजनीतिमा भने कुनै ग्रन्थ छैन जसले कुन कुरा पवित्र वा अपवित्र हो खुट्याउन सकोस् । केही हप्ता अघि कांग्रेस, एमाले र फोरम मिलेर राष्ट्रपतिपदको निर्वाचनमा माओवादीलाई लोप्पा ख्वाएका थिए र यो तीन दलीय मेलमिलापलाई माओवादीले 'अपवित्र' गठबन्धनको संज्ञा दिएर सरकारको नेतृत्व गर्ने नैतिकता आँफूसंग नरहेको स्वीकारोक्ति प्रकट गरेको थियो । राष्ट्रपति पदमा हारेको आवेशमा जे कुरा भनेको भए पनि त्यसपछिका दिनहरूमा भने माओवादीले सरकार गठनको आफ्नो अभिलाषलाई कहिलै लुकाएन । तैपनि नया बन्ने सरकारमा कांग्रेसको सहभागितालाई सकेसम्म पञ्छाएर बाँकि रहेका एमाले र फोरमको मोर्चा आफ्नो नेतृत्वमा बनाएर यो समीकरणलाई 'पवित्र' पार्ने कोशिशमा भने लागि रह्यो । यसरी पाक्दै गरेको खिचडीमा 'पवित्र'ताको 'घ्यू' थपेर स्वादिष्ट पार्ने काम भने हिजो प्रचण्ड प्रधानमन्त्री बनेपछि सम्पन्न भयो । कामरेड प्रचण्ड गणतन्त्र नेपालको पहिलो प्रधानमन्त्री निर्वाचित भएको घटना संगै, आधुनिक नेपालका राजनैतिक घटनाक्रमहरूले एउटा वृत्त पूरा गरेका छन् । डेढ दशक लामो हिंसात्मक संघर्ष वा बिद्रोहलाई परिचालन गरी परिवर्तनका नाराहरूका आधारमा राजनीतिमा फर्केको क्रान्तिकारी शक्तिलाई सत्ता राजनीतिको जिम्मेवारी सुम्पेर, मौका पाउँदा उसले के गर्दो रहेछ त भनेर हेर्ने अभिलाषा माओवादीका समर्थक र बिरोधी दुवैलाई रहेको थियो , तर पनि अबको राजनीतिलाई माओवादीले कत्तिको जिम्मेवारीपूर्ण तरिकाले सञ्चालन गर्नेछ भन्ने कुराहरूले नै यो सरकारको आयू तय गर्नेछ । माओवादीले सत्ता आरोहणको यो मौकालाई आफ्ना पार्टीगत राजनैतिक अभिष्ट र एजेण्डा पूरा गर्ने उद्देश्यले प्रयोग गर्न खोजेका खण्डमा माओवादी नेत्रत्वको यो सरकारले १०० दिन पुरा गर्न पनि नसक्ने अनि विकल्पमा अर्को नया समीकरण निर्माण भई सत्ता परिवर्तनका अस्थिर अध्यायहरू पुन: खोलिन सक्छन् । यो दूर्भाग्यपूर्ण नहोला भन्न सकिन्न ।

संविधानसभाको निर्वाचन सम्पन्न भएको ४ महिना पछिमात्र नया सरकार जन्मिन सक्नुमा कांग्रेस माओवादी वीचको खिचातनी ने जिम्मेवार भएको कुरमा बिमति हुन सक्दैन । यसो हुनुमा कसैले कांग्रेस र विशेषत: गिरिजा कोईरालाको सत्ता लिप्सालाई दोष दिएको देखिए पनि , यो मुख्य रुपमा माओवादीको छापामार चिन्तन, वाइसिएल व्यवहार र सैन्य दम्भमा आउन नसकेको परिवर्तनका कारण पनि थियो । सरकारको एउटा घटक दलका रूपमा माओवादी र विशेषत: उसका विविध नामधारी जनवर्गीय संगठनहरूको हरेक जोरजुलुमपूर्ण व्यवहार सहेपनि अरू दलहरूले उसले गर्ने भनिएको सत्ता नेतृत्वसंगै कथित जनयुद्दकालीन व्यवहारमा सुधारको अपेक्षा राख्नु अस्वाभाविक थिएन । त्यसो हुँदा हुँदै पनि माओवादीलाई ऊ संविदानसभामाको सबैभन्दा ठूलो दल हुँदा हुँदै फेरि पनि, सत्ता भन्दा बाहिर राखेर गैर-माओवादी समीकरण बनाउन यदाकदा प्रकट हुने कांग्रेसी चाहना अहिले सम्म उसकै नेतृत्वमा अघि बढिरहेको समग्र शान्ति प्रकृयाका लागि प्रत्युत्पादक हुन सक्थ्यो । यस्तो घडीमा , माओवादी नेतृत्वलाई सत्तामा पुर्‌याएर एमाले र फोरमले जिम्मेवारपूर्ण काम गरेका छन् भने आफ्ना असहमति साथ प्रतिपक्षमा बस्दै संविधान बनाउने जिम्मेवारी पूरा गर्न सक्यो भने कांग्रेसले पनि ठिकै गरेको छ । तर पनि , अबको यो नया परिस्थितिमा नेपाली सेनाको अराजनीतिक चरित्र भित्र माओवादीले कुन किसिमको धावा बोल्न खोज्नेछ भन्ने कुराले यो सरकारको आयू निर्दिष्ट गर्नेछ भन्ने कुरामा द्विविधा नरहँदा हुन्छ ।
माओवादीले नेपाली सेनामा आफ्ना छापामारहरूलाई समूहगत प्रवेश गराउने आफ्नो नितिलाई कार्यान्वयन गराउने अड्डि लियो भने अनि अरूपनि राजनैतिक एवं दलगत एजेण्डा सहित आफ्नो हात बलियो पार्ने योजना अनुरूप काम गर्न चाह्यो भने , यही कारणले यो नया समिकरण धरापमा पर्ने कुरा ठोकुवा गर्न सकिन्छ ।

तर पनि नय बनेको 'पवित्र' गठबन्धनले ' अरूलाई देख्यौँ पटकपटक, हामीलाई हेर्नुस् एकपटक' भन्ने माओवादी उद्घोषलाई साकार पारेको छ । यो घडी , एकतन्त्रात्मक कम्युनिष्ट राज्य निर्माणका लागि कोषे ढुङ्गा नभएर बहुलवादी समतामूलक समाज व्यवस्था निर्माणका लागि भैदियो भने कसैले चिन्ता लिनु पर्ने हुने छैन , हैन र माओवादीको युद्दकालीन हत्या हिंसा र असहिष्णुपूर्ण व्यवहारको सरकारीकरण गर्नलाई यो 'पवित्र'ताको लाहाछाप लाग्यो भने हामि अभागी नेपालीले सन् १९१७ को रसिया वा आजको उत्तर कोरियाको आधारशिला मुलुकका लागि राखेका हुनेछौँ । आशा छ २१ औँ शताव्दिको उत्तर-आधुनिक संसारमा , मानवताले फेरि पिंजडाको सुगा बन्नु पर्ने छैन ।

-एकलव्य

ग्रेटर नेपाल नया नेपाल की समृद्ध नेपाल

केही समय पहिला एन आर एन युरोपियन भेलामा मिडिया पार्टनरको रुपमा सहभागी भएको थिए । तेस वेलामा डा उपेन्द्र महतोको एउटा सव्द मेरो मनमा परिरहेको थियो ।आज फेरि समाचारमा ग्रेटर नेपालको व्यानर लिएका केहि मानिस हरु देखे पछि पुन: म त्यस विषयमा सोच्न वाध्य भएको छु । ग्रेटर नेपाल नया नेपाल की समृद्धी नेपाल

पछिल्लो समयमा देशमा राजनैतिक परिवर्तन त धेरै भए तर नेपाली राजनैतिक मनस्थिती कहिले माथी उठन भने सकेन । जुन जोगी आए पनि कानै चिरेको प्रजातान्त्रिक राजनैकित दल त के कुरा र्सवहारा र जनताको सरकार नारा दिइ नेपालको ठुलो दलको रुपमा आएको माउवादी पनि राजनैतिक दाउपेजमा अग्र स्थानमा छ ।नेपालीहरु राजनैतिक रुपमा यति पोख्त भइ सकेका छन कि अव त नेपालको राष्टिय खेल नै राजनिती लाई राखे भइ सक्यो ।

इन्टरनेट जालो भित्र पस्दै गर्दा नेपाल पत्रिकामा एउटा लेख पढन पाए ‘जि’ फर गन रे त्यो पनि १ क्लासमा पढने वाल मनस्थितीमा अनि व्यवहारिक सिक्षा दिन्छन रे ४ क्लासमा त आधुनिक हतियार वारे जानकारी दिने रे। उमेर पुगे पछि नेताले दिएको सपनावाट विउँझिएर विपनाको दुनियामा कदम राख्दा त्यो वालकवाट हामीले के आसा राख्न सक्छौ । मैले मेरो ४ वर्षो छोरा लाई हेर्छु, स्कुलमा खेल्ने वाहेक काम छैन । ए देखि जेड सम्म राम्ररी भन्न सिकाएको त स्कुलको उसको प्रिसिपलले मलाई वोलाइर सोध्छ यस्तो किन सिकाउनु हुन्छ ?।मैले भने त्यो त नर्मल कुरा हो पढन सिकाउनु उ भन्छ वच्चाको उमेर भएको छैन त्यो सिक्न लाई ।उसलाई अहिले देखि मेन्टल प्रेसर दिएर सिकाउनु हुदैंन रे । जवकी मैले उसको उमेरमा त एउटा पुरा वाक्य लेख्न सक्थै ।

मैले यो किन भनि रहेको छु भने डा महतोले नया नेपाल हैन समुद्ध नेपाल भन्नुस भन्नु भएको थियो । जवकी गणतन्त्रमा हामी नया नेपाल भन्दै हिड्दैछौं । उता अव ग्रेटर नेपालको पनि चर्को स्वर आउन थालेको छ । सानो दिमागमा हतियारको सिक्षा दिएर भविष्यको नेपाल के होला र ।

फेरि यमदुत नै बन्ने चाहना ?

बाल्यकालका दिनहरुको कुरा याद आउंछ । कहिले काहि म आमासंग झगडा गर्दा रीस पोख्न पस्केर थालमा दिएको भात फाल्ने धम्की दिने गर्दथें । बिचरा आमाले छोराले भात नखाला र भोकै होला भन्ने पीरले सबै कुरा वा बाल शर्तहरु मानेर खाना खान मनाउने गर्नुहुन्थ्यो । बाल्यकालमा हामी सबैको भोगाइको कुरा यस्तै हुन्थे । त्यति मात्र नभएर छिमेकीसंग होस या दाइ भाइ वा बाबुसंगको रीस यी सबैका कारण सिर्जित बाल धम्कीको शिकार सबैका आमाहरु नै हुने गर्छन ।

त्यस्तै बाल तमासा अहिले देशमा माओबादि मण्डलीले गर्दैछ । आफ्नै कुबुद्धि र गैर जिम्मेवारिपनको शिकार आंफै बनेको छ र २ र ३ जम्मा ५ मात्र हुन्छ भन्ने लघु सोंचाइले २ र ३ ले ६ पनि बनाउंछ भन्ने विर्सेको छ । केहि दिन बिचको देशको अचम्मको चालले मुलुक सहि दिशामा जान्छ कि भन्ने झिनो आशामा बसेकाहरुलाई फेरि पनि आफु गलत रहेछु भन्ने सोच्न कर लगाएको छ । एमालेसंग एउटा सम्झौता गरी केहि घण्टा भित्रै अडान बदलेर अर्को निर्णय गरी एमाले लाई बिल्याउन खोज्ने उसको रणनीति वा निर्णयले उसको बेइमानीपना सबै सामु छर्लङ पारिदिएको थियो नै उसको राजनीतिक कच्चापन उदाङो पारिदिएको छ । माओबादिको गद्दारिपना र माओबादिको संचालन रिमोट कन्ट्रोलद्वारा हुंदोरहेछ भन्ने कुरो उनीहरु भित्रकै पोलापोलले ईंगित गरिरहेको छ । यस्तै घटना माओबादि र देउबा सरकारको बिचको शान्ति संझौताको वैठकको पालामा पनि भएको थियो । सबै कुरामा मिलिसकेर हस्ताक्षर गर्ने प्रकृयामा पुग्न लागेका माओबादि एक फोन कलको कारण संझौता भंग गरेर भागेका थिए । त्यति मात्र हैन आंफु भित्र नै मारामारमा उत्रिन लागेका सज्जनहरुको हरकतले माओबादि नामको कम्निष्ट पार्टीको विभाजनको दिन धेरै टाढा छैन भनेर पनि सोच्नु पर्ने हो कि भन्ने लाग्न थालेको छ ।

अहिले एमाले र कांग्रेस धर्म संकटमा फसेका छन् । न त आफुहरु मिलेर सरकार बनाउन बहुमत पुग्छ न त माओबादी विश्र्वास गर्न लायक भइसकेको छ । यस्तोमा फेरि मधेशी फोरम हालीमुहालीमा पुग्यो भने र परमानन्द झाले देखाएको कास्टिङ पुर्णाकी नाटकको रुपमा मञ्चन हुने मौका पायो भने “नेपालीको भाग्य कोर्ने” आशा गरिएको “समावेशी” संविधान सभा र यसका अपवित्र उत्पादन र हरकतबाट राष्ट्र र राष्ट्रियता कति पटक बलात्कृत हुने हो सम्झन डर लाग्ने स्थिति आइसकेको छ ।

म जस्ता कुनै पार्टी प्रति लेनदेन नभएका व्यक्तिहरुको सबैको एउटै आशा कि त सबै पार्टीहरु मिलेर सरकार चलाएर राम्रो संविधान बनाउनुका साथै देशलाई पनि उन्नतिको मार्गमा डोरयाउन होइन भने कलंक नलागेका व्यक्ति लिएर जिम्मेवार केहि पार्टीहरु मात्रै भए पनि त्यो लक्ष पुरा गरुन भन्ने हो । तर हिजो सम्मको जंगल देखि सडक सम्मको नायक बनेको माओबादीले यसरि देश र प्रजातन्त्रको हित चाहनेहरुलाई लोप्पा ख्वाइसकेको छ र झन् धम्की र बार्गेनिङमा उत्रन थालेको छ ।

हिजो सम्म आदर्श र विकासको गफ छाट्ने माओबादि राष्ट्रलाई निकास दिने गठबन्धन बनाउने काममा आफैं बाधक बन्दैछ । झन यस्तो परिस्थितिमा बढी जिम्मेवार भएर प्रस्तुत हुनु पर्ने माओबादी आंफै मधेशी फोरमलाई पनि मात गर्दै सौदा बाजीमा उत्रिएको छ । एकातिर मधेशको दुहाइ दिएर रातारात उदाएका पार्टी भन्दा पनि विश्र्वासको कसीमा गिरेको माओबादिलाई अब कसैले विश्र्वास गर्न भन्दा पहिले १० पटक सोच्नु पर्ने बाध्यताको स्थिति आफुलाई अग्रगामी र सर्वे सर्वा ठान्ने माओबादीले नै पैदा गराइदिएको छ । अर्कोतिर माओबादी नीतिगत वा निर्णयगत हिसाबमा सम्मत हुन नसक्ने रहेछ र नेतृत्वको बोली आफ्नो मात्र खुशी वा समझदारीले नचल्ने खसी बजारको दलालको जस्तो रहेछ भन्ने खुलस्त देखिएको छ ।

संविधान सभाको चुनावबाट नै अधिनायकबाद लाद्ने लघु सोच सफल नहुने हो कि भन्ने कुराले माओबादि वा त्यस भित्रका अनुदारहरुलाई पिरोलेको छ । त्यसैले हिजो माओबादीको नया बन्ने सत्ताको जर्नेल बन्ने सपना देख्नेहरु हुन वा प्रधानमन्त्री बन्ने सपना देख्नेहरु हुन सबै ले जे पायो त्यहि बोल्न थालेका छन् । अनि एकदिन प्रचण्डको, अर्को दिन हिसिलाको त कहिले कसको धम्की आउन थालेको छ “शान्ति प्रकृया खतरामा छ”, “हामीलाई फेरि जंगल नफर्काइयोस”, “देशमा सिभिल वार हुन्छ” आदि आदि ।

हिसिला यमीको “सिविल वार” को धम्कीलाई उद्धृत गर्दै आज नेपाल भ्रमणमा जाने हरुले भिजिट गर्ने युरोपको एउटा वेब साइटमा नेपाल भ्रमणमा जानेहरुको लागि अहिले खतरा हुन सक्छ भन्ने किसिमको खबर प्रकाशित गरिएको छ । अर्थात फेरि नेपाल सुरक्षित छैन भन्ने बुझ्न लागेका छन बाहिर बाट हेर्ने मान्छेहरु ।

१० वर्षमा देशको कायापलट गराउंछु भन्ने हरु नै किन अरु भन्दा नालायक बन्न तम्सिदै छन ? बोल्नु भन्दा अगाडि सोच्न जरुरत नठान्ने र धम्कीलाई नै आफ्नो अस्त्र बनाउने कि देश बनाउन मिलेर अगाडि बढ्ने ?

त्यसैले अति भयो ! अझै पनि प्रचण्ड एण्ड कम्पनिको घुर्कीलाई सहने वा उनका शिविरका छापामारलाई निशस्त्र गरेर खोरमा हाल्ने ? होइन भने संसदीय प्रजातन्त्र स्विकारिसकेपछि र गणतन्त्र आइसकेपछिको अवस्थामा बन्दुक बोकेर राष्ट्रलाई धम्क्याउन पाइन्छ ? के “१० वर्षमा स्विट्जरल्याण्ड बन्ने” हौवा पिटाइएको देशमा मान्छेको बाच्न पाउने अधिकारलाई समेत चुनौति दिंदै खुलेआम यमदूत बन्ने धम्की दिन पाइन्छ ?

झन्डै विर्सिएको दौतरी

प्रवास जिवन त कुइरोमा हराएको काग जस्तै हुदो रहेछ । केही गर्छु भन्दा पनि नसकिने । हुनत खाने मुखलाई जुगाले छेक्दैन भन्छन तर के गर्ने मेरो लागि त उखानै मात्र भयो । जता गए पनि काम को डंगुर जस्तो लाग्छ । समय लाई कसरी म्यानेज गर्ने भनि सोच्नै सक्दिन । हिसावमा पहिले देखि अलि कम्जोर । अनि त समयको जोड घटाउ गर्ने सकिन ।

दौतरीमा नछिरेको जुग वितेछ । दौतरीहरुले पस्कनु भएको खुराक एक एक गर्दै पढे अनि २ शव्द भए पनि कोर्न मन लाग्यो । तर के लेख्ने तस्तो नया कुरा सुनाउन लायकको केही छैन । हुन त मदन जीको दुइ तिन वटा मेल आएको थियो ।केही लेख्नुस भन्दै । एकाधको त जावफ पनि फर्काइयो । वाकी मदन जीले वुभ्नु भयो होला । विल गेट संग भलै समय होला तर म संग रहेन छ भनेर । हुन त नानी देअि लागेको वानी क्यै गरि नजाने । काम पनि छैन फर्ुसद पनि छैन । त्यसमा पनि अल्छी भइएछ । चोर ले अरुलाइ पनि चोर देख्छ भने झै नेपालीको जातै अल्छि । विदेसीले जस्तो कुरा कम काम ज्यादा गरेको भए हामी पनि विकसित नेपालको नेपाली हुन्थ्यौं । किन तिमी कहाको भन्दा सगरमाथालाई तेरस्याउनु पर्थ्यो। त्यसो त काममा एउटा छिमेकी भाइले सगरमाथालाइ पनि छिमेककै हो भनेर भन्दै रहेछ । हुन त म भन्दा पहिले अफिस पसेको सवैको दिमाग वास गरेछ । यहाको जनता पनि कतिको उल्लु । जोग्राफीमा त जिरौ रहेछन ।अव सगरमाथा छिमेकको भनि भन्दा पनि हो भनेर पत्याउने हो त! । वुद्ध कहा जन्मेको छिमेकी देशमा । हैरानै पारयो यिनीहरुले म त चकित भए । अनि सवै स्टाफ भएको वेला सोध्ने जमर्को गरे हैन सगरमाथा कसरी छिमेक देशमा रहेछ भन्दा उहि दक्षिणे पन देखाइ हाल्यो पहिले उनि हरुको थियो रे अहिले हाम्रो भयो रे ।

हुन त लाटो देसमा गाडो तन्नेरी । हाम्रा देशका दुतावास हरु के काममा व्यस्त छन कुनी एक साथी नेपाल पठाउ अभियानमा त लागेका छन । तर देशमा केके छन यहाको जनतालाई वुझाउन भ्याउदैनन ।

ल त आज लाई ‘वार्म-अप’ त गरियो भोली देखि अल्छि भइएनछ भने फेरि व्यायाम गरुंला ।

कथा अमेरिकाको

शेखर ढुङ्गेल
अमेरिका विश्वकै धनी र अधिक होमलेसहरुको देश हो । यहाँ पनि मध्यम वर्गीय समाजको जीवन अति नै कष्टकर छ । विगत केही बर्षदेखि अनपेक्षित रुपमा ह्रास हुँदै गएको आर्थिक स्थितिले गर्दा यस्तै अवस्था रहे आगामी एक वर्षभित्रमा मात्रै २२ लाख मानिसले आफ्नो घर ऋणमा लिएको गुमाउँने छन् । एक्लो क्यालिफोर्निया राज्यमा मात्र यो आर्थिक बर्षको प्रथम तीन महिनामा ५७ हजार मानिसले ऋणमा किनेको घर गुमाएको तथ्याङ्क हालै प्रकाशित भएको छ । २००८ को जुन महिनामा मात्र ७७ हजारले नोकरी गुमाउनु पर् यो । दैनिक बढ्दै गएको तेलको मूल्यका कारण विगत ६ महिनायता खाद्यान्न लगायतका वस्तुमा १० देखि ३० प्रतिशतसम्म मूल्य वृद्धि भएका कारण जीवन कष्टकर बन्दै गएको छ । सयौं निर्माण कम्पनी आर्थिक कारोवार गर्ने कम्पनीलगायत बैंकसमेत धराशयी भएका छन् । पाँच बर्षअघिको दाजोमा घरहरुको मूल्यमा ३० प्रतिशतसम्म ह्रास भएको छ भने कोठाको भाडामा भने १० प्रतिशतसम्म वृद्धि भएको छ ।

यस्तो बाताबरणमा ठूला-ठूला सपना देख्ने र यहाँको मुद्दालाई आफ्नो देशको मुद्दासित दाँजी उन्नति प्रगतिको कथा सुनाउँने आप्रवासीहरुको जीवन कति कष्टकर होला तर स्वदेशमा आफन्तलाई घर किनंे यस्तो गाडी किनें उस्तो टिभी किनें भनी सन्देश पठाई आफू स्वर्गमा भएको जनाउनेहरुको यथार्थता तलका तीन जन्मजात अमेरिकीको कथा सुन्दा स्पष्ट हुन सक्दछ । यहाँ प्रस्तुत तीनवटै कथा तीन पात्रसितको प्रत्यक्ष बार्तामा आधारित हुन्-

एक हुन् श्रीमती रोक्सेना जोम्सन । बर्ष ४५ । बसोबास सन्फ्रान्सिस्को । हुर्केका छोराछोरी अलग्गै बस्दछन् । शिक्षा मास्टर डिग्री मेनजमेन्ट । एकबर्ष अगाडिसम्म वार्षिक कमाई १ लाख अर्थात् ट्याक्स कटाउँदा मासिक ७ हजारभन्दा बढी र तत्कालीन खर्च ४ हजार ५ सय घरको ऋण ४ सय कारको ऋण १ सय ३५ इन्स्योरेन्स १ सय ५० फोनको बिल । ५० डलर केबललाइन । १ सय ५० ग्यास-पानी-बिजुली । ३ सय पेट्रोल एवं कार सर्भिसिङ । १ हजार ग्रोसरी खाद्यान्न ५-७ सय डे्रसिङ्ग मेकअपको मासिक खर्च ।
गत साल ५० बर्ष पुरानो प्रतिष्ठित निर्माण कम्पनी जहाँ उनी कार्यरत थिइन् धराशयी भयो । रोक्सेनाले अवकास पाइन् । अर्को ठाउँमा नोकरी पाइनन् । बैंकको ऋण तिर्न असमर्थ भइन् । ९ महिनासम्म घर बेच्न खोजिन् तर विकेन र अन्त्यमा बैंकले नै लियो । केही महिनापछि कोठाभाडा तिर्नसमेत पैसा नभएपछि केही दिन आँसु बोकी सडकको कुनामा समेत बसिन् । बल्ल एकदिन एउटा कम्पनीमा ड्राइभरका लागि आवेदन दिइन् र मुस्किलले त्यो नोकरी हात पारिन् । स्मरण रहोस् अमेरिकामा अधिक शैक्षिक योग्यता भएको मानिसलाई सानो जागिरमा राख्न पाइँदैन । किनकि कुनै बेला नोकरी छोडेर जाने सम्भावना हुन्छ । १० बर्ष मेनेजरमा काम गरेकी रोक्सेना हाल सार्वजनिक बस चलाउँदै छिन् ।

५५ बर्षीय जोन जोन्सन पूर्व प्रहरी हुन् । २५ बर्ष नोकरी गरी अवकास पाएपछि १५ लाख डलर लगाएर एउटा रक्सी पसल खोले । घरबन्दकी राखी ऋण लिएर लिक्वर स्टोरु खोलेका उनी दुई बर्षभित्रै सङ्कटमा परे । तीन पटकसम्म कम उमेर अर्थात् २१ बर्ष मुनिको ग्राहकलाई अल्कोहलजन्य पदार्थ बेचेका कारण उनी स्टोर बन्द गर्न वाध्य भए । स्टोर विक्री गर्न बर्ष दिन कुरे तर बिक्री भएन । स्मरण रहोस् अमेरिकाको कानुनअनुसार १८ बर्ष मुनिकालाई चुरोट वा सूर्तिजन्य पदार्थ र २१ बर्ष मुनिकालाई मादक पदार्थ बेच्न पाइँदैन र तीन पटकसम्म त्यस्तो घटना घटेमा लाइसेन्स रद्द गरी सम्बन्धित कार्यालयमा ताल्चासमेत लगाइन्छ । बैंकले घर लियो र बेचिदियो । उनी कोठामा बस्न थाले । नोकरी खोजे पाएनन् । हुर्केको बच्चा अनि श्रीमती अर्कै राज्यमा बस्छन् रे । छोरो अमेरिकी सेनामा कार्यरत छ । कसैको खास सहयोग मिलेन । बेलाबेलामा सय-दुई सयको चेक पठाइदिन्छ रे छोराले त्यत्ति हो । हाल उनी स्कुले बच्चालाई सुरक्षित सडक पार गर्ने काममा लागेका छन् । कोठा भाडा तिर्न असमर्थ भएपछि उनी सरकारले उपलब्ध गराएको हाउजिङ्गमा बस्न थालेका छन् । अमेरिकाको प्रत्येक शहरमा आयस्रोत कम भएका हुँदै नभएकालाई पनि सेल्टर होम बनाइएको छ । त्यहाँको अनुशासन तथा नियम पालना गर्नु अनिवार्य छ । त्यति मात्र होइन कुकुर-बिरालाहरुका लागि पनि व्यवस्थित सेल्टरहोम बनाइएका छन् । जहाँ सडकमा हराएका अथवा अलपत्र परेकालाई पनि राखिन्छ । पत्रपत्रिकामा फोटो छापी कसैको भए लिन आउनू वा कोही लैजान चाहन्छ भने सम्पर्क राख्नू भनी सूचना गरिन्छ ।

श्रीमती इभा ली । बर्ष ३५ । ११ र ९ बर्ष तथा पाँच महिनाका गरी तीन बच्चाकी आमा । विवाह गर्नुअघि नै बच्चा पाउन थालेकी इभाको विवाह गरेको ६ महिनापछि श्रीमान्सित सम्बन्ध विच्छेद । हाल उनी सौतेली बाबुको सहयोगमा एउटा सानो कोठामा बसेकी छन् । बाबु एउटा प्रतिष्ठित प्याकेजिङ कम्पनीको व्यवस्थापक छन् । त्यहीं उनले जागिरका लागि आवेदन दिइन् । आवश्यक कागजपत्रमध्ये १० बर्षे सबारी चालकको अनुभवपत्र पछि बुझाउने भनी तालिम सुरु भयो । १० दिनपछि तालिम कक्षमा प्रशासक मेनेजर बोलाउन आए र भने तिम्रो ड्राइभिङ्ग रिपोर्टअनुसार थप तालिम अर्थात् नोकरीमा राख्न असमर्थ छौं । यो सत्य बोलेको उपहार थियो । उनलाई तत्काल फिर्ता पठाइयो । उनका बाबुले जो आफू पनि मेनेजर नै छन्- प्रशासकीय व्यवस्थापकसित गलत सिफारिस गरेकोमा माफ मागे । उनले सात बर्षअघि दुर्घटना गराएकी र तोकिएको कानुनी सजाय भुक्तान नगरेकी रहिछन् र आर्थिक रेकर्ड क्रेडिट हिस्ट्री नकारात्मक बनेछ ।

उल्लिखित तीन अमेरिकीको कथाले तीन फरक प्रकारको अवस्था र कानुनी प्रावधानको प्रतिफल दर्शाउँछ । बास्तवमा आर्थिक रुपमा अमेरिकाको यथार्थता यस्तै छ । यहाँ काम गर्नेको र कानुनको मर्यादाभित्र बस्नेको मात्रै इज्जत छ ।

यहाँ अनलाइनबाट नोकरी आवेदन दिने सुविधा छ । फस्ट कम फस्ट सर्भिसु को मान्यता योग्यता विगतका सम्पूर्ण नोकरी विवरण खाएको तलब छोडेको कारण सहितको विवरण आजसम्म बस्दै आएको सबै ठेगाना छनोट भएको खण्डमा शारीरिक मोडल परीक्षण मादक पदार्थ लागू औषध परीक्षण औंला छाप अदालतबाट आपराधिक गतिविधि संलग्न भए-नभएको विश्वसनीय इतिहास हेरेपछि मात्र नोकरी पक्का हुन्छ ।

जति स्वतन्त्रता छ । यहाँ त्यति नै कडा कानुनी एवं आर्थिक नीतिका कारण मानिस सजिलै सडकमा पुग्दछ । यहाँका वित्तीय संस्था यति स्वतन्त्र छन् कि आफूखुसी व्याजदर तोक्न सक्दछन् शून्य प्रतिशतदेखि २९ प्रतिशतसम्म व्याजदर कायम छ यहाँ ।

अमेरिकामा मध्यम वर्गीय जीवन नेपालमा जस्तै अति नै कष्टकर छ । अझ घर-गाडीको सपनालाई पूर्णता दिन प्रयासरत आप्रवासीको लागि त झनै गाह्रो छ । इमान्दार र कानुनको मर्यार्दामा बस्नेले भने अवसरहरुबाट वन्चित हुनु पर्दैन । अमेरिकाको विशेषता भनेको स्थापित व्यवस्था र कानुन हो जसको घेरा तोड्ने राष्ट्रपति होस् कि साधारण नागरिक समान सजायको भागिदार हुन्छ । अर्थात् कानुनभन्दा माथि कोही छैन र माफी वा छुट यहाँको कानुनी किताबमा छैन ।
shekhar1962@gmail.com.

गजल - बर्वाद

बाबु भट्टराई "बनबासी "
भियना , अस्ट्रिया

तिमी आवाद भयौ , म बर्वाद भए
पश्चातापको भुमरीमा सधैं जलीरहे

तिमी विभोर भयौ, विश्मातमा म परे
गन्तब्य हिन यात्राको बटुवा सरी भए

कोटी कोटी मा एक तिमी , म चैत्र को हुरी भए
साउन को भेल झै अन्धाधुन्द बगिरहे

तिमी सयलमा हुँदा , म मसानमा लडीरहे
तिम्रै झुटको जञ्झिरमा एक्लै जलीरहे