एक हप्ता पछि

ठ्याक्कै एक हप्ता अघी साझामा धेरै गनथन र मनथन पछि बिचार निस्केको, लेख्ने र पढ्नेको हात जोडे के होला भनेर ? अनि यसो गमें र त्यसको माने निकाल्न तिर लागें। अनि त शब्द निक्ल्यो दौंतारी। त्यस पछि दौतरीको हात जोड्न “welcome” भन्ने ब्लगकले दौंतरी सुरु गरें। सांच्चै यती धेरै दौतरीले हात बढाए, एक हप्तैमा पुराना र नया गरेर १४ वटा लेख जम्मा भए भने नदेखिने सहयोग त अनगिन्ती नै भए। लोगो तथा कोडीगंमा महेशजीले सिंगै हप्ता लगाउनु भयो। म नि कामबाट बचेको समय दौतारीमै बिताए। यसरी लेख्ने र पढ्नेको बिलियो टिम तयार भयो। हुन त लेख लेख्ने,पढ्ने र समायोजन गर्ने संगै संगैनै गर्दैछौ, त्यसैले कहिले कुनै पक्ष कमजोर हुन्छ कहिले अर्को पक्ष। तर पनि यसो हेर्दा सबै पक्ष सह्रानिय नै छन।
दौतारीको बारेमा सबैलाइ जानकारी दिउ भनेर साझामा एउटा धागो सुरु गरेको, बिग्यापन भयो भनेर जानकारी पाएं भने dautari.org शब्द नै सेन्सर भएछ साझा कुराकानीमा। यो भने एक हप्तामा भोगेको तिथो पक्ष हो। तर यस्ता साना तिना अडचनले दौंतारीको बेग रोकिनु हुन्न भन्ने मलाइ लाग्छ।
अब अघाडी बढ्ने तरीका पनि सल्लाहले नै तय गर्नु पर्छ। क्षितीजलाइ हेर्दे सबै मिलेर दौतरीको घेरा अझ फराकीलो पार्नु पर्दछ। तपाईहरु पनि यसो २, ४ लाइन लेखेर कस्तो हुदैछ, के गर्नु पर्दछ कुरा राख्दै जानुहोला।

अवको क्रान्ती नैतिक क्रान्ती

राजनितीमा आफुले गरेको ठिक अरुको गलत भन्ने प्रवृतीले नेपाल अव उठनै नसक्ने खाल्डोमा परि सकेको छ भन्दा अन्यायुक्ती हुदैन । माउवादी सरकार मा आए पनि नेपालको शान्ती प्रकुया अझ व्रि्रनु के नेपालमा अव शान्तीको आगमन हुन सक्दैन त - आम नेपालीको मुखारविन्दुमा रहेको एउटै प्रश्न हो । हतिरयार सिकाउनेले भविष्यमा यही हतियारवाट आफनो पनि कालगति हुन सक्छ भनि दुरदर्सर्ीीको अभाव राख्दै अरु पार्टर्ीीई झिन्गा मसिना को संज्ञा दिदैमा वाघको खोल ओढेर वाघ वन्न्ा सक्दैन ।

नेपाली काग्रेसले आफनो सिदान्तलाई पुण परिवर्तन गरि सकेको छ । तर एउटा प्वाल टाल्दा अरु झन ठुलो प्वाल नपरोस भनि सोचविचार नगरि अगाडी वढदा फेरी अन्तत उही ठाउमा पुग्ने त हैन । नेतृत्व वर्गले सोच्नु आवस्यक रहेको छ । माउवादीले देआएको के हो भने हतियार वोकेमा सवै कुरा पाउन सकिन्छ भन्ने सिक्षा मधेसका केही संगठनले अविलम्वन गरी सकेको छ ।कतै नेपालको जातीय राजनैतिक सिक्षामा यसको प्रत्यक्ष प्रभाव नपरोस अन्यथा नेपालको राष्ट प्रमुखको सपना देख्ने नेतुत्व तहका व्यtmी एउटा क्षेत्रको मुख्य मन्त्री मा सिमित हुन के वेर । नेपालको राष्टियता को प्रश्न अव नेतृन्व पन्तीलाई ठुलो भएन । नत्र छिमेकीका एक नेताले नेपालमा हस्तक्षेप गरिनु पर्छ भन्दा कसैको रौमा चिसो पस्नु पर्ने हो । भनेको हो वा हैन नजानी एक अभिनेताको कुरालाई लिएर सहगत प्राप्त गर्न पछाडी नपर्ने नेपाली र कान समाउनु भन्दा पहिले कागको पछि लाग्ने नेत्रत्व को लागी यो विषय मौन हुन सक्छ ।

राजधानीको नजिकको जिल्लामा एक साता नेपाल सरकार देखिएन त्यो गम्भिर प्रश्न अव ठुलो छैन । केवल राज सत्ता कसरी जोगाउने खेलमा भैतारिएको दल र नेपालको आधा सक्ती हाम्रो भन्ने माउवादी लाई एउटै अनुरोघ के हो भने व्यक्तीगत स्वार्थ माथी उठेर चिन्तन गनु हितकारी होला । गणतन्त्र र सविधान सभाको प्रश्न भन्दा पनि एउटा ठुलो प्रश्न छ नैतिकताको । जव सम्म नैतिक क्रान्तीले वाटो लिदैन गणतन्त्र र संविधान सभाको के औचित्य - एउटा नेपालीको वाषिर्क आय २०० अमेरिकन डलर छ । एउटा वेरोजगार नेपालीको कुरा छोडै काम भएका कर्मचारी ले १० हजार तलव पाउन ठुलो छ ।तेही देशका संसद जो आफुलाई र्सव सक्तीमान ठान्छ महिनाको ४० हजार हात थाप्छन र पनि तुलना अमेरिका र भारतको सासदको सुविधा संग गर्न पछि पदैन ।

भष्टचारीलाई कारवाही गर्न आयोगले दिएको प्रतिवेदनलाई न्यायीक निकायमा लैजान कसैको वलवुता छैन अनि केही समुह यसलाइ राजनैतिक खेतीको उचित अवसर भन्दै घर घरमा गएर सामाजिक वहिस्कारको क्रा गर्दछन । जंगलमा लडदा कति दिन खान नपाएको त्यो भाको पेट क्याम्पमा वस्दा पनि पुरा खान नपाएका आफना छापामारको वल वुतमा सिढी चढेका नेता पजिरोको सुख सयालमा हिददा ती आखामा पटटी वाधेकाहरुलाइ भष्टाचारी नहुन सक्छ । दुइ नेतृत्वलाई लडाएर आफु शक्तीसाली हुन सक्छु भन्ने नेताले पनि के वुझनु आवश्यक छ भने यो खुटटा तान्ने खेल खेल्दा आफनो पनि खुटटा तानिन सक्छ । नेतृत्व पक्ष जनताको पछाडी कुदने हौइन ।

जनताको मनोभावलाई वुझेर उसको आवश्यक्ता के हो भनि नेतृत्व गर्न सक्नु पर्दछ । जव जनतालाई उचित वाटो देखाउन सक्दैन भने नेता पनि हुन सक्दैन । अवको चिन्तन भनेको छातीमा हात राखेर भनै म पर्ुण्ा रुपमा जनता प्रति उत्तरदायी रहन्छु । नेता भन्दा नैतीकवान नेताको आवश्यक छ यस वेला नेपाललाई । जसले नेपाललाई वचाएर सतहमा विसाउन सकोस ।

(हुन त यो लेख यस अघी अर्को वेब मा प्रकासित भएको छ । तर पनि दौतरिको सुरुवात को लागि यहाँ राखेको छु । )

साइबर :: Cyber

“साइबर”
नेपालियन
मिनिसोटा, अमेरिका
“साइबर” शब्द प्राय नेपाली इन्टरनेटका साइटहरुमा देखिरहन्छ । मलाइ यो शब्द सधै अपुरो लाग्थ्यो । तलको कान्तिपुर कटिगंमा पनि साइबर शब्द शिर्षकमा नै रहेछ। अब चाहि सारै झकझकायो मलाइ त्यो शब्दले ।

click the picture to enlarge
त्यस पछि यसको माने हेर्न आफु संग भएको पुरानो लंगमेन शब्दकोश पल्टाए । त्यसमा त यसको माने नै रहनेछ। ल भयो अब ? त्यसपछि मेरो कम्पिट्युरको कुनामा झुन्डिएको “ http://www.dictionary.com/” को लिकंमा माउस थिचे । त्यसमा पनि साइबर शब्द “cybernetic” संग जोडिएको बाहेक केहि देखाएन । झन तेइ साइटको “Thesaurus”मा त साइबर शब्दनै छैन पो भन्छ । कस्तो शब्द कान्तिपुरले राखेछ, नेपाली त पक्कै होइन ? अब चाहि मलाइ पक्का भयो साइबर शब्द अपुरो नै हो । “साइबर” उपसर्ग बनेर “cybernetics “ मा आएको रहेछ जस्को माने हो “समाहिलिएको यन्त्र वा दिमागबाट बैज्ञानिक तरिकाले खबर आदान प्रदान हुनु (The scientific study of the way in which information is moved about and controlled in machines, the brain, and the nervous system.)” । तेही “cybernetics”बाट “cyberspace ” बनेछ जसको माने हो “सुसाकंकिय संजालमा बिध्धुतिय माध्यमबाट सिधा संबाद हुनु” (The electronic medium of computer networks, in which online communication takes place.)“। अब त प्रष्ट भयो साइबर शब्द होइन कि यो एउटा “उपसर्ग “ हो । भने पछि अब राम्रो संग अर्थिन माथिको कान्तिपुर मा “साइबर” सित “पसल” पनि जोड्नु पर्ने भयो । त्यसरी प्रष्ट भए साइबर पसल, साइबर पत्रिका, साइबर दुनिया आदी को सहि माने बुझिन्थ्यो कि ?
(नोट: माथिका अर्थ लंगमेन शब्दकोश – १९९३ र विकिपिडियाबाट लिइएको हो।)

भारतीय माओवादीद्वारा पुष्पकमललाई सत्तामा नबस्न आग्रह

भारतीय माओवादीद्वारा पुष्पकमललाई सत्तामा नबस्न आग्रह
गोपाल खनाल
नया“दिल्ली, जेठ २८

- भारतीय माओवादीका प्रवक्ता चन्द्रशेखर आजादले संयुक्त नया“ सरकारमा नेपाली माओवादीले आफ्ना परिवर्तनगामी एजेन्डा कार्यान्वयन गर्न सम्भव नभएको बताउ“दै हतियारबन्धलगायतका सबैखाले संर्घष्ा जारी राख्न सुझाव दिएका छन् ।
उनले हालै दिएको -कान्तिपुरलाई मंगलबार प्राप्त) अन्तर्वार्तामा माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाललाई राष्ट्रपति वा प्रधानमन्त्री पद लिनभन्दा वर्ग संर्घष्ामा केन्द्रित हुन सुझाएका हुन् । उनी सुरक्षा फौजस“गको भिडन्तमा मारिएको भनी प्रचार गरिएको थियो ।
'पार्टर्ीी्रमुख वर्ग संर्घष्ालाई विकसित गर्न केन्द्रित हुनर्ुपर्छ । जनतालाई संगठित गर्न र निर्देश गर्न ऊ जनताबीच हुनर्ुपर्छ' आजादले भनेका छन्- 'राष्ट्रपति वा प्रधानमन्त्री कुनै पदमा पनि ऊ रहनु हु“दैन ।' यद्यपि चीन र केही देशमा भने पार्टर्ीी्रमुख सत्ता प्रमुख भएको स्मरणसमेत उनले गरेका छन् ।
माओवादीले जनतास“ग गरेका प्रतिबद्धता कार्यान्वयनका लागि प्रतिक्रियावादी शक्तिस“गको संयुक्त सरकार बाधक हुने निष्कर्षभारतीय माओवादीको छ ।
'यो सबैभन्दा अप्ठ्यारो प्रश्न हो । माओवादीका लागि तत्कालको समस्या भनेको नया“ संविधानमा आमूल सुधारको आफ्नो प्रस्ताव समेट्न संयुक्त शक्तिहरूलाई सुरक्षित गर्नु' उनले भनेका छन्- 'तर त्यसका लागि माओवादीले प्रतिक्रियावादी सामन्ती कांग्रेस र प्रजातान्त्रिक समाजवादी एमालेस“ग भर पर्नुपर्छ । यो भनिरहनु पर्दैन कि आफ्ना क्रान्तिकारी प्रतिबद्धता माओवादीले यो खिचडी सत्तामा कार्यान्वयन गर्न सम्भव छैन ।' इन्डोनेसिया, चिली, निकारागुवालगायतका देशमा सत्तामा आएपछि पनि कम्युनिस्ट कार्यकर्ताको हत्या गरिएको उदारण दि“दै नेपालमा माओवादीले साम्यवादी सत्ता स्थापना नगरेसम्म सशस्त्र संर्घष्ा जारी हुनुपर्ने पक्षमा आफ्नो पार्टर्ीीहेको उनले बताएका छन् । आजादले वाईसीएलले प्रशासनीय कार्य गरिरहेको जनाएका छन् ।
'कि त माओवादीले शोषित वर्गको चाहनालाई तिलान्जलि दि“दै प्रतिक्रियावादीको एक समूहस“ग सहकार्य गर्नुपर्छ' उनले बर्ुर्जुवा विकल्प अघि सार्दै भनेका छन् ।
प्रतिस्पर्धाको राजनीतिमा आए पनि नेपालका माओवादीस“ग भारतीय माओवादीको, सिकम्पोसा र अन्तर्रर्ााट्रय माओवादी व्रि्रोहस“गको सम्बन्ध कायम रहेको खुलासा आजादले गरेका छन् । भारत सरकार र फोरमका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले भारतका माओवादी र सिकम्पोसास“ग सम्बन्ध नरहेको माओवादीले र्सार्वजनिक गर्नुपर्ने माग गरेको सर्न्दर्भ उल्लेख गर्दै दुवैस“ग सचेत रहन उनले आग्रह गरेका छन् ।
नेपालमा बन्ने नया“ सरकारले आफ्नो लाइन नमानेमा भारतले मधेसी कार्ड प्रयोग गरेर अवरोध पैदा गर्नसक्ने उनले औंल्याएका छन् । त्यसका लागि यादवहरू प्रयोग हुनसक्ने संकेत आजादको छ ।
'आर्थिक नाकाबन्दी, खाद्य र औद्योगिक उत्पादन आपर्ूर्तिमा रोक लगाएर अमेरिका र भारतले नया“ सत्तालाई आफ्नो नियन्त्रणमा राख्ने प्रयास गर्नेछन्' उनले भनेका छन् ।
संविधानसभामा माओवादीलाई ठूलो दल बनाएर नेपाली जनताले संवैधानिक राजतन्त्र, भारतीय विस्तारवाद र अमेरिकी साम्राज्यवाद विरुद्ध दृढतासाथ र्सार्वजनिक गरेको उनले बताए ।

गण्डक नहरमा भारतीयको अवरोध

गण्डक नहरमा भारतीयको अवरोध

रामकुमार श्रेष्ठ/नयाँ पत्रिका नवलपरासी, २८ जेठ

नारायणी डुबानपीडितहरूले गरिरहेको आन्दोलनमाथि कुनै सुनवाइ नभएको बेला भारतीय नागरिक उल्टै विरोधमा उत्रेका छन् । भारतीय कृषकहरूले सोमबारदेखि उत्तरप्रदेशसूग सीमा जोडिएको बहुआर नाकामा अवरोध सुरु गरेका छन् । भारतीयको अवरोधले बहुआरमा बजार गर्न जाने नेपालीलाई समस्या परेको छ । नेपालले पानी नदिएको भन्दै उनीहरू 'नाकाबन्दी' गर्न कस्सिएका हुन् । प्रदर्शनकारीले नेपाल भित्रिने सामानमा रोक लगाउन थालेका छन् । भारतीय जनताले गरेको नाकाबन्दीलाई भारतका स्थानीय पत्रपत्रिकाले प्राथमिकताका साथ मंगलबार प्रकाशित गरेका छन् । नेपाललाई पानी दिन दबाबका लागि भारतीय नागरिक आन्दोलनमा उत्रिएको नारायणी नदीपीडित संघर्ष समितिका प्रवक्ता प्रेमचन्द गुप्ता बताउँछन् । गण्डक नहरमा ठोकर मर्मतलगायत माग राख्दै नेपालका डुबानपीडितहरू केही दिनदेखि धर्नामा छन् । आन्दोलनरत डुबानपीडित नेपाली कृषकले नेपाल-भारत सीमा क्षेत्रको त्रिवेणी नाकामा दिनहुजसो एक घन्टा नाकाबन्दी गर्दै आएका छन् । नारायणी नदीका डुबानपीडितहरूले पश्चिमी गण्डक नहरबाट भारततर्फ पानी लान दिएका छैनन् । भारतले पानी नपाए नेपाललाई डिजल नदिने भन्दै भारतका विभिन्न पत्रपत्रिकाले समाचार प्रकाशित गरेका छन् । भारतीय एक पत्रिका अमर उजालाले नेपालमा बाँध बनाउने नाममा भ्रष्टाचार हुने गरेको उल्लेख गर्दै यसले दुई देशको सम्बन्धमा चिसो पैदा भइरहेको भनी लेखेको छ । यता नेपाली नागरिकले आफ्नो मागको सुनुवाइ नभएको भन्दै नेपालका जलस्रोतमन्त्री ज्ञानेन्द्रबहादुर कार्की, भारतको बिहार सरकारको जल संसाधनमन्त्री र उत्तरप्रदेश सरकारको जलस्रोतमन्त्रीका पुतला दहन गरेका छन् ।नवलपरासीका १३ गाविसका डुबानपीडितहरूले आन्दोलनलाई वार कि पार नगराएसम्म आन्दोलन जारी राख्ने अडानमा छन् । स्थानीय बासिन्दा जयप्रकाश पाठक भन्छन्, 'बाढीले जमिन बगायो, हामी सुकुम्बासी भयौं, दैलोअगाडिबाट नहर बग्छ हामी टुलुटुलु हेरेर बस्नुपरेको छ, त्यसैले हाम्रो माग सुनुवाइ नभएसम्म आन्दोलन जारी राख्नेछौं ।'डुबानपीडितहरूले ए ग्याप बाँध र बी ग्याप बाँध जोड्नुपर्ने, ए ग्याप, बी ग्यापका ठोकरहरू मर्मत गर्नुपर्ने र ठोकर ९, १२, १३ जीर्ण भइसकेकाले नयाँ निर्माण गर्नुपर्ने माग राख्दै गत जेठ ११ गतेबाट मुख्य पश्चिम नहरमा धर्नासमेत दिइरहेका छन् । उनीहरूले नारायणी नदीले वर्षादेखि गर्दै आएको डुबानलाई नियन्त्रण गर्न आफ्नो त्रिवेणी बजारदेखि गजेन्द्रमोक्ष धामसम्म तटबन्द निर्माण गर्नुपर्ने, त्रिवेणीदेखि गण्डक ब्यारेजसम्मको बाँध ए ग्याप र लिंक बाँधको उचाइ दुई मिटर बढाउनुपर्ने माग राखेका छन् । नवलपरासी जिल्लामा गण्डक बाँधका कारण नर्सही, कुडिया, पकलिहवा, गुठी प्रसौनी गुठी सुर्यापुराका त्रिवेणी सुस्तालगायतका १३ बढी गाविसका करिब १० हजार बिघाभन्दा बढी कृषिभूमि डुबानमा पर्दै आएको छ ।

मैले बुझेको माओबादी।

मैले बुझेको माओबादी।

जुन देखि तत्कालिन जनमोर्चा जङल पस्ने निर्णय गरे, त्यतिबेला देखि नै मैले साथीहरु माझ भन्ने गर्थें-माओबादी भनेका दरबारबाट पोषित कम्युनिष्ट हुन्।नेपालमा २ थरि कम्युनिष्ट छन्। एक साच्चै नै साम्यबादको शिद्धान्तले समाजिक, आर्थिक र राजनैतिक क्रान्ति गर्न सक्छु भन्ने दर्शनको दिब्यज्ञानबाट अभिप्रेरित भएर कम्युनिष्ट भएका- आत्मीय कम्युनिषट। अर्को १७ साल पछि कांग्रेसको प्रभावलाई तेजोबोध गर्न दरबारबाट जन्माइ हुर्काइ र हुइंक्याएका -नक्कली कम्युनिष्ट।धेरैले गाली गरे, मओबादिलाई दरबार परस्त भन्यो भनेर, धेरैले प्रमाण खोजे। तर यस्को प्रमाण ब्लाक एण्ड ह्वाइटमा म संग थिएन। तर अब बिस्तारै त्यो नाटक माथिको पर्दा हट्दै छ। त्यतिबेला म भन्ने गर्थें- राजा र माओबादीको एउटै लक्ष भनेको लोकतन्त्र मास्नु हो।लोकतन्त्रमा राजाको स्थान नहुने अनि लोक तन्त्रमा एकदलिय तानशाही हुन नसक्ने।सुरु सुरुमा, काँग्रेसी छानी मारे- अर्को बामपन्थी पार्टीका मित्रहरु, चुपचाप बसे। कम्युनिष्टले कम्युनिष्ट लाई मार्दैन भनेर सोचे। कांग्रेसले पनि माओबादी बढे कम्युनिष्टकै भोट काट्ने भएकोले चुपचाप सहे। जो मारे नि नेपाली मर्छ भन्ने हेक्का, समाजको ठेक्का लिनेहरुले बिर्से।मओबादी बढ्दै गए। अस्थिर र तरल राजनैतिक माहौलमा दरबारले मनग्य फाइदा लिए। आफ्नै छेउको प्रहरी चौकीका सबै प्रहरी मारिदा पनि सेना टुलु टुलु किन हेरर बसे? मेरो पहिलो सवाल थियो।माओबादीलाई आतंकारी घोषणा गरि सके पछि र राज्य बिरुद्ध युग्दको घोषणा गरि सके पछि, हलेरीमा मओबादीका सम्पूर्ण केन्द्रिय नेता तथा सैन्य कमाण्डरहरु को भेलामा तत्कालिन प्र म गिरिजा प्रसादले हलेरी हान्ने आदेश दिंदा किन मानेन?युग्द्को शंखनाद भै सके पछि मान्छे मर्छ भन्ने तर्क युक्ति संगत कसरी मान्ने। त्यो हलेरी घट्ना पछि कति सर्बसाधरण जनता मरे? दरबारसंग त्यस्को लेखा छ कि छैन।ए माले का शिर्ष नेताहरुलाई थाह भएको कुरा हो, यदु गौतमलाई माओबादीले किन मारे? प्रमाण छैन, मरेर जाने गए, तर हल्ला बिना आधारको होइन।सशस्त्र प्रहरीला आइ जी , क्रिष्ण मोहन किन मारिए, त्यो पनि निकै नै चाख लाग्दो हल्ला भन्दा बढी को कुरो छ।
बाकी अर्को भागमा।