नेपालमा राजा फर्काउने प्रयास

- बजारको गफ 

 नेपालमा हाल राजा फर्काउने प्रयासको सन्दर्भमा विभिन्न गतिविधिहरू भइरहेका छन्। सन् २००८ मा राजतन्त्रको अन्त्य भएर गणतन्त्र स्थापना भएदेखि नै समय-समयमा राजतन्त्र पुनर्स्थापनाको माग उठ्ने गरेको छ। खासगरी पछिल्लो समय, राजनीतिक अस्थिरता, भ्रष्टाचार, आर्थिक संकट र सरकारप्रति जनताको असन्तुष्टि बढ्दै जाँदा राजावादी समूहहरू सक्रिय भएका छन्।

पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहले विभिन्न अवसरमा आफ्ना अभिव्यक्ति र भ्रमणहरू मार्फत जनताको ध्यानाकर्षण गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्। उदाहरणका लागि, मार्च ९, २०२५ मा काठमाडौंमा भएको र्‍यालीमा उनका समर्थकहरूले "राजा आऊ, देश बचाऊ" को नारा लगाएका थिए। त्यस्तै, मार्च २८, २०२५ सम्मको अवस्था हेर्दा उनी काठमाडौं फर्किएका थिए र समर्थकहरूले उनको स्वागत गरेका थिए। यी घटनाहरूले राजतन्त्रप्रति जनताको एक हिस्सामा नोस्टाल्जिया र समर्थन रहेको देखाउँछ।

राजावादी आन्दोलनलाई राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा) जस्ता दलहरूले समर्थन गर्दै आएका छन्। साथै, हिन्दु राष्ट्र र राजतन्त्रको पुनर्स्थापना गर्ने मुद्दालाई जोडेर नेपाल र भारतका हिन्दुत्ववादी समूहहरूले पनि अप्रत्यक्ष रूपमा प्रभाव पार्ने कोसिस गरेको अनुमान गरिएको छ, यद्यपि यसको ठोस प्रमाण भेटिएको छैन। मार्च २०२५ मा काठमाडौंमा भएको प्रदर्शनले यो आन्दोलनको बलियो उपस्थिति देखाएको छ।

तर, राजतन्त्र फर्काउने सम्भावना अहिलेलाई जटिल छ। ठूला राजनीतिक दलहरू, जस्तै नेकपा (एमाले), नेपाली कांग्रेस र माओवादी केन्द्रले यसको कडा विरोध गरेका छन्। प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली र कांग्रेस अध्यक्ष शेरबहादुर देउबाले राजतन्त्र पुनर्स्थापना असम्भव रहेको बताएका छन्। संविधान संशोधन गरेर राजतन्त्र फर्काउन संसदमा दुई तिहाइ बहुमत आवश्यक पर्छ, जुन हालको राजनीतिक समीकरणमा कठिन देखिन्छ।

अर्कोतर्फ, विपक्षीहरूले राजतन्त्र फर्किए विगतको निरंकुश शासनको पुनरावृत्ति हुने तर्क अघि सारेका छन्। २०६२/६३ को जनआन्दोलनपछि राजतन्त्र हटाइएको इतिहास र गणतन्त्रले ल्याएका उपलब्धिहरू (जस्तै समावेशिता र लोकतान्त्रिक अधिकार) लाई जोगाउनुपर्ने पक्षमा पनि बलियो मत छ।

संक्षेपमा, नेपालमा राजा फर्काउने प्रयासमा राजावादीहरू सक्रिय छन् र जनताको एक हिस्साबाट समर्थन पाइरहेका छन्, तर संवैधानिक र राजनीतिक अवरोधका कारण यो प्रयास सफल हुने सम्भावना कम छ। यो बहसले देशमा अझै पनि राजनीतिक स्थिरता र सुशासनको खोजी जारी रहेको संकेत गर्छ।