हार्डलाइनर, बाबुराम र बोल्ड डिसिजन

ई मान्छे कट्टरवादी माओवादी नेता मोहन वैद्य हुन् । वैद्य बनेर मान्छे झुक्याउन खोजे पनि ई खास प्युठाने पोखरेल हुन् । यिनले संस्कृतमा आचार्य पढेका छन् । पढाइ अनुसार पण्डित भएर सप्ताह, प्रवचन र धर्मकर्मका कुरा गर्न पर्ने यी आचार्य खूंखार कम्युनिष्ट बने । काठमाण्डूमा पढ्दा, संस्कृत पाठशालाको निशुल्क भात,वास र भत्ता उपयोग गर्दै , त्यतिबेला निशुल्क पाइने रसियन र चाइनिज प्रकासनका कम्युनिष्ट पुस्तकहरू यिनले पढ्न सिके । एउटा पास लिएपछि, चाइनिज दूतावासमा खेलकूद , विशेषत: , ब्याडमिण्टन खेल्न पाइन्थ्यो । हो, यिनले त्यही गर्ने गर्थे ,कुनै बेला ।

ई माओवादी नेता माओवादी हिंसात्मक युद्धकालको पछिल्लो समयमा भारतीय जेलमा थुनिएका थिए । माओवादी शान्ति प्रकृयामा आइसकेपछि मात्र उनी रिहा भए । माओवादी नेता प्रचण्ड र उनको परिवार तथा बाबुराम लगायत कतिपय नेताहरू , हिंसा कालका दिनहरूमा पनि भारतमा निर्वाध र बेरोकटोक आश्रय लिएर बसेका थिए र हिँडडुल गर्ने गर्थे । तर , यीनी र यिनका वफादार चेला मानिने सी पी गजुरेल भने भारतीय जेलमा बन्दी थिए । यसो हुनुमा उनीहरूको के विश्वास थियो भने बाबुराम माओवादी भित्र भारतको पक्षमा काम गर्ने नेता हुन् त्यसैले उनैको सुराकमा वैद्य र गजूरेल जेलमा कोचिएका छन् तर बाबुरामहरू स्वतन्त्र र निर्भय घुम्दै छन् । यो कुरा , बाबुरामको शैक्षिक उचाइ र त्यसले निर्माण गरेको व्यक्तित्वप्रति रिस राख्ने हरू माओवादी ठिनामिना नेतामा भर्न पनि वैद्य कम्पनी सफल भएको छ । अर्को तिर संस्कृत र नेपाली भाषामा मात्र दक्ष यिनी लगायत कतिपय माओवादी नेतामा बाबुरामको आधुनिक शिक्षा माथिको दखल र यही बाटोबाट चिनिएको उनको व्यक्तित्वप्रति असाध्यै ठूलो आह्रिस राख्ने गर्छन् ।

मोहन वैद्य स्वयंमा पार्टीको नेतृत्व गर्न सक्ने मान्छे भने हैनन् । कोठे वैठकमा आफ्नो गुटका युवाहरूलाई हौस्याउनु तथा तिनै

मार्फत आफ्ना प्रतिद्वन्दीमाथि निशाना लगाउनु उनको खासियत हो । संस्कृत पृष्ठभूमिका रूढीवादी पण्डित बाहुन भएका हुनाले , स्वभावत: उनको नरमपन्थसंग रिस छ । कम्युनिष्ट पुस्तकहरू अनिर्वचनीय पाठन र कट्टरपन्थी शास्त्रीय व्याख्या गर्नु अनि नेपालमा त्यस्तै राज्य व्यवस्था स्थापना गर्न , सत्ता कब्जाकालागि कथित जनबिद्रोह गर्नु पर्छ भन्ने उनको मान्यता छ । उनका विचारमा उदारवादी लोकतन्त्र वा सम्झौताबाट बन्ने संविधान मार्फत माओवादी लक्ष्य पूरा हुन सक्दैन । यसरी एकदलियता सम्भव छैन । त्यसैले उनी चाहन्छन् :

माओवादीले जनबिद्रोह गर्नुपर्छ । यसका लागि माओवादीले आफ्नो सम्पूर्ण बल प्रयोग गरेर , मुलुक भरबाट १० लाख जति जनता काठमाण्डुमा उतार्नु पर्छ । यी जनतालाई अघि लगाएर सिंहदरबार र राज्य संयन्त्रका सम्पूर्ण कार्यलायहरूमा प्रवेश गरी , सबै कुरा कब्जा गर्नु पर्छ र माओवादीको सरकारको घोषणा गर्नु पर्छ । यसो गर्दा केही हजार जनता मर्छन् कि भन्ने डर मान्नु हुन्न । अनि यसरी गरिएको कब्जालाई दिगो राख्न , तुरुन्त पुरानो राज्य सैन्यमाथि नियन्त्रण लिनु पर्छ , आफ्ना छापामार र मिलिसिया मार्फत् । राज्य चलाउन थालेपछि , अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले ढिलोचाँडो मान्यता दिन कर लाग्छ । अनि मात्र एकदलीय कम्युनिष्ट व्यवस्था लागू गर्न सकिन्छ । झट्ट हेर्दा २१ औँ शताव्दिमा अव्यवहारिक र पत्याउन गाह्रो लाग्ने यस्तो राजनैतिक सोचका बारेमा नै मोहन वैद्यले आफ्ना वफादारहरूलाई भन्ने गरेका छन् । माओवादीको ठूलो हिस्सा यस्तै कुरामा विश्वास गर्छ पनि । नेपाललाई १९७५ पूर्वको माओ कालीन चीन वा अहिलेको उत्तरकोरियन शैलिको मुलुक बनाएर मात्र कम्युनिष्ट लक्ष्य प्राप्त गर्न सकिन्छ भन्ने शास्त्रीय व्याख्या नै मोहन वैद्यको लाइन हो , माओवादीमा । यो लाइनवालाहरू , शान्ति कायम हुनुपर्छ र संविधान बन्नु पर्छ भन्ने कुरालाई विसर्जनवादी भासमा जाकिने अवस्था ठान्छन् ।

तर, बाबुराम भने नेपालको भूराजनैतिक अवस्था र वर्तमान विश्व परिवेशमा राजनीतिक रूपमा एकलकाटे बन्न पुगिने यस्तो सोच र व्यवहारबाट कहीँ पनि नपुगिने तर्क राख्छन् । उनको भनाइ छ : मुलुक कब्जा गरेर मात्र हुन्न , यस्तो कब्जा २ दिन टिकाउन सकिन्न । अहिलेको पारस्परिक निर्भरताको विश्वमा , मुलक भित्र र बाहिरका शक्तिहरूको पनि विश्वास आर्जन गर्दै , समाजवादी लक्ष्यतर्फ अगाडी बढ्दा राम्रो हुन्छ भन्ने मत राख्ने बाबुराम समूहलाई अर्को एमाले बन्ने सोच बोकेको गूट भएको आरोप वैद्य खेमाका कट्टरपन्थीहरूले लगाउने गरेका छन् । माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड भने , विचारमा बाबुराम नजिक भए पनि माओवादी पार्टीमा वैद्यको रूढीवादी प्रभाव बढ्दै जाँदा, यता न उता देखिएका छन् । परस्पर बिरोधी गूटमा खेल्ने उनको चतुर बानी यति बेला धरापमा परेको छ ।

तर पछिल्लो समयमा भने , प्रचण्डलाई शान्ति र संविधानप्रति काम गर्न दवाब परेको ठानिएको छ । यदि त्यसो नगर्ने र सत्ताकब्जाको प्रपञ्च मात्र गरिरहने हो भने , " हिजोका हिंसा र मानव अधिकार बिरोधी ज्यादतिका लागि अन्तर्राष्ट्रिय ट्राइब्यूनलको संगीत सुन्न तयार रहनू" भन्ने आदेश मिलेको ठानिएको छ । सायद माओवादीलाई हात समातेर शान्ति प्रकृयामा ल्याइ पुर्‍याएको ठान्ने भारतीय संस्थापन पक्षको प्रतिनिधित्व गर्ने बिदेशमन्त्री एसएम कृष्णाले आफ्नो छोटो भेटमा यो सन्देश प्रष्ट सुनाएका हुन सक्छन् ।

यस्तोमा प्रचण्डले मोहन वैद्य समूहको रिस मोलेर ‘बोल्ड डिसिजन’ लिएको त भनेका छन् तर पार्टीभित्र कट्टरपन्थी र प्रयोजनवादी बीचको खिचातानीमा यसको के हविगत हुने हो बुझ्न केही समय पर्खिनै पर्ला ।