माटोको सिन्दुर र कुशको औठी

- लुना

आज बिहानै देखी इन्द्रा को घरमा चाहलपहल छ । हिजो अस्तिको भन्दा आज बेग्लै किसिमको रौनक छाएको छ । इन्द्रालाई बर पक्षकाहरु हेर्न आउदै छन् । दिनको १२:३० तोकिएको छ भेटघाट कार्यक्रम । १२ बजिसक्यो ! अब आधा घण्टा मात्रै बाकि छ । घरका सदस्यहरु पाहुना पक्ष लाइ स्वागत गर्न तम्तयार छन् । सबैको आखामा खुशीका साथ् एक किसिमको त्रास पनि छाएको छ । निर्मलाको निरस बर्तमान झैँ इन्द्राको जिबन पनि त्यस्तै भैदियो भने ?--- बर पक्षले हेरेर न स्विकारी दिदा इन्द्राकी फुपू निर्मला बुढी कन्या भएर बस्नुपर्यो माइतीमा । २-३ ठाउ बाट हेर्न आउनेहरुले देखाउने गरेको खोट निर्मलाको 'उचाई' थियो । बर भन्दा अग्ली भएकीले नसुहाउने भन्दै अस्विकार गरेका थिए । आफ्नो जिबन भन्दा बढी परिवारको इज्जतलाई मूल्यवान सम्झने आदर्श स्बभाबकि निर्मला त्यसपछि माइतीमा नै जिबन बिताउदै बसिन् ।
छोरीको जन्म हारेको कर्म सोच्ने पुरुष प्रधान समाजका पात्रहरु मध्यका थिए इन्द्राको परिबार पनि । निर्मलाको जिबनलाइ हारेको
  कर्म सम्झी चित्त बुझाइ बसेका इन्द्राको परिवारलाई कतै इन्द्राको जिबन निर्मलाको झैँ अपूर्ण निराश हुने त होइन भन्ने एक किसिमको त्रास हुनु स्बभाबिकै थियो । 'यहि पहिलो भेटमा नै बर पक्षकाले स्विकार गरिदिउन् इन्द्रालाई !' , इन्द्राकी आमाले भगवानलाई भाकल गरिरहेकी थिइन् मनमनै ।

~~~~
न होची न अग्ली बर्ण श्यामल २३-२४ बर्षकी इन्द्राको रुपको बखान गर्ने हो भने यत्ति चै सजिलै भन्न सकिन्छ उस्मा पर्ने हर सौन्दर्य पारखी नजर एकैछिन उसैमा बिश्राम लिन्थ्यियो । लाम्चो अनुहार , चिटिक्क मिलेको नाक , हास्दा अर्ध चन्द्र मा झैँ देखिने हिस्सी परेको ओठ , थोरै घुम्रिएको लामो केश ।
अनी आँखा ?
बस ! , थोरै खोट लगाउने ठाउँ थियो भने त्यै आँखा मै थियो त्यो पनि खोट लगाउन कै लागि जन्मेकाहरुको लागि भन्दा फरक नपर्ला । उस्को आँखा नदेखिने ( गौण सँग हेर्दा मात्रै छुट्त्याउन सकिने ) डेणो भए पनि तारिफ गर्नेहरुले भन्ने गरेका वाक्यहरु यही हुन्थे ' बदामी आँखा थोरै डेणो हुँदा झन कत्ती माया लाग्दी देखिने ! भगवानले मोहनि नयन दिएछन यस्लाई ! '
अनि घरपरिबारकाले गाली गर्दा या जिस्क्याउदा भन्ने नाम थियो ' डेणि ' । कसैले डेणि भनिदिए पछी उस्को रिस नाकको टुप्पो मा आएर बस्थ्यो ! उस्का नाकका पोहरा फुल्थे ! रिसले ओठ थर्थरिन्थियो अनी उ रिसलाई नियन्त्रण गर्न ओठ्को दाहिने कुना खुम्च्याउथि र एकोहोरो हेर्थी डेणि भन्नेलाई , त्यो बेला उ साच्चैको डेणी झै देखिन्थी । एकोहोरो रिसालु हेराइले उस्का आँखा केही डेणा बन्थे ! झड्याङ्ग रिसाउने स्बभाबकि इन्द्राको गुनको बखान गर्ने हो भने मनमा लागेको कुरा निर्धक्क भन्ने फरासिली , अन्याय नसहने निडर स्बाभिमानी , सके सम्म अरुलाई आफ्नो बोली व्यबहारले नपिराउने सचेत स्बभाबकी थिई । सबैकी प्यारि थिई इन्द्रा । निर्मला फूपू को त झनै प्यारि भदैनी थिई । आफ्नै हातले हुर्काएकी थिई निर्मलाले भदैनी इन्द्रालाई । आज बरपक्षकाहरु हेर्न आउने दिन , बुइगलमा इन्द्रा फूपू को साथ मा छे साज - सज्जाको लागि ।
तल बाट इन्द्राकी आमाले बोलाइन ' निर्मला नानी ! ( नन्द लाई नानी भन्ने चलन पनि हुन्छ )
' हजुर भाउजु ! ' बुइगल बाट तल आइन निर्मला ।
' नानी ! अब इन्द्रालाई ल्याउनु परो ! उता बाट आइपुग्ने बेला भो नानी ! चिया - किस्ती इन्द्राले बोकी ल्याउनु पर्छ । '
' हबस भाउजु '
निर्मला इन्द्रालाई लिएर किचन मा गइन ।
करिब एक बज्नै लाग्दा बर पक्षकाहरु आइपुगे ।
नमस्ते आदान प्रदान संगै भलाकुसारी भइरहेको छ बैठकमा । इन्द्राकी आमा ईन्द्रलाई बोलाउन किचनतर्फ लाग्दै थिइन् उता बाट फूपू र इन्द्रा संगै आईपुगे चिया किस्ती बोकेर । इन्द्राको सौन्दर्य बिहानिपखको फूल झैँ खुलेको थियो सेतो कुर्ता सुरुबाल र मेहेन्दी हरियो सल मा । दाँया - बाँया गालामा बेपर्बाह झरिरहेका केही केश राशी र आखी भौ बिचको सानो गुलाबी टिकाले थप् मिठो आभा छरिरहेकोथियो । इन्द्रालाई बर पक्ष का ले मन पराए । इन्द्राको परिवार छोरीलाई हेर्न बर पक्षले सहर्ष स्विकार गरेकोमा अत्यन्तै खुशी भए । छोरीलाई र आफूहरु लाई भाग्यमानी सम्झिए । इन्द्रा पनि खुशी थिईन् । इन्द्राका भाबी श्रीमान कर्ण पनि खुशी थिए । दुबै पढेलेखेका शिछित थिए । दुबै परिवार को आपसी सल्लाह मा विवाह को मिती पनि तोकियो । २०६७ मंसिर २० गते । तीन हप्ता बाँकी थियो विवाह को तयारी पूरा गर्न । समाजमा भई चली आएको चलन अनुसार चल्न ऋण -धन गरेर इन्द्राका परिवार ले सबै तयार गरे ।
~~~~
आज २०६७ मंसिर २० गते विवाहको दिन ।
इन्द्राको घर ध्बाजा - फूलपाती - तोरणले सजाइएको छ । बर् पक्ष , पाहुना , इस्टमित्र सबैलाई स्बागत सत्कार भईरहेको छ । एक आपसमा नमस्ते आदान - प्रदान चलिरहेको छ । भोज-भतेरका लागि जिम्मा पाएका व्यक्तिहरु यता उता दौड्धूप गरिरहेका छन । पन्डित जि आगनको जग्गे मा दत्तचित्त तयारी गर्दै छन । अब बर बधु लाई जग्गे मा बोलाइने बेला हुँदै छ । यसैबेला माथि बुइगलमा खल्याँग्बल्यंग स्बर सुनियो । माथिबाट इन्द्राकी माइजू अध्यारो मुख बनाउदै इन्द्राको बुवालाई बोलाउन आईन । उनी हत्तारिदै माथि पुगे । तल आगनका पाहुनाहरुमा एक किसिमको स्तब्धता छायो । अघि सम्मको रौनक बातावरण एकैछिनमा चिस्सिन पुगेको थियो । सबै एक अर्काको मुखमा हेर्दै थिए । उता माथि बुइगलमा भने खल्बल को स्बर झन बढ्दै थियो । ' यसरी झुक्याउन पाईदैन ! ' जस्ता शब्द चै तल आगन सम्मै सुनिएको थियो पुरा वाक्य नबुझिने गरी । आगनमा सबैले दुलाहा र उन्का परिवारहरुको मुखमा हेर्न थाले । बातावरण असजिलो हुँदै गैरहेको थियो ।
माथि बाट सबै तल ओर्लिए । दुलहिका बाबुआमा , मामा माइजू , काकाकाकी - दाजुभाउजु सबैको अनुहार मा असन्तुस्टी पोखिएको छर्लङै देखिन्थ्यो ।
' केही समस्या त परेन ? ' पाहुना पक्ष मध्यकाले एकले सोधे । घुम्टोमा ढाकिएकी दुलही जग्गेमा चुपचाप बसीन् । दुलाहा पक्ष का पाहुना मध्यका एकले प्बाक्क मुख फोर्दिहाले , ' के भयो ! अघी माथि यसरी झुक्याउन पाइदैन भन्ने आबाज सुनियो नि ! ' भन्दै दुलही तिर शन्कात्मक नजरले हेर्न थाले । फेरी बिस्तारै खैलाबैला जस्तो भयो बातावरण । कतै रोजिएको बधु को ठाउँ मा अन्य त परेको छैन भन्ने अर्थ मा ति पाहुनाले नजर फ्याकेका थिए दुलही माथि । उता बुइगलमा इन्द्राले सबै कुरालाई साम्य पारेकी थिइन जस्मा इन्द्राकी फूपूले पनि चर्को साथ दिएकी थिइन इन्द्रालाई , र उनिहरु तल आगनमा आएका थिए तर बर् पक्ष मध्यका एकले आगोमा मट्तितेल खनाइ दिए !
इन्द्राको काका बम्किए ' झुक्याउन त हजुरहरु ले झुक्याउनु भो नि ! नसक्ने भए बरु पहील्यै भन्नु पर्थ्यो ! किन भारिका भारी बजारिया गहना ( सुन को जलप लगाइएको नक्कली गहना ) दिनु पर्थ्यो छोरीलाई ! हाम्ले त दाईजोको कुनै पनि बस्तु नक्कली बनाएका छैनौ । '
अघी बुइगल मा खल्याङ्बल्याङ भएको कारण अब बल्ल छताछुल्ल्ल भयो । दुलहा पक्षका नातेदार लाजले मरे तुल्य भए ।
' हाम्रो यत्रो अपमान !!! खुट्टा भए जुत्ता जती नि पाईन्छन ! ' दुलाहा पक्ष का एक जना बुढो मान्छेले रोष ओकले ।
' ऐल्यै यस्तरी झुक्याउने ले भोली के गर्लान भन्ने हाम्रो पनि चिन्ता हो ! ' दुलहिकी काकी पनि उसै गरी चिच्याइन ।
यही कुरालाई बुइगलमा इन्द्राले साम्य पारिसकेकी थिइन तर पुन : बिस्फोट भयो जग्गेमा आइपुग्दा । दुई पक्ष बिच चर्काचर्की शुरु भयो । विवाहको रमाइलो बातावरण नराम्ररी भत्कियो । जग्गे मा बसिरहेकी इन्द्रा जुरुक्क उठिन् जग्गे बाट । उनी चिच्याइन ' चुप लाग्नोस हजुरहरु !!! ' एकाएक सबको बिस्मित नजर इन्द्रा माथि पछारिन पुगे । इन्द्रा जग्गे देखी बाहिर को घेरामा उभिएर शरीर मा लगाइेको शिरबिन्दू , नेक्लेस , सिक्री - लकेट , बालाचुरी ,औठी आदी एक-एक गर्दै फुकाल्दै टपरी मा थुपार्न थालिन् । सब ट्वाल्ल परेर उन्लाई हेर्न थाले । अग्नी होम गर्ने चम्चाले जग्गेको माटो र कुश को त्यान्त्द्रा लाई दाहिने हातमा राखीन् , त्यस पछी भाबी श्रीमान कर्ण तिर हेर्दै बोलिन , ' मलाई गहना पनि चहिदैन । यि दाईजो पनि चाहिदैन । हजुर ले यै माटोले सिउदो भर्दिनुस् ! यै कुश को औठी लगाइ मलाई मात्रै स्बिकार्नुस् ! '
कर्ण अकमक्क पर्‍यो । उ बुवा- काका - दाजु हरु को अनुहार मा हेर्न थालयो । उनिहरु को आँखामा स्बिकारोक्ती को लेश थिएन । अब स्थिती असहमती मोड तिर फर्किएको थियो । यस्तो विषम परिस्थिती मा आफूलाई साथ दिन नसकेको देख्दा आफ्नो जिबन साथी हुन गइरहेको भाबी श्रीमानको आत्मिक तौल हत्केला भरिको माटो र दुई त्यान्द्रा कुश बराबर महशुस हुन पुग्यो इन्द्रालाई । आफू जान्ने बुझ्ने भए देखीन् फूपूको जिबन जिबन्त पढ्दै आरहेकी इन्द्राले अकस्तमान गम्भिर निर्णय लिदै परिस्थिती सँग भिड्न मन दर्हो गरी तयार भईन र बर पक्षकाहरुलाई हेर्दै चूनौतिपूर्ण आबाजमा बोलिन , ' मलाई ! मात्रै मलाई ! मेरो आत्मालाई स्बिकार्ने कोही हुनुहुन्छ ? ( उस्ले माटो र कुश लिएको हात अघी बढाउदै बोली )
सियो खसे पनि सुन्न सकिने जस्तो भयो बातावरण । मुर्दा शान्ती ले भरिएको बातावरण बाट निराश हुन पुगेकी इन्द्रा माटो र कुश हातबाट जसै तल झार्न खोज्दै थिइन विवाह को हुल बाट एकको स्बर सुनियो ' यदी ----'
वाक्य पुरा हुन पाएको थिएन सबै पछाडि फर्केर हेर्न थाले आबाज आए तिर ।
' यदी तपाईंले स्बिकार गर्नु हुन्छ भने म तयार छु तपाईं जस्तो आत्माबिस्बासी नारीलाई जिबन साथी बनाउन ' ।
उ केही अघी बढ्यो र इन्द्राको अगाडि आईपुग्यो ।
' शायद मैले खोजिरहेको आत्मस्बभिमानी जिबन साथी तपाईं जस्तै हुनुपर्छ ! तपाईंको साहसिक सोचलाई सलाम छ मेरो ! ,
सोच जिबन रथ को इन्जिन हो । साहसी सोच बिचार भएको ब्यक्ती सँग जिबन रथ अगाडि बढाउन सहज हुन्छ । '
उ एक छिन् रोकियो र पुन बोल्यो , ' पेशाले म पत्रकार हुँ । पत्रकार को जिबन संघर्षशील हुन्छ नै । मेरो संघर्षशील जिबन लाई तपाईं स्बिकार्नु हुन्छ भने तपाईं जस्तो नारीलाई जिबन साथी बनाउन पाउनु मा म आफूलाई भाग्यमानी सम्झने छु इन्द्रा जी ! '
इन्द्राले हात अगाडि बढाइन , उस्ले माटो लाई साछी राखी इन्द्राको सिउदो भरिदियो र कुश घुम्राएर औठी स्बरुप लगाइ दियो ।
उस्को नाम ॐ , बर्ष ३३-३४ को हुदो हो । शारिरिक उचाइ कर्ण को तुलनामा केही होचो नै थियो तर उस्को निर्णयक छेमता बलियो र सोच बिचार धरहरा झै अग्लो थियो ।
' माटोको सिन्दुर र कुशको औठी ' इन्द्राको प्रस्तावलाई सहर्ष स्विकारी २१ औ शताब्दीको शिछित सोचको व्यक्तिमा खरो उतारेको थियो आफूलाई .
~~~~
( कान्तिपुर समाचार २०६७ मंसिर ४ , शनिबार ' सुन ४० हजार नजिक ' पढेकी थिए केही दिन अघी । ओहो ! विवाह को मौसम आउँदै छ , सुन तोलाको ४० हजार ! कत्ति समस्या हुदो हो गरिब - न्यून बर्ग देखि लिएर मध्यम बर्ग नै किन नहोस् आर्थिक समस्या हुने हरु लाइ यत्तिका महँगो सुनको भाउ ले ! फेरी हाम्रो बिबाह आदि कुरामा चाहिने भन्दा बढी देखाउने चलन हुदै आएको छ गर - गहना हरु . अनि यस्सो सोचे एउटा कथा लेख्ने कोशिस गर्नु पर्यो , बिबाह को सिजन छ , समसामयिक पनि हुन्छ भन्ने सोची कथा लेख्ने कोशिस गरे )