नेपालीले पाएका पहिला र अहिलेका नयाँ अनुभुतीहरु - १

बिजय कुमार श्रेष्ठ
धादिङ्ग हाल जोईन्ट वेस बलाद ईराक

साना साना राज्यमा विभाजित भएको नेपाललाई एउटै मालामा गास्न नेपाल एकिकरणको अभियानमा लागेर सिङ्गो नेपाल देश हो भनेर सन्सार भर चिनाउन सफल हुनु भएका थिए श्री ५ बडामहाराजधिराज पृथ्वीनारायण शाह । उनैको देनले गर्दा आज हामीले सन्सार भर नेपाली भनेर शिर ठाडो गरेर हिड्न पाएका छौ । के त्यती बेला पनी नेपाली जनताको हात नभएको हो र आफनो देशको नाम उच्च राख्न गोला र बारुदको अगाडि शिर कहिले झुकाएनन् । आफुसँग मनग्य हातहतियार नभएता पनि प्रकृतिकले दिएको ढुङ्गा र दाउराको साथ लिएर आफु बिरुद्ध आई लाग्नेहरु माथि जाई लागेर आफनो स्वाधिनतालाई उच्च राख्न सफल भएका थिए नेपाली जनता । न त भोग नै भने न त प्यास नै भन्न पाए । न त आफनो उमेरको तुलना नै गरे । हिजो ति हाम्रा पुर्खाले लडाईबाट हात झिकिदिएको भए के आज हामी नेपाली भनेर गौरव गर्न पाउथे होला त । आज हामीलाई सोचनु पर्ने विषय भएको छ । ति हाम्रा विर पुर्खाले बलिदान दिएर हामीलाई उपहार स्वारुप छाडि गएका छन् । जब जहानिय राणा शासक श्री ३ हरुको हातमा नेपालको शासन शत्ताको बागडोर गयो त्यस बेला देखि नेपाली जनता माथि अन्याय र अत्याचारको जडले जरा गाढ्न थाल्यो । नेपाली जनता आतंकित र ससंकित बन्न पुग्यो । हिजोका शासकहरुले नेपाली जनतालाई अन्याय र अत्याचार नगरॆको भन्ने कुराको दुई मत छैन । १०४ वर्षसम्म राणाहरुले नेपालमा निरङकुष शासन लादेर नेपाली जनतालाई नोकरको दर्जामा राखॆका थिए । राणाहरुको अत्याचार दमनको सिमा हद भन्दा हदसम्म खेपीरहेका नेपाली जनता असईए भएर न्यायको खोजीमा भौतारिन पुगे । आफना दमन र राणाहरुको अत्याचारको प्रतिबाद गर्न कम्मर कसेर हाते मालो गरेर जुरर्मरुराउन थाले त्यति खेरको लडाईमा राजा श्री ५ त्रिभुवन विर विक्रम शाहले आन्दोलनको अगुवाई बनेर नेपाली जनता र नेपाल रहे हामी सबै रहने छौ भनेर साहासिको पाईला अधि बडाउनु भएको थियो । अधम्य साहास र हातेमालो गरेर नेपालमा १०४ वर्षको निरङकुष तन्त्रलाई अन्त्य गर्न सफल भए २००७ सालमा प्रजातन्त्रको जग बसाल्न सफल हुन गए नेपाली जनता ।

२००७ सालकॊ परिवर्तनले केहि हदसम्म नेपाली जनताले आफनो अधिकारको हक प्रत्याभुती गर्न पाए र पनि नेपाली जनतालाई थिचो मिचोबाट मुक्त बनाउन सकेनन् । केहि वर्षको अन्तराल पछि प्रजातन्त्रलाई शाहवंशिय राजाहरुले आफनो पेवाँ बनाउन सफल भए र तानाशाहि शासन लाद्न सुरु गरे । त्यसको केहि समय पश्चात् सुरु भयो पाचायती व्यावश्था । यो व्यावथाले पनी नेपाली जनतालाई मौलिक हक अधिकारको स्वातन्त्रको अनुभुती दिन र लिनबाट बिाचत गराई दियो । नाताबाद र कृपावाद र जड सुत्रवादको जरा गाडिन पुग्यो । दमनकारी शासन जनतामा लादन थाले । सत्ता परिवर्तन भयो तर शासक परिवर्तन भएन र शासनको कार्यभारको निती नियममा केहि हदसम्म पनि परिवर्तनको महसुस नेपाली जनताले प्रत्याभुती गर्न पाउने मौका सृजना गराई दिएन । सत्तामा बस्ने सत्तासिनहरुले केवल आफनो भुडि मात्र भर्न सफल भए । नेपाली जनतालाई फेरि पनी एक जुट भएर आफनो हकको खाजिमा लाग्नु पर्ने परिस्थितीको समय खडा गराई दिए । जनताको शासन नभएर शासकिय शासनले जरा गाड्यो । अनि नेपाली जनता आफनो मौलिक हक र अधिकारको खोजी गर्न तर्फ उन्मुख हुन बाध्य भयो । ३० बर्षे तानाशाही पाचायती शासनको बिरुद्ध कम्मर कसेर लाग्न थाले । सम्पुर्ण देशमा भएका पार्टिहरुले हातमा हात र काधमा काध मिलाएर एक साथ एक जुट भएर ठुलो रक्तपातको क्रान्ति सुरु भयो नेपालमा कयौ नारीको सिउँदो पुछिएकयौको बेघरबारकयौ टुहुरा जीवन बिताउन बाध्य भयो । आफुले आफनालाई भुल्न बाध्य भए । यो क्रान्तिले बिभिन्न ठाउँमा भुमीगत भएर बसेका जनता नेताहरुको पुर्नरबास गराई दियो । सारा देश भरि जुलुस र नारा घन्किन थाल्यो तानासाहि व्यावश्थाको बिरुद्ध ठुलो र भयानक क्रान्ति हुन गयो । केहि समयको क्रान्तिले देशमा परिवर्तनको पर्दा फेरियो । ३० वर्षे तानाशाहि ब्यावश्थालाई अन्त्य गर्दै देशमा बहुदलिय ब्यावश्थाको बिजारोपण गर्न सफल भयो । नेपाली जनताको अधम्य साहास र ठुलो त्यागले गर्दा देश भरी अर्को नयाँ परिवर्तन हुन गयो ।

२०४६ सालमा नेपालमा बहुदलिय प्रजातन्त्रको बिजारोपण गरि २०४७ साल कार्तिक २३ गने नेपालमा निरङकुस र तानासाहिहरुले बनाएको सबिधानलाई बदर गरेर देशमा नयाँ संविधानको खाका लेखियो । देशमा आम नागरिकको हैसियतले सारा नेपाली जनतालाई मौलिक हक अधिकारको स्वातन्त्रत तरिकाले अनुभुती गर्न पाउने कानुनको निर्माण गर्न सफल भयो । देशमा नेपाली जनताको मन मष्तिक जितेर नेपाली कांग्रेसले बहुमत ल्याउन सफल भयो र नेपाली कांग्रेसको अध्यक्षतामा सरकार गठन भयो । नेपाल कम्यिुनिष्ट पार्टि माले प्रति पक्षको जिम्मेवारीमा बस्न गयो । पाचायती व्यावश्थामा खेलि खाएका पाच भनाउदाहरुले आफनो काचुली फेरी आफनो छुटै् पार्टि खोलेर देशमा तेस्रो पार्टिको दर्जामा उभिन सफल भए । त्यस पछि देशमा नयाँ कानुन नयाँ देश बहाक शाासकहरुको हातमा देशको शासन सत्ताको बागडोरको साचो थामिन गयो । नेपालीे जनताले सोच्ने गरेका थिए अब जन मुखी शासन यो देशमा लागु हुन्छ भनेर तर जॆ सोचेका थिए ठिक त्यसको विपरित तरिकाबाट शासनको कार्यभार चल्न थाल्यो । जनतालाई दिएको गुलावी रसबरिहरु केबल भाषणमा मात्र सिमीत हुन गयो । देशमा नगन्ने मात्रमा राजनैतिक पार्टिहरुको जन्म हुन थाल्यो । एकले अर्कोलाई खुट्टा् तान्ने प्रबृतिले जरा गाड्न थाल्यो । आफनै पार्टि भित्र एक आपसमा बिचमा कुर्सि बिलासिताको मोह बड्न थाल्यो । एकले अर्काको कार्यबिधिमा सहमति जनाउन छाड्न थाले । एक आपसमा कुर्सिको लडाई सुरु गर्न थाले र जनतालाई दिएको आश्वासन र भरोसाहरु तुईएर जान थाल्यो । केही वर्ष नेपाली कांग्रेसले शासन चलायो र पछि गएर नेपाली जनताको मुख पात्र भएर काम गर्न सफल हुन सकेन र दोस्रो संसदिय आम चुनाबमा नेपाल कम्निष्ट पार्टि मालेलाई देश चलाउने जिम्मा लगायो नेपाली जनताले फेरि पनि पहिलाको हविगत भोग्न नपरोस भनेर नयाँ नेतृत्वको खाचोको महसुस गर्दै नेपाली जनताले नेपाल कम्यिुनिष्ट पार्टि एमालेलाई जनताको सेवक सम्झेर सत्ताको बागडोरको भागिदार बनाई पठायो । फेरि पनि जनतालाई सफा र सच्चा देश भक्तको परिचय दिनबाट पछि पर्न गयो नेपाल कम्युनिष्ट पार्टि एमाले । आफैमा मनमुटाब सृजना गराएर भाई फुटे गबार लुटॆ भन्ने उखानलाई सम्झना गराएर एक आपसमा फुट हुन गयो र एउटा सिङ्गो कम्युनिष्ट पार्टि फुटेर चिरा चिरामा परिणत हुन थाल्यो । देशमा ठुलो अन्यौलताको बातावरण सृजना उत्पन्न हुन गयो । नेपाली जनतालाई छोटो अवधिमा बहुदलिय प्रजातन्त्रको स्वाँद जनतालाई बोकालाई कुभीण्डो;भने जस्तो हुन गयो र फेरि पनि देशमा उहि काचुली फेरेका पाचायती नकाबधारिको दिन खुल्न गयो । पाचायती व्यावश्था त हटाए जनताले तर शासक र राजा हटेको थिएन । आफुलाई राजनिती र कुटनितीमा माहिर हौ भनेर सम्झने ति पाचायती शासकहरुले दाउ थापेर बसेका थिए । एक दिन हाम्रो पालो अवश्य आउछ फेरि पनि भनेर कुरी बसेकाहरुको दिन आउनलाई धेरै समय पर्खनु परेन । बहुदल भित्रीएको केहि समय पश्चात बहुदलबादि दलहरु बिच एक आपसमा असमझदारिता र कुर्सि मोहको कारणले गर्दा स्याललाई काल आए पछि गाँउ पस्छ; भने जसरि देशको बागडोरको साचो उहि भेष बदलेका शासकहरुको काँधमा अडेस लगाउन पुग्यो । खिचडि पकाएको जस्तो गरि सरकारमा सामेल भए सबै राजनितीक पार्टिहरु कुर्सिको मोहमा आफनो अस्थित्वसम्म पनि त्याग्न गर्नसम्म पनि चुक्न पछि परेन । राता रात पुजिपतिको दर्जामा पुग्नलाई एक आपसमा पौठे जोरि खेल्न सफल भए । आखिर नेपाली जनताले दिलो ज्यान दिएर देशमा परिवर्तन ल्याएको फाईदा यहि हो त । नेपालका राजनितीक पार्टिका नेताले के सोचेका छन् के जनता भनेको आफुसँग भएको स्वाचालित बस्तु जति खेर चाहियो त्यति खेर प्रयोगमा ल्याउने र काम सकिए पछि बेवास्था गरि रद्दीको टोकरिमा फालि दिने । एक आपसमा टुट्ने र फुट्ने रोग लागेर निरङकुस तानाशाहि जडशुत्रबाद लादेर देशलाई अराजकता तिर धकेल्न थाले । नेपाली जनता सामु गरेका ति रसिला रसवरिले भरिएका आश्वासनहरुलाई प्रभाह नगरिकुर्सिमोहको लडाई बनाई मास्रल आर्टको प्रतियोगितामा भाग लिने गर् थ्यो । देशमा बेरोजगारको समस्याले ठुलो स्थिती सामना गर्नु पर् यो । योग्य र सफल व्याक्तिको कदर हुन छाड्यो । जता सुकै अन्यौलताले जग हाल्न सुरु भयो नेपाली युवा शक्तिमो आँखा अगाडि । अनि भौतारिएर बिदेश पलाएन हुनु पर्ने सृजना खडा गरि दिए देशका जन सेवक र देश भक्तिका नाममा आफना अखडा जमाएका व्याक्तिबादि शासकहरुले आखिर बहुदलीय व्यावश्था ल्याएर के कुराको नयाँ अनुभुति पाउन सफल भयो त नेपाली जनता त्यहि शासक त्यहि राजानाताबादकृर्पाबाद बिलासिताका भोगी कुसर्िका निमीत्त लिप्त भोगी ।

फेरि पनि यो देशमा रगतको खोला बगाउने दिन आयो । त्यसै कारणले गर्दा नेपाली जनताहरु नताबाद र कृर्पाबादको थिचो मिचोले गर्दा असइय भएका कारणले गर्दा देशमा नौलो क्रान्तिको खोजी तर्फ लागे । सारा नेपाली बेरोजगार युवा शक्तिहरु जुरमुराउन थाले र आफनो हक अधिकारको लडाई लड्न फेरि पनि सुरु गरे । त्यो लडाईको बागडोर त्यहि सयौ चिरा भएर टुगि्रएका नेपाल कम्युनिष्टको एउटा पार्टि माओवादिले २०५२ साल देखि सामान्तिहरु बिरुद्ध लड्न सुरु गरे । माओवादिबाट पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र डा बाबुराम भटटराईको नेतृत्वमा अधि बढे गाँउ गाँउमा क्रान्तिको बिगुल फुक्न थाले । सारा नेपाली जनतालाई भ्रष्टचार नातावाद र कृर्पावादको पाठ पढाउन थाले । अन्याय र अत्याचारको सिमाले तहस नहस भएका नेपाली सोझा सिधा जनता लडाईको मैदानमा फेरि पनि उत्रिन बाध्य भए । बन्दुकको सहारामा न्याय खोज्न तिर लागे र जंगली युगको कार्यलाई सर् हानिय गर्न बाध्य भएर जंगलमा बसेर नै आफनो युध्द लडे । २०५८ सालमा देशमा काल रात्रि जस्तो भयानक जघन्य घटना घट्न गयो । रात्रिभोजको नाम गरेर श्री ५ बिरेन्द्र विर विक्रम शाहको परिबार र वंशको नाश गरिएको थियो । श्री ५ ज्ञानेन्द्र विर विक्रम शाहदेवले राज्य गद्धि आफनो हातमा लिएर देशको शासन गर्न शुरु गरेका थिए । त्यसै अबसरमा राजा श्री ५ ज्ञानेन्द्रले उग्रवादीको नामले परिचित नेपाल कम्युनिष्ट पार्टिका कमाण्डर प्रचण्डको शिरको मुल्य समेत तोकि दिएका थिए । त्यस समय देखि देशमा जन युध्दको भयङकर धनसङराम युध्द चर्किन थाल्यो । त्यसको केहि समय पश्चात श्री ५ ज्ञानेन्द्रको केहि लागेन र माओवादि समक्ष घुडा टेक्न बाध्य भएर युध्द बिराम गराउन दुई पक्ष वार्ता द्धारा युध्द अन्त्य गर्ने योजना बनाएर देशमा केहि हदसम्म भए पनि शान्ति सम्झौता कायम गराउन सफल भए । त्यसै अबसरमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टि माओवादिले आफनो जनसेनाको बटालीनको उत्पती गरायो । क्रान्तिका नाममा धेरै प्रकारका लडाकु जत्थाको जन्म गराएर छाडे । १३औं हजार नेपालीको बलि चढाउन सफल भयो त्यो क्रान्तिले न त नाबालक नै भने न त गर्भवती महिला बृद्ध बाबु आमा नै भने कयौ टुहुरा भएकयौले अपाङ्गको जीवन जिउन परे कयौ विधवा भए । लाखौ नेपाली जनताको आँखाबाटसमुन्द्र सरि आँसुका बलिन धारा बगे । देशमा चक्का जाम नेपाल बन्दहत्या आतंकलुटपाट र अपहरण चन्दा प्रकरणको धिन लाग्दा प्रबृदिका कदमहरु अङ्गालेर नेपाली जनताले जीवनमा नसोचेको दुख भोग्नु पर्यो र अस्सैह भएर त्यो युध्दलाई नेपाली जनताले साथ दियो र १२ बर्षको लडाई पश्चात आफनो युद्ध समाप्ति तिर लाग्न सरकारसँग बात्र्ता सुरु गरे । बार्ता सफल गरि युद्ध बिराम गरि सासंद भनेको बुर्जुवाहरुको मागि खाने भाडो भन्ने नेपाल कम्युनिष्ट पार्टि माओवादीका नेताहरु युध्द बिराम गरेर शासन सत्ताको बागडोरमा आफनो हिस्सा जमाउन पुके । जन सेनाका सेनाहरुलाई क्यान्टोन म्यान खडा गरि शिविरमा राख्ने बन्दोवस्त मिलायो । अनमिनको अध्यक्षतामा शिविर खडा गरि सेना गणना गरी राखियो । हतियार जति अनमिनको अण्डरमा राखियो । त्यसको केहि समय पश्चात नयाँ आन्दोलनको शुरुवात भयो । क्रमश: