ओखलढुंगाको विकासका लागि केही गरौं

अमेरिका - गुरु केदार बराल

आफ्नो जीवनका भोगाई, अरुबाट प्राप्त धोकाको कारण व्यक्तिगत जीवनलाई समाजसेवा वा जिल्लालाई विकासको गतिमा डोहोर्याउने सोचमा म पुगें । कहिले काहीं त्यस्तो सोच अचानक पलाउँदो रहेछ, आफैलाई थाह हुन सारो । प्रेम यो दुई अक्षरको शब्दले मानिसको जीवनमा ठूलो परिवर्तन ल्याइदिदो रहेछ। जुन परिवर्तन अन्त्यमा गएर सकारात्मक, वा नकरात्मक, आशावादी वा निराशावादी दुवै हुन सक्ने रहेछ । आजसम्म संसारमा जति व्यक्ति महान, प्रतिभाशाली र पूर्ण रुपमा सफल भएका छन् । तिनीहरुको जीवन नयाँ पुस्ताको लागि एक अमूल्य आदर्श बन्न पुगेको हुन्छ।

त्यस्को पछाडी कतै न कतै अमुल्य भुमिकाको रुपमा नारीको हात रहेकै हुन्छ । अहिंसाका जनक गौतम बुद्ध, द्वन्द्ववादी भौतिकवादका प्रणेता कार्ल मार्क्स आ आफ्नै कारणले आज दुनियाँमा जीवित रहेका भन्छन् । उनीहरुको पछाडी राम्रो या नराम्रो जे भएपनि नारिको हात रहेकै छ। यो मैले प्रसंग मात्र जोडेको हुँ । मैले जीवनमा गल्ति गरेको हुँला । आफुले गरेका गल्ति आफैं देखिदैन् भन्छन् । गल्ति देखाइदिने काम त तपाईहरुको हो। म मेरो जन्मस्थान, बाल्यकालमा खेलेका पाखा पखेराहरु, ती प्रकृतिका मनोरम दृश्य सम्झन्छु र सुन्दर झर्ना पोकली, मलाई यो युवा अवस्थामा आइसकेर पनि त्यहाँ केहि दिन नसकेको जस्तो आत्मग्लानि भएर आउँछ । त्यसैले केहि गर्न सकिएलाकी भनेर यो सानो लेख लेखेको हु । प्रसस्त पैसा कमाएर मात्र मानिस सफल बन्न सक्दैन । सफलता नाप्ने माध्यम पैसा होइन। सफल त्यो मान्छे मात्र हुनसक्छ जस्ले समाजबाट इज्जत पाउन सक्छ । उसले समाजलाई केहि दिएको हुन्छ। धनाढ्य तर घृणित भएर बाँच्नुको सार्थकता छैन। तपाईहरु आफैं बिचार गर्नुस त एउटा स्वस्थ आमा भएर पनि आफ्नो बच्चालाई दुध चुसाउन पर सर्छिन भने उनले आमाको कर्तब्य निर्वाह गरेको ठर्हछ र ? मानिसको जीन्दगी एक नदी हो । समुन्द्रको कोखमा बिलिन नभएसम्म धेरै अप्ठयारा ठाउँहरुबाट बग्दै जानुपर्छ । कहिले हिमाली चिसो खोच् कहिले भत्भती पोल्ने तराई त कहिले निर्जन पहाड भित्रबाट यो मेरो घर परिवार भित्र नैा घटेको घटनाबाट सिजृत वास्तविकताको संगालो हो । जब मेरी आमालाई क्यान्सर भएर जिल्ला बाहिर अर्थात राजधानी लैजानु पर्ने अवस्था आयो गाउको बिकटता, विकासमा पछि परेको अवस्थाले नराम्ररी मनमा चिसो पस्यो । फेरी अस्पतालमा बिरामी आमालाई डाक्टर र नर्सहरुले देखाएको आत्मियताले मेरो मनलाई समाज सेवामा लाग्न प्रेरित गर्‍यो फलस्वरुप सामाजिक कार्यको लागि सामुहिक प्रयास नै अपरिहार्य देखें, मैले बुझेको ओखलढुंगा र त्यहाँ हामीले गर्न सकिने विकास निर्माणका संभावनाहरुलाई यहाँ उतार्न कोशिस गरेको छु ।

भौगोलिक परिचय

पूर्वाञ्चल विकास क्षत्र अर्न्तगत पर्ने ओखलढुङ्गां विश्व विख्यात सगरमाथा अञ्चलमा पर्छ । पूर्वदेखि पश्चिमतर्फ फूक्दै गएको यो जिल्ला विकासको दृष्टिकोणले धैरै पछाडि परेको छ। उत्तरमा सोलुखुम्बु, दक्षिणमा उदयपुर र सिन्धुलीसँग ओखलढुगां जिल्ला जोडिएको छ। पूर्वमा खोटांग जिल्लासँग दुधकोशीले र पश्चिममा रामेछापसँग लिखु नदिले छुट्टाएको छ। यो जिल्लाको भू–बनौट नै नेपालका अन्य जिल्लाहरुभन्दा बेग्लै छ । आखलढुङ्गांलाई तीनतिरबाट नदिले घेरेको छ। नेपालका ७५ जिल्ला मध्येबाट क्षेत्रफलको हिसाबले ६८ औं स्थानमा र जनसंख्याको हिसाबले ५९ औं नम्बरमा पर्छ । ओखलढुंगा जिल्ला पृथ्वीनारायणको एकीकरण पछि भीमसेन थापाको प्रशासनिक विभाजन अर्न्तगत नेपाल अधिराज्यलाई ३९ जिल्लामा बाडिएको थियो, जस अर्न्तगत आजका सोलुखुम्बु र खोटाङ जिल्लाका पूर्व ३ नं. ओखलङ्ढुगा जिल्ला अर्न्तगत नै पर्दथिए। यो २०१८ साल अघिसम्म कायम थियो, आज ओखलढुङ्गा जिल्ला भित्र ५६ गाउँ विकास समिति पर्दछन् । ओखलढुङ्गा जिल्लाको कुल क्षेत्रफल १०७४ वर्गकिलोमिटर अर्थात १०५,८६४ हेक्टर छ । यसको भौगोलिक धरातल अक्षांस २७ दशमलदेखि २७ बाइस दशमलवसम्म उत्तरसम्म पर्दछ र, देशान्तर ८६ बत्तीस पूर्वसम्म पर्छ ।

भौगोलिक विभाजन

डाडा काडा भीर पाखा, खोल्साखोल्सि, वनजंगल, टारबेंसी, पाखापखेरा आदी जस्ता धरातलीय स्वरुप भएको यस जिल्लालाई विभिन्न भागमा वर्गिकरण गर्न सकिन्छ। ती यसप्रकार छन ओखलङ्ढुगां समुन्द्रि सतहदेखि ३९० देखि ३६७२ मिटरसम्म पर्ने हुनाले तल्लो क्षेत्रलाई वेशी मानिन्छ। जिल्लाको ठूलो क्षेत्रफलको १६१ वर्ग कि मि अर्थात छ प्रतिशत भूभाग यो क्षेत्रले ओगटेकोछ। खोलाछेउका नदी क्षेत्र र उच्चाइ कमका ठाउहरु यो क्षेत्रमा पर्छन। यो क्षेत्रमा बसोवास गर्ने जन्ताको मुख्य पेशा कृषि हो। फलफुल्र तरकारी, पशुपालन र माछापालन स्थानीय वासिन्दाका नगद रकम खैचने भरपर्दा उपायहरु हुन् ।

मध्य पहाडी क्षेत्र यस क्षेत्रले जिल्लाको ६९८ वर्ग कि । मी । भूभाग अर्थात ६५ प्रतिशत भूभाग क्षेत्रफल ओगेटेकोछ । रुम्जाटार यसै क्षेत्रमा पर्छ । धान, मैदा, गहुँ, कोदो, फापर, तोरी तरकारी र पशुपालन यस क्षेत्रका वसिन्दाले गर्छन् ।

लेकाली क्षेत्रका कुल क्षेत्रफलको २० प्रतिशत अर्थात २१५ वर्ग कि । मी । ओगटछ लेकाली क्षत्रले। यहा पातलो वस्ती छ । जनताले मकै, उवा, आलु, जौ, गहुँ, स्याउ खेती र भेडा च्याग्रा तथा चौरी पालन गर्छन् ।

भौगोलिक विभाजनको सही सदुपयोग स्थानीय नागरिकहरुलाई राजनीतिक दलहरुले सही ज्ञान र सिप दिन सकेको खण्डमा ओखलढुङ्गांको विकासमा कायापलट फेरिन लामो समय लाग्दैन। औल अर्थात, समुन्द्र सतहदेखि कम उच्चाइ क्षत्रमा गर्न सकिने कामहरु धेरै छन् । यस क्षत्रका गाविसले विपन्न परिवारको उपभोक्ता समिति बनाई उन्नत जातका माछापालन, खसी-बोका पालन,, पशुपंछी पालन आदी गराउन सकिन्छ । त्यस्तै मध्य पहाडी क्षेत्रमा अहिले गरिएको अतिरिक्त पशुपंछी पालन गराउन गारो छैन किनभने जिल्लाभरीमा २३० सामुदायिक वन १४ वटा कवुलियत वन र एउटा निजि वन छन् । यस हिसावमा चरन क्षेत्रको समस्या जिल्लामा छैन्। यस्ता वन क्षेत्रमा अनेकौं प्रकारका जडिबुटीहरुको खेति गर्न सकिन्छ । यो जनताको निम्ति लगानी विनाको आम्दानी र स्थानीय सरकारको निम्ति शुद्द आम्दानी बन्न सक्ने पक्का छ । लेकाली क्षेत्रको सम्भाव्यता त कति हुन्छ कति । अहिले स्याउ खेती भए पनि वजार छैन भनेर चिन्ता लिनु पर्ने देखिदैन । स्याउलाई भट्टीमा सेकाएर सुकुटी बनाउन सकिन्छ, चौरीको दुधबाट छुर्पी बनाउन सकिन्छ । सम्बन्धित क्षेत्रबाट अध्यान गराएर लेकाली वनमन अलैाची खेति गर्न सकिन्छ। यस कामको लागि भने गाविस र जिल्ला विकास समितिको सहयोग अनिर्वाय चाहिन्छ।

क्रमश:

एउटा कुखुराले १६ जनाको खाना र आर्थिक मन्दीबारेका ब्लगहरु

तपाईले कुनै बेलामा एउटा कुखुराले पाँच थरी खाना बनाउने बिधी पढनु भएको छ भने त्यो कुनै आश्‍चर्यको कुरा रहेन। संसारनै आर्थिक मन्दिको मारमा परेको बेलामा एउटै कुखुराले सोह्रजनाको खाना बन्ने उपाए पनि पत्ता लागिसकेको छ ।

विश्‍व आर्थिक मन्दिको प्रभाव कुन कुन क्षेत्रमा कसरी परिरहेको छ भन्ने हामि सबैलाई आ-आफ्नै ढंगले थाहा छ। मल्टि नेशनल कम्पनीमा भएका कर्मचारी कटौती देखी मूल्य बृद्धि अनी यसैसंग संसारभरी आएका बिभिन्न समस्यासंगै, यसलाई कसरी सामना गर्ने, र मन्दिको मारबाट कसरी बच्ने भन्ने पनि सबैले आ-आफ्नै योग्यता र स्थानबाट प्रयास गर्दै आएकाछन ।

अहिलेको समय विश्‍व-ग्राम अर्थात ग्लोवल भिलेजको समय हो, त्यसैले यहा कुनै एक ठाँउमा भएको समस्याले सबैलाई असर गरे जस्तै, कुनै पनि स्थानका व्यक्तिले निकालेको समस्या समाधानका उपाए पनि सबैले प्रयोग गर्न सक्छन ।

यसै क्रममा यत्रो ठूलो संसारलाई सानो गाउँ बनाउने ईन्टरनेटमा खोजें । मन्दिलाई नै मुल विषय बनाएर अनगिन्ती वेपपेज र ब्लगहरु चलेका रहेछन ।

एकजना जेन नाम गरेकी ब्रिटिस महिलाले शुरु गरेको र उनकै भनाईमा “money-saving blog” भनिने http://recessiontips.co.uk/ पनि एउटा यस्तै ब्लग हो । हालैका दिनमा खासै अपडेट नगरिए पनि त्यसमा भएको एउटा How to get sixteen meals out of one chicken भन्ने पोष्टले मन्दिको मारबाट बच्न के सम्म गर्न सकिन्छ भन्ने जानकारि दिन्छ ।

छोटकरीमा यो मन्दिको बारेमा बिभिन्न खबरहरु हेर्नु छ भने http://recession.org/ एउटा राम्रो स्रोत हुनसक्छ त्यसमा भएका Worse Recession Since 1930's र Recession Proof Your Job जस्ता पोष्टहरुले तपाइलाई मन्दिको जानकारी मात्रै हैन कसरी मन्दीको समयलाई पार गर्ने भन्ने टिप्सहरु पनि दिने छ ।

अन्य यहि बिषयलाई मूल बिषय बनाई संचालनमा आएका पेजहरुमा http://www.surviverecession.com/, http://recessionwatch.blogspot.com/, र http://recessiontimes.blogspot.com/ पनि हुन।

ती बाहेक Surviving Recession dotcom मा पनि Surviving A Recession With Good Planning, 10 Tips For Saving Money In A Recession जस्ता लेखहरु भेटिन्छन ।

केहि पेजहरुमा आउने दिनहरु झनै खरव हुने कुराहरु छन र त्यसकोलागि तयार रहन टिप्सहरु दिईएका छन भने केहिमा भने अब यसको प्रभाव बिस्तारै कम हुँदै जाने उल्लेख छ।

खोज्दै जानु भयो भने पुरानो जिन्सलाइ फेरी कसरी नयाँ बानाएर लगाउने देखी ग्यारेजमा फालीएका पुराना फर्नीचर मर्मत गरेर नया काम लिन सकिने अनी फुर्सदको समयमा बढि भन्दा बढि उत्पादनसील कार्य गरेर मन्दीलाई छिट्टै भगाउने यस्ता हजारौं टिप्सहरु भेटिनेछन ।

आशा गरौं मन्दीका दिनहरु, नेपालमा बिजुली गाएब भएजस्तै गरी गाएब हुनेछन र विश्‍व छिट्टै यो समस्याबाट मुक्त हुनेछ, त्यो भन्दा पहिला भने यी ब्लग र पेजहरुबाट केहि सिक्दा सबैलाई राम्रै होला कसो? ।

मनको कुरा भन्छु भन्थ्यौ

नीर्मन केएम
नंखेल ६ भक्तपुर

मनको कुरा भन्छु भन्थ्यौ किन भनिनौ त?
एकैछिनमा झुल्किएर किन अस्तायौ त?

म पनि त तिमीसंग नजीक होउं भन्थें
सबै कुरा तिमी सामु पोख्न पाउं भन्थें

मनको कुरा मनमै राखी किन बल्झियौ त?
एकैछिनमा झुल्किएर किन अस्तायौ त?

कहिलेकाहीं भेट्दाखेरी मनभरि आशा बढ्छ
नयनभरि संसारमा तिम्रै कुरा नाची दिन्छ

मंजील नछोइ बीचै बाटो किन फर्कियौ त?
एकैछिनमा झुल्किएर किन अस्तायौ त?

कोठे साहित्यिक यात्राको तेस्रो कार्यक्रम भब्यताको साथ मनाइयो

आचार्य प्रभा/ बोल्डर् कोलोराडो
मिती ३/ २८/ २००९

कोलोराडोबासी साहित्य प्रेमीहरुले नियमित आफ्नो कार्यक्रम ''कोठे साहित्यिक यात्रा'' को आफ्नो तेस्रो कार्यक्रम कवि गोष्ठी आज मिती ३/ २८/ २००९ का दिन कबी भुपेन्द्र महतको निवासमा भब्यताको साथ मनाए । कार्यक्रममा लगभग सहभागीता धेरै भएता पनि कबिता बाचन् गर्नेहरुमा १) जगन्न्नाथ गौतम, २) ज्ञानेन्द्र गदाल, ३) पारस लम्साल, ४) केशब आचार्य, ५) प्रमोद घिमिरे, ६) भुपेन्द्र महत, ७) झलक सोती, ८) आचार्य प्रभा थिए, भने ज्ञानेन्द्र गदाल र आचार्य प्रभाका केही गीतहरुका म्युजिक भिडियो को प्रदर्शन गरेर कार्यक्रमलाई संगीतमय बनाइएको थियो । ''कोठे साहित्यिक यात्रा'' को उदेश्य लेखक कबिको उपस्थिती मात्र नभएर साहित्यनुरागिहरुलाई पनि सहभागिता गराउनु हो र यो कार्यक्रममा साहित्यनुरागिहरुको नै बडी उपस्थिती पनि हुँदै आइरहेकाछन र कबी ,लेखक हरुलाई धेरै ठुलो प्रोत्साहन मिलीरहेको छ । अब आउने अप्रिल महिनाको कार्यक्रम दुइजना, रमा कान्त अधिकारी र प्रमोद गिमिरेको निवास मध्य एकजनाकोमा हुने निर्णय गरिएको छ । यो कार्यक्रम निरन्तर रूपमा नै हुने अठोट गरिएको छ।
सहभागिहरुमा निम्न उपस्थिती थिए

१) जगन्ननाथ गौतम, २) के. बिश्वकर्मा, ३) राम प्रशाद विश्वकर्मा, ४) प्रमोद घिमिरे, ५)आचार्य प्रभा, ६)सरगम गदाल, ७)ज्ञानेन्द्र गदाल, ८) रमा कान्त अधिकारी, ९) अंम्बिका घिमिरे, १०) सम्झना कार्की, ११) सलिना कार्की, १२) भागवत कार्की १३) सेजल कार्की, १४)बालमुकुन्द अधिकारी, १५) पारस लम्साल, १६) देवी लम्साल, १७) प्रियमबदा सोती, १८) नीती आचार्य, १९) निरज गौतम, १९) सुयोग सोती, २०) केशब आचार्य, २१) भुपेन्द्र महत, २२) अधिर प्रसाईं, २३) राजेश बिष्ट, २४) बिशेश्‍वर के.सी आदीको सहभागीता थियो। कार्यक्रमको समापन चिया पान पश्चात भएको थियो ।

किन बर्बराउँछन बाबुराम डाक्टर ?

२०२६ सालमा एसएलसीमा बोर्ड फर्स्ट पड्काएको बुर्जुवा रवाफले नै माओवादी पार्टीको बौद्दिक मुखौडाको एकल ताज पहिरन सफल डाक्टर बाबुराम भट्टराई अहिले कार्यरत नेपाल सरकारका अर्थमन्त्री हुनुहुन्छ । कुनै बेला बुर्जुवा शिक्षालाई धिक्कार्ने र यस्ता प्रमाणपत्र च्यात्नु पर्छ भन्ने माओवादी पार्टीका देखाउन मिल्ने शैक्षिक योग्यता बोकेका एउटा मात्र ठूला नेता भएका हुनाले पार्टी भित्र वहाँको स्थान उच्च नै होला । तर त्यही पार्टीको सांगठनिक ढाँचा भित्र र विशेष गरी पार्टीको अनुदारवादी मानिने मोहन वैद्य-नेत्र चन्द नेक्ससले भने उनलाई पटक्क देख्‍न रुचाउँदैन भन्ने कुरा बेलाबेलामा नेपाली छापाको विषय भने हुने गरेको छ । यस्को मुख्य कारण डाक्टर साहेबले बनाएको आफ्नो बौद्दिक इमेजका आधारमा वहाँलाई सबैले उच्चतम सम्मान दिनुपर्छ भन्ने वहाँकोको बुर्जुवा आग्रह नै हो भन्ने कुरा पनि यदाकदा सुनिएकै हो !

माओवादी पार्टीको कथित बौद्दिक र उदारवादी खेमाको नेता मानिने भट्टराईलाई विडम्बनापूर्ण तरिकाले साउथ-ब्लकको प्रतिनिधिको रूपमा चित्रण पनि गर्ने गरिन्छ, पार्टि भित्र र बाहिर जतासुकै । माओवादी सरकार गठन भएर माओवादी-एमाले समीकरणको खिचडी जब पाक्दै थियो र निवर्तमान एमाले महासचिव माधव कुमार नेपाललाई दुई पार्टीले राष्ट्रपतिको उमेद्वार बनाउने निर्णय हुँदै थियो, अन्तिम समयमा कुनै भारतीय दूतको इशारामा बाबुराम डाक्टर साहेबले त्यो खिचडिको ताउलो गुल्टाएर बनिबनाउ राजतिक समीकरणलाई आर्यघाट पुर्याएका हुन भन्ने धेरैको आरोपमा मोहन वैद्यहरूले सांक्षी बकेको धेरै भएको पनि छैन । एमाले नेता बामदेवलाई जब मन्त्रिमण्डलमा दोस्रो बरियता दिनेकुरा आयो, भट्टराईलाई यस्तो ऐठन भयो कि राजीनामा नै दिएर घुर्क्याउने मनस्थितिमा डाक्टर साहबमा जाग्रत भयो , प्रचण्डले कुन ललिपप दिएर शान्त पारे उनै जानून ।

तर हेर्दै गम्भीर देखिने अनि कुनै कुरामा रिसाइरहेका जस्ता देखिने डाक्टर बाबुराम रूखो बोल्न, मान्छे चिढाउन, बनेको मेलमिलापको वातावरण बिथोल्न अनि आँफू बाहेक अरूका विचारको अनौचित्यतालाई गालीले पछार्न माहिर हुनुहुन्छ । भर्खरै सम्पन्न विद्यार्थी युनियनको चुनावमा क्याम्पस क्याम्पस्मा पुगेर कांग्रेस एमाले विद्यार्थीलाई गालि गर्न वहाँले खर्चेको जाँगर हेर्दा वहाँ नेपालको अर्थमन्त्री नभएर कुनै ऐरेगैरे कलेजको युनियनको कोषाध्यक्ष पो हुनहुन्छ कि भनी झुक्किनु पर्ने हुन्छ ।



केही समय अघि नेपालका पुर्व राजादेखि हरू धेरै दलका नेताहरू पनि भारत जाने सन्दर्भ पर्‍यो, डाक्टर साहेबले अनेकन तिखा र तिता टिप्पणि गर्न पुग्नुभयो । नेताहरू यसरी सामूहिक बिरामी हुने कुरामा अवश्य 'दालमा कुनै कालो छ' भन्ने देख्ने भट्टराईका तिक्ष्ण नजर वहाँ इञ्जिनियर नभएर टेष्ट ट्यूबमा 'बेबी किङ' कोरल्ल्न लगाउने वैद्य नै हो कि भन्ने सोच्न वाध्य पार्‍यो । वहाँले घोर षडयन्त्रको गन्ध पाएर बेसरी हुन्डरी नै पिट्नुभयो ।



नेपाली सेनाका ८ जर्नेलहरूको पदावधी नबढाउने सरकारी निर्णय र त्यो कुराको बिरूद्द सर्वोच्च अदालको अन्तरिम आदेश अहिले माओवादीलाई नपच्ने विषय बनेको छ र माओवादी नेता-कार्यकर्ता सबे सडकमा उत्रेर न्यायलयको हूर्मत लिँदै छन् । माओवादीले सोचे अनुरूप निर्णय हुन नपुगेमा वा नभएका सबै जसो कुरा गणतन्त्रको बिरुद्द अर्थ लगाएका छन् अहिले विद्वान डाक्टर र वहाँका मण्डलीहरूले । उनीहरूको बिद्रूप तर्क छ , न्यायलयको बिरोध 'जनता'ले गरेका हुन , माओवादीले हैन । मानौँ देशमा जनता भनेको माओवादी नामको जमातको पछि लाग्ने भीड बाहेक अरू कोही हैन ।


यस्तोमा , माओवादीको जोरजुलुम त जारी छ नै , बाबुराम डाक्टरका विचारहरू झनै उदेक लाग्दा देखिन पुगेका छन् :

'लोकतन्त्रभन्दा माथि न्यायालय हुन सक्दैन,न्यायलय माथि रहे लोकतन्त्र खतरामा पर्नसक्छ।´
- राजधानी फर्कने क्रममा आईतबार बिहान पोखरा विमानस्थलमा सञ्चारकर्मीसँग ।

माओवादीहरूले हत्या गरेको भनिएका बुटवलका युथ फोर्स नेता प्रचण्ड थैव ( एमाले ) काण्डले सिर्जना हुन पुगेको परिस्थितिमाथि डाक्टर बाबुराम यसो भन्न पुग्छन् :

”एमाले राजनीतिक पार्टी हो कि चौतारी हो ,आफैं सत्तामा बस्ने आफैं प्रतिपक्षी जस्तो सरकारी कार्यालयमा ताला लगाउँदै हिंड्ने एमालेको चरित्र दल भन्न सुहाउने देखिँदैन।”- एमालेप्रति आक्रमक देखिएका भट्टराईले भने ।

यसो भनिरहँदा डाक्टर साहेबले माओवादी कार्यकर्ताले सिर्जना गरेको अराजकता र मन्त्रि भैरहँदा बोकेको बिद्रोही नेताको झूसे डकारलाई सम्झिन भने उचित ठानेनन् ।

अनि श्याङ्जाको वालिङमा भाषणको जोशमा बाबुरामले ठोकेछन्:

' सरकारबाट बाहिरिन्छु भनेर एमालेले कसलाई धम्काउन खोजेको हो ? यदि त्यसो भयो भने एमालेले ठूलो मूल्य चुकाउनु पर्नेछ ।'

आखिर समीकरण मेलमिलापको सरकार चलाउँदा त एउटा पक्ष अलि तातिएको बेलामा अर्को पक्षले शितल कुराहरू गर्दै परिस्थितिलाई सन्तुलनमा राख्न मद्दत पुर्याउनु पर्ने कुरा किन बिर्सिरहेका होलान डाक्टर साहेबले । भट्टराईजिले बौद्दिकतालाई अर्थमन्त्रीको ब्रिफकेशमा बन्द गरी हुल्लडवाज कार्यकर्तालाई मसला दिने काममा आफ्नो बुर्जुवा बौद्दिकता खर्च गरेर, कतै यो बुर्जुवा डिग्रिको अनौचित्यता साबित गर्न खोजिरहनु भएको त छैन ?

अर्थमन्त्रीको नयाँ कानूनी सिद्धान्त

म कानूनको जानकार वा बिद्यार्थी समेत नभए पनि कानूनको एउटा सर्बमान्य सिद्धान्त मलाई राम्ररी याद छ । सो सर्बमान्य सिद्धान्त अनसार: “कानूनको सर्बोच्चता र न्यायपालिकाको स्वतन्त्रताले मात्रै संस्थागत प्रजातान्त्रको स्थाईत्वको प्रत्याभूती गर्छ” ।

साँच्चै खोज्ने हो भने, विना मेहनत पनि कानूनको सर्बोच्चता र न्यायपालिकाको स्वतन्त्रताको बारेमा बोलीएका र लेखीएका पाठहरुको ठेली भेट्न कसैलाई गाह्रो नहोला । किनकी कानून र न्याय भनेको मानव सभ्यताको विकाससंगै संसारभरीकै मानवजातीले अंगिकार गरेको एउटा यस्तो प्रणाली हो जसलाई संसारका कुनैपनि देश र सभ्यताले अत्यधिक महत्व र आदरकासाथ अनुशरण गर्ने गर्छन ।

एकदमै प्रसिद्ध व्यक्ति नभएपनि टर्कीका दसौं राष्ट्रपति Ahmet Necdet Sezer को एउटा भनाई पनि निकै लोकप्रिय छ। जुन यस्तो छ: “We shouldn't waste any more time in making sure that democracy is properly rooted in our political life and the supremacy of the law becomes an integral part of our state's structure. ”

कानून र न्यायपालीकाको सर्बोच्चताको बारेमा यति बिध्न कुराहरु लेखीईसकेको र बोलीईसकेको छ कि बास्तबमै यस बारेमा कसैले कुनै कुरा थपघट गर्ने ठाँउ समेत पनि छैनन् । कुरालाई एकै वाक्यमा सक्दा, प्रजातन्त्र वा लोकतन्त्रको मूल आधार नै कानुनको सर्बोच्चता र न्यायपालिकाको स्वतन्त्रतामा अडेको छ ।

यता संसारभरिका मानिस कानूनी सर्बोच्चतालाई मानेर हिँडिरहँदा उता हाम्रा विद्वान अर्थमन्त्रीले भने आज “न्यायालय सबैभन्दामाथि रहे लोकतन्त्र खतरामा पर्ने” नयाँ सिद्धान्त प्रतिपादन गरेर सबैलाई आश्चर्य चकित पारेका छन ।

हुनत, माओबादिले लोकतन्त्रको कुरा गर्नु नै एउटा अन्तराष्ट्रिय ठट्टा हो, त्यस अबस्थामा ‘न्यायालय सबैभन्दा माथि रहे लोकतन्त्रमा खतरा आउने’ भन्ने उनको कुरा सुन्दा माओबादीको प्रजातन्त्र भनेको कस्तो हो भन्ने कुरा सबैलाई छर्लङ्ग भएको हुनुपर्छ । पशुपतिको पूजारी देखी न्यायलयका न्यायाधिश र सेनाका प्रमुख समेत कानूनको भन्दा माओबादको ठाडो आदेशको जबाबदेहि बनाउन खोज्ने मनाशायले भएका यस अघिका र हालैका सबै घटनाक्रमले माओबादीको ‘लोकतन्त्र’ को परिभाषा प्रष्ट्याई सकेको छ । माओबादीको परिभाषामा लोकतन्त्र, प्रजातन्त्र वा कानून न्याय सबै भन्दा, सायद माओबाद नै सर्बोच्च होला। वा अझ प्रष्ट गर्दा कानून र न्यायपालीका माओबादको ईशारामा नाच्नु पर्ने होला ।

तेह्रौ शताब्दी भन्दा अगाडीको मानसीकता र बिचार बोकेर विश्‍वको सर्बमान्य सिद्धान्तलाइ समेत लत्याएर हैकमबाद चलाउन खोज्ने यो भन्दा बढ्ता प्रतिगमनका कुरा सायदै कहिँ कसैले गरे होलान ।

अब यी केवल शक्तिको सर्बोच्चता मात्रै स्विकारने र त्यहि पुराना कुहिएका बिचार अनुसरण गर्नेले नयाँ नेपाल बनाउँछौं भन्दा चाहि के कस्तो नयाँ नेपाल बन्छ कसैले गहिरिएर सोच्नु आवश्यक छैन ।

अर्थमन्त्रीज्यू अर्थ न बर्थका कुरा छोडनुस र विश्‍वको ईतिहास पढ्नुहोस । कानूनको सर्बोच्चतालाई नमान्ने र न्यायपालिकामा हैकम राख्न खोज्नेहरु बिस्तारै त्यहि कानूनकै पकडमा परेका र न्यायपालिकाको आदेशमा धुलो चाट्न बाध्य भएका धेरै घटनाहरु तपाईले पाउनु हुनेछ । कसैको पनि सधैं ‘राज’ चल्दैन र चल्न सक्दैन भन्ने त तपाईलाई आफ्नै देशको घटनाले पनि सिकाउनु पर्ने हो ।

अन्तमा, माओबादीहरुले पशुपतिलाई नमाने पनि म पशुपतिनाथसंगै तीनलाई कानूनलाई कठपुतली बनाउन खोज्ने बुद्दी नआओस र न्यायपालीकालाई पनि अंकुश लगाउन खोज्ने तेह्रौ शताब्दीको बिकृत ‘प्रतिगमन’ को भुतले छिट्टै छाडोस भन्ने प्रार्थना गर्छु । ।

अध्यारोमा एक घन्टा

हामीलाइ अध्यारो त किन मन पर्छ र । तर याद गर्नुहोस त, तपाइले कती पटक बत्ति बालेर त्यसै छाड्नुभएको छ? । चिन्ता नगर्नुहोस यसरी बेकारमा बिजुली खेरा जान दिने तपाइ मात्रै एक्लै हुनुहुन्न। संसारमा घरका बत्ती र कम्पियुटरले कुल २०% बिजुली उपभोग गरिरहेका हुन्छन। तपाइले बिना कारण बत्ती या कम्पियुटर खुलै छोड्नुभएन भने ५ प्रतीशत बिजुली सिधै जोगिने रहेछ। नेपालमा दिनको १८ घन्टा लोडसेडीगं हुन्छ, बिजुलीको हांहाकार को कुरा गर्नु त इन्द्रको अगाडी स्वर्गको बयान जस्तै हो। तर फजुल बिजुलीको उपयोग जांहा पनि घटाउन सक्नुहुन्छ। नेपालमा पनि त्यसरी नै बिजुली बचाए १७ घण्टा पो हुन्थ्यो की लोडसेडिगं?

आजको लोकल टाइम ८:३० देखी ९:३० तेस्रो पृथ्वी समय हो। अर्थात जांहा जांहा ८:३० बज्छ, त्यहां एक घण्टाको लागी अन्धकार बनाइन्छ। यो कोही आएर बत्ती निभाउन उर्दी जारी गर्ने भने होइन। यो जथाभावी उर्जा खर्च नगर्ने प्रतीबद्दता मात्र हो। साथै यसले हामीलाइ बिनाकारण बिजुली खपत नगर्ने बानी पनि बसाल्छ। यो सुरूमा अष्ट्रेलीयाबाट सुरू भएको थियो। तर अहिले विश्वभरी मानिसहरु यस्को अंगिकरण गरिरहेका छन। आज मार्च २८ शनिबार पेरिसको इफिल टावर देखी इजिप्टको पिरामीणसम्म आफ्नो लोकल समय ८:३० मा एक घण्टाको लागी अन्धकार हुदैछन। Las Vegas जस्तो बिजूलिको शहर मात्र अन्धकार हुने होइन Blackberry जस्तो कम्पनीले पनि आफ्ना ग्राहाकलाइ एक घन्टा Blackberry स्विच अफ गर्न अनुरोध गरेकाछन।

तपाइ पनि एक घन्टा अन्धकारमा बसेर बिजुली कम खपत गर्न प्रतिबद्द रहने कि?। के गर्ने त अन्धकारमा?, बाहिर घुम्न निस्कने या क्यानडल लाइट डिनर खाने या अरुनै कुनै नया काम गर्न सक्नुहुन्छ। यसरी एक घण्टा अन्धकारमा रमेर तपाइ केही नया कुरा अनुभव गर्नसक्नुहुन्छ भने अनावश्यक बिजुलीको उपयोग घटाउन सक्नुहुनेछ। अनी साथीहरु के गर्नु भयो त अन्धकारमा, हामीसंग बाड्नुहोला है?

गैरी गौउमा मेरो घर

सारदा रमन नेपाल
गैरी गौउमा मेरो घर नौउ मेरो सानी
कहिले बनको घांस काट्थे कहिले भर्थे पानी
एक्दिन हाम्रो गौउमा धने कान्छा आयो
शहर को बखानको धेरै गीत गायो

बाबा नीकै लोभीनुभओ पैसा कमाउन
टीनको छाना लगाएर घर सजाउन
धने सित साहीली र म काठ्मन्दु गाको
गलैचाको कारखानामा बुन्ने काम पको

हात भरी ठेला उठे हासी हासी हसे
सानी थिए बाआमाको सपनामै बहे
अझै धेरै पैसा पाउने लोभ देखाएयर
त्यहां बाट लग्यो मलाइ देशै कटाएर

मुम्बैमा बेचीयको थाहापाइन मैले
यसै जुनी डुब्छ क्यारे गुहार पाइन मैले
फुत्त उडी भागु भने म त चरी होइन्
कोठी बाट उम्कन बाटो मेरो छैन

The 3R's

I always felt that unless you can link environment to the economy, no one will bother about the environment. It’s obvious; unlike chronic effects of health, environmental effects normally take time to appear, so environment is not people’s priority. However if there are economic incentives, then the story is different.

Hybrids normally cost higher than the normal cars, but if the government provides the subsidy to overcome that cost difference most will definitely choose the hybrids. Installation of solars is expensive, but if there is an economic incentive who wouldn’t want to have energy surplus at their homes. Using chemical fertilizers can have quick economic returns, but subsidy and encouragement to organic manures and crop rotation would definitely have more benefits in the longer run.

I, personally, too needed some economic incentives to go that extra mile. Saving energy at your home is directly related to your pocket, so most people do that. What about the stuffs that you purchase or discard? Do you really needed that new or do you really needed to trash that? This is where 3R principles come; this will not only save your pockets but save our environment too.

The first is Reduce: don’t buy the stuffs that you don’t need. It’s easy to get carried away when you see some online deal and buy it without thinking, fearing that deal won’t be available again. Easier said than done, I too fall in that trap. But asking questions like “do I really need it”, or “will I still be using that after a week”, or “what will my bank balance look like if I don’t buy that” might help.

The second is Reuse: there is no need to buy something new if the old can serve the same purpose. I am a big follower of this R. Most of the furnitures at my home or other goodies has been purchased through thrift stores like Goodwill and Salvation Army. And when I moved to Maryland from Louisiana, I donated most of my stuff to the Goodwill. Normally, when people think of the thrift stores, they envision dirty and smelly used products. Make a habit of periodically browsing those stores, and you will be surprised to see what they sell there. Individuals and other big retailers get tax write offs when they donate to these stores, hence there is an incentive for the donation. For example if a store like Target has a LCD TV which has minor scratches, it’s hard for them to sell it at their store. But if they donate, then they will get a tax write off for that price (I am not sure about the percentage), and it will sell as a hot cake in substantially reduced price at the thrift store. If someone is looking to get rid of their couch so that they can purchase a new one, and it costs them to trash it, they would rather call Salvation Army to come pick it up and also get a tax break on its value (I am not sure about the percentage).

And, if you don’t even want to pay for reduced price at the thrift stores, then there is something called Freecycle. This is an exclusive group confined to a local area (there are local Freecycle groups in every major cities). You have to be a member of this group first to get information on the free stuffs that people want to get rid off, or post information about the stuff that you want to get rid off. There are many other reuse groups around, click this link to see tips on finding free stuffs, it’s a very well compiled article.

Third is Recycle: whatever that can’t be reused, can then be recycled into a new product. Good examples are newspapers, aluminum cans, etc. There is an economic incentive on this too. At my old work, we used to collect the soda cans and papers all year long, and fund our potluck once a year with the money from those cans and papers. Although, I can’t make much at home from recycling, I still make a conscious effort to separate the plastic bags that I get from grocery stores (from my regular trash).

Finally, those stuffs that can’t make through the 3R will end in the landfills. Just imagine how much we can save through 3R’s, the money as well as the detrimental environmental effects. Now let’s try our best to put 3R into practice, in our own lives.

बैदेशिक रोजगारमा पाएको बिचलन

बिजय कुमार श्रेष्ठ (माधब)
कटुन्जे ९, चरङ्गेफेदि धादिङ्ग -हाल बलाद ईराक

आफनो जन्मभुमीलाई चटक्क छाडेर एउटा अपरिचित गन्तव्यको पाईलालाई नचाहँदा नचाहँदै पनि अङ्गाल्न कसलाई क्षम्य थियो र, तर पनि परिवेशले भनु या बाध्येताले भनु या त रहर नै लागेर भनौ आफनो देशको सेवक बनेर देश र देशबासिको लागी आफुमा भएको पराक्रम देखाउन रहर हुदा हुदै पनि मुग्लान पारिको सिरेठो र गोलार्द्धको लार्भा सरिको तातो गर्मीलाई आफनो कर्मको साथ बनाउन बाध्य हुनु परेका छौ आज हामी । अनेक बाधा ब्याबधान र अड्चनहरुको सामना गर्दै आफनो सन्ततीले पाएका दुखका पलहरुलाई केहि हदसम्म भए पनि सुखको सास फेर्न पाउने आशाको पोका लिएर आफुलाई परदेशीको सुचीमा छाप लगाउन बाध्य भएका छौ ।

जब परदेशको सपनाले आफनो मनमा बासस्थान लिन थाल्दछ त्यस पछि उसको अगाडि स्वादेशि मनको भावनाहरु बिलिन भएर तुहिन थाल्दछ । हरेक दिनको सपनामा परदेशीको भुमीकामा आफुलाई पाउन सफल हुन जान्छ । फेरि हाम्रो समाजमा परदेशी भन्ने बित्तिकै अलि सद्भावको नजरले हेर्ने परिपाटि छ । परदेश जानु भनेको आफनो भविष्य नै परिवर्तन गर्नु हो भनेर बुझनेहरुको कमी पनि छैन हाम्रो समाजमा त्यसैले छिट्टै धनि बन्ने हेतुले हतारिएर आफनो भुमी छाड्ने उत्सुकताले पिरोल्न थाल्दछ । आफुमा भएको क्षमता के हो र कार्य दक्षता के हो हामीले त्यो कुराको ध्यान दिन बिर्सिएर केबल मुग्लानियाको दर्जामा आफुलाई उभ्याउन हतारिन्छौ । न त हामी कुनै पनि शिपमा दक्षता हासिल गरेका हुन्छौ न त अनुभविको पाठ लिएका हुन्छौ । तर पनि हामीलाई मनग्य रुपैयाँ कमाईन्छ भन्ने आशाका भारि बोकाई दिनेको कमी हुदैन ती हाम्रा मानव रुपी तस्करका मुकुण्डोको खोल आडेकाहरुबाट तत्काल नै धनि भएको कथा सुनाउन पछि पर्दैनन् । गरिबि र बेरोजगारको मारले लालईत भएका हाम्रा कोमल मन त्यसै अतालिएको बेलामा रसबरि जस्ता मिठा माधुर्य स्वाँरको गुलाबी भाषण रुपि शब्द जालले हाम्रा मन मस्तिष्कमा बर्जपात गराई दिन माहिर हुन्छ ति हाम्रा मानव रुपि तस्करका मुकुण्डो भिरेका महापुरुष ।

अब हाम्रो परदेशी बनि छिट्टै धनि भएर एस-आरामको जीवन बिताउने सपनाहरु अगाडि बड्न सुरु हुन्छ जब हामी जमीनको सतहलाई छाड्दछौ । कुन देशमा जाने र त्यहाँ गएर के काम गर्ने हो भन्ने कुराकोसम्म आफुमा ज्ञानको कमी भएको हुन्छ किन कि थिचोमिचो र कहाली लाग्दो बेरोजगारीको तड्पाईले आत्तिएका मनहरुलाई सोध्ने मौका कहाँ मिल्छ र केबल आफनो मन परदेशको भुमीमा पाईला हाल्न पाए त सुख र आन्नदको सास फेर्न पाईन्छ भन्ने तिर मात्र दौडन आतुर भई रहेको हुन्छ । त्यति बेला हामीलाई जान्ने उत्सुकता पनि त्यति जागेर आउदैन । चारै तिरबाट चपेटाले पिल्सिएर आफनो जीवनलाई धिकार्न बाहेक अरु उपाय हामीसँग के नै हुन्थ्यो र त्यहि माथि पनि साहुको ठुलो धनरासिको चर्कोसाँवा ब्याजले हाम्रो मनपाटल माथि चटयाङ बसा्रएको हुन्थ्यो । जे जस्तो परिस्थिती आई परे पनि जुध्ने अठोट लिएर हामी परदेशीएका हुन्छौ । आफुलाई बिदेशि भुमीमा कर्म थलोको जग बसालेर आफना सपनाहरुलाई साकार पार्न तिर हतारिएका हुन्छौ । आफनो मनगन्ते कौतुहलहरुसँगै उड्दा उड्दै आफनो गन्तव्य स्थानको पराकाष्टमा ल्याएर ओरालि दिन्छ र आफना आफना साहु र कम्पनीको हातमा सुम्पनलाई मनहरु फेरि हतारिएको हुन्छ । आफुसँगै आएका साथि भाई सङ्गीहरु आफनो आफनो गन्तव्य तिर पाईला चालि सकेका हुन्छन तर आफनु भने कोहि आउदैन तिम्रो मालिक म हु ल हिड जाम भनेर लिनको लागी लिन आउने कोहि भएन । दिनका प्रहरहरुले डाडाकाटि सक्यो तर पनि आफनो गन्तव्यको सुरुवात गर्ने बाटाहरु अलमल्ल नै रहयो ।

सुन्ने गरेको त थिए कयौं नेपाली आमाका सन्तानले आफनो बैदेशिक रोजगारिको शिलशिलामा आफना सारा सपनाहरुलाई हावामा बिलिन पार्न बाध्य भएका कथाहरु आज ति कथा आफनो सामु खडा हुने हो कि आफै त्यो कथाको पात्र त बन्नु पर्ने हो कि भन्ने शंका उपशंकाको ज्वारभाटा मनमा बार्जपात हुन थाल्दछ । ३६ घण्टाको लामो पर्खाई पश्चात तिम्रो नाम फलाना हो भनेर पासपोर्ट माग्न एक जना अपरिचित व्यक्ति आएर सोध्यो । बल्लको यो मनमा केहि हदसम्म खुशिका पल आउन थाल्यो र उसको पछाडि लागेर आफनो गन्तव्यको पाईलाहरु अगाडि बडाउन तिर अघि लागे । आफुलाई के थाहा भयो र साहुलाई पासपोर्ट बुझाए पछि आफु बाहेक आफुलाई नेपाली हो भनेर चिनाउने आफनो बोली मात्र थियो । गएको केहि दिन त राम्रोसँग खान दियो काम पनि राम्रै लगायो । आफुलाई थाहा पनि थिएन के काम गर्नु पर्छ भनेर तर पनि केहि दिनसम्म राम्रो काम गर्न लगाएकोले काम त सजिलो रहेछ भनेर मन मनै खुशि भए । कस्लाई के थाहा भयो र जीवनमा सपनामा पनि नसोचेको कार्य गर्नु पर्छ भनेर केहि दिन पछि तिम्रो काम त गोठाला हो तिमीलाई मैले गोठालो बनाउनलाई पैसा तिरेर ल्याएको हो भनको सुन्दा त एक्कासी छानाबाट खसे जस्तो हुन पुगे । तर के गर्नु आफुले जे जस्तो काम परे पनि गर्छु भन्ने अठोटका साथ आएका थिए । आखिर नगरिकन फर्केर जानु पनि आफुसँग सार्मथ्य थिएन किन कि उता साहुको साँवा ब्याजले दिनदिनै सगरमाथा छुन लागि सकेको थियो । आफनो मनलाई आफैले समालि गोठालो बन्न तयार भए । आफनो बाबु आमाको कत्रो सपना थियो होला छोरालाई पढाएर ठुलो मान्छे बनेको हेर्ने आशाहरु पनि तुहि गयो र आफुले लगनशिलता भएर अध्यायन गरेका ज्ञानहरु प्नि बिलीन हुन पुग्यो । तर पनि काम पाएकोमा त केहि हदसम्म त यो मन खुसि नै थियो । काम गर्दै गए दिनहरु बित्तदै गयो । महिनाको आखिरि दिन आयो अब त आफुले जीवनमा पहिलो पारिश्रमिक थाप्ने दिनको प्रतिक्षाले हत्तारिएका थिए । सधै साहु आउने बाटोहरुलाई यो आँखाले पच्छयाउन थाल्यो ।

महिना बितेको केहि दिनमा साहुले पारिश्रमिक लिएर आयो तर फेरि बज्रपात गरायो तलब थाप्ने बेलामा एजेन्ट भनाउदाले आफुलाई जति भनेको थियो त्यति दिएन । त्यसको लागीमा प्रतिबाद गर्न पनि सक्दिन थिए । त्यसै गरि दिनहरु बिताउदै गए । त्यस ठाउँको भौगोलीक बातावरणसँग रमाउन थाले आफना वरपर भएका साथिहरुको नजिक हुन थाले । आफुलाई दुखसँग लड्ने बानि त परि सकेको थियो तर अन्याय र अत्याचार भने पछि कसैलाई नपरोस भन्ने गर्दथे । के गर्नु बिरानो मुलुकमा आफुले बोलेको भनेको सुनी दिने कोहि नहुदो रहेछ । आफुले पाएको दुख भन्दा कयौ साथिहरुको दुख र बेदना सुन्दा त यो मनलाई थामी नसक्नु हुन्थ्यो । परदेशमा पैसा भनेको रुखको बोटमा फल्छ र टिपेर ल्याउने हो जस्तो लाग्दथ्यो तर आफुले ति पिडा र कष्टहरु भोग्नु र देख्नु पर्दा त असहय हुदो रहेछ । कयौं साथिहरुले आफनो समयाबधि पुरा गरेर पनि घर फर्कन नपाएका र कयौ फर्जी करारनामामा प्रबेशाज्ञा बनाएर पठाएका बेवारिसे जिवन विताउन बाध्य भएकाहरुको पिर र बेदनाहरु सुन्दा त आफुलाई पनि समाल्न गार् हो हुने गर्दथ्यो । ठुलो धनराशि कमाउने सपना बोकेर आएका ति नेपाल आमाका सन्तान आज मानव तस्करको जाल र निर्दयी वन्य जन्तु सरहको स्वभाव भएका ती अर्कालाई दुख पर्दा रमाउन जान्ने मालिक साहु भनाउदाहरुको कसिमा परेर कष्टकर जिवन विताउन बाध्य भएका निमुखा मनहरुको पिडालाई देख्दा कसलाई दया नलाग्ला र कयौ नेपाली दाजुभाई दिदी बहिनीहरु त झन आफनो गन्तव्य स्थानसम्म पनि पुग्न नपाउदै अलपत्रे जीवन बिताउन बाध्य हुनु परेका छन् । कत्रो सपना बाढेर छिटो भन्दा छिटो धनी बनेर केहि हदसम्म भए पनि सुखको सास फेर्न पाईन्छ भनेर परदेशिएका मनका सपनाहरु हावामा सजाउनु पर्दा कसलाई असईय हुदैन र । आफनो परिवारलाई फर्केर आउदाको खुशीका पोकाहरुको बाचाहरु र साहुसँग लिएको चर्को ब्याजले गर्दा त झन मरे तुल्य भएर आउदथ्यो ।

बिभिन्न राजनितीक पार्टिका नेता भनाउदाहरु सभा सम्मेलन गर्ने निहु पारेर प्रबाशिको मर्म बुझन आएको हौ भनेर मिठा भाषण गर्न जानेका ती अबसर बादिहरु आउछन र तपाईहरुको दुखमा हातेमालो गर्न आएको भनेर चिप्ला कुरा गरेर आफनो स्वार्थ पुर्तीको लागी पार्टि बिस्तारको प्रकृर्या अगाडि बडाएर जान्छन् । दुई चार सक्ला अक्षर चिनेका हाम्रा सहपाठिहरु केहि संख्यामा राम्रो र सजिलो काम पाउन सफल भएकाहरुले आफनै सहपाठिहरुको बिचमा बसेर भाषण दिने गर्दछन् । दुखमा साथ दिने भनेर बिभिन्न बनावटि बचनहरुले ललाई फकाई आफनो जालमा पार्दछन् । आफनो स्वार्थ पुरा भए पछि यो यस्तै हो भनेर आफु पछि हट्दछ । परदेशमा हामी केवल आफनो बेरोजगारिको निसानीलाई पार लगाउन आएका हौ । केही रुपैयाँ पैसा कमाएर आफु र आफनो परिवारलाई एक छाक मिठो र एक सरो राम्रोसँग शरिर ढाँकेर गाउँ समाजको अगाडि सरल जिवन जिउन सकिन्छ कि भन्ने उदेश्य लिएर बिदेशिको सामु झुकेर आफनो गन्तव्यलाई अगाडि बढाउनु परेको छ । दुख परेको बेला कसले कसलाई हेर्छर प्रदेशमा त्यही दुखको परिस्थितीलाई साथ दिनको लागी नेपाल सरकारले राजदुताबासको व्यबस्था गरि दिएको छ । तर के गर्नु सबैको लागी समान न्याय दिनको लागी बसेका हौ भनेर भन्छन् तर दिन दुखिहरुले त्यहाँ गएर आफनो समस्याहरु दसा्रउन पाउने मौका समेत दिदैन । अनि कस्तो होला यो पिडाले भरिएका मनहरु कति रुदो होलान् ।अलि कति पैसा कमाउनेहरु नेता बनेर संघ संगठनको बिस्तार गर्ने तिर लाग्दछन् र मासिक रुपमा लेबि उठाउन पछि पर्दैनन् । ती आफनै सहपाठिहरुको माझमा बाह्र घण्टा देखि १६ घण्टासम्म पसिना बगाएको परिश्रमिक भित्र सँघ संगठनको हिस्सेदार बनाउनलाई भाषणको खेति गर्नतिर कम्मर कसेर लाग्दछन् । भोली के हुने हो उसलाई पनि थाहा छैन । अनि आफनो भविश्यको बारेमा त राम्रोसँग जानकारि नभएकाले अरुको भविष्यको के गर्न सक्छ भनेर विश्वास लिने होला ।

कहिले काहि पत्रपत्रिकामा पढ्ने गरेको थिए फलाना व्याक्ति फलाना ठाउमा अलपत्र पर् यो भनेर तर आफनो सहयात्रामा सहपाठि भएर लागेका सहपाठिहरु र स्वायंम आफुले तिरस्कार र लाचारिको जिवन जिउन पर्दा मरे तुल्य भएर आउथ्यो । हरेक दिन नेपाल आमाका सन्तानलाई बेवारिसे जीवन जिउनमा व्यातित बनाउन कम्मर कसेर लागेका छन् ति मानव रुपी मुकुण्डो लगाएका तस्करहरु त्यसको रोकथाम कसले गर्ने मोटो रकमले मुहानमा बुजो लगाउन खप्पिस भएकाहरुलाई कसको त्रास । कसैले उजुर बाजुर गरे क्षणिक समयको लागी साधु बनिदिने र केही समय पछि फेरी सिंह बनेर निस्कन पल्केकाहरुलाई कसले पो के नै गर्न सक्छ । हिजो हामी सामु घटेका घटनाहरु कसले गर्दा घटेका हुन् त के यो कुरा हामी प्रवाशि सहपाठि मित्रहरुले कहिले सोच्ने गर्ने गरेकॊ छ त जे जति घटना घटे त्यो सबै हाम्रो कमि कमजोरिले गर्दा नै हो । हामीले अरुलाई पर्दा कहिले पनि सोच्ने गरेनौ त्यो घटनाको भागिदार म पनि हो भनेर कहिले पनि भन्ने गर् यौ त त्यो काम कसरी बिगारे र त्यस्तो कसरी हुन गयो भनेर कहिले पनि बुझने गरेनौ किन र कसरी भयो भनेर गहिरेर बुझने समय हामीले त्यो दुख दायि जिवन बिताएका हाम्रा सहपाठिको लागी समय दिन सकेनौ । जसले दुख पाएका छन् र ती मध्य आफनो घरायसी बातावरण बलियो छ उसलाई कुनै समस्याले पिरोल्ने कुरै आएन । जो सँग आफनो हात पाखुराको कमाईबाट आफनो सन्ततीको भविष्यको चित्ररेखा कोर्नु पर्ने हुन्छ त्यस्तो व्याक्तिको लागी एकल जिवनको लागी मात्र नभएर उसको सन्तानको भविष्य अन्धकारमय हुने परिस्थिती आउदछ र त्यति बेला उसलाई र उसको परिवारलाई कस्तो होला । अनि त्यति खेर न्यायको भिक्षा माग्न कहाँ जाने त के उसले न्याय माग्न पाउने अधिकार छैन । हिजो कुबेतमा जेल जिवन बिताएका जस्तै उदाहरणको लागि डोल्मा शेर्पा अमेरिकामा आफनो डिउटी निभाई रहेको समयमा अर्काको हातबाट मारिनु परेका हाम्रा सहपाठि र साउदी अरब दुबै कतारबहराईनओमानजस्ता देशहरुमा आफनै साहुको नरकिय व्याबहारबाट शोषणमा पिल्सीएकाबेवारिसे भिसामा फसाईएका र आफनो छिमेकी मुलुकमा नरकको जिवन बिताई रहेका दिदी बहिनीहरु ईराकमा चौपायाँ सरि काटिनु परेका दाजु भाईहरुको वारेमा न्याय खोजि दिन ति नेता भनाउदाहरुले के कुराको पहल गरि दिए त । बिभिन्न देशमा बसेका नेपालीले अनेक तरहबाट दुख कष्ट भोग्न परि रहेका छन् । हामीले बैदेशिक रोजगारमा जानु अघि तिरेको विमा रकमको खेलवाड भै रहेको छ । करार अबधिको लागी भनेर प्रति व्याक्ति नेपाल सरकारलाई ५००० हजार रुपयाँ बिमा सेवा बापत बुझाएको किन त । के हामीले त्यसको सेवा उपभोग गर्न पाएका छौ त । हामीले कहिले बुझने गरेका छौ होला त । हामीमा पनि कमि कमजोरिहरु नभएको त होईन किन कि हामीमा अल्छि गर्ने बानि र चलि राखेको छ भन्ने सहानुभुती बढि भएको कारणले गर्दा हामीले स्वाईच्छीक नसिहत भोग्नु परि राखेका छौ ।

परदेशमा कोही कसैलाई भई परि आएको खण्डमा हामीले सहपाठीको नाताले चन्दा दिने र आफनो तरफबाट सकेको सहयोग गर्ने भन्ने कुरा त आफुमा भएको स्वाभिमानताको उपज हो, दुखको बेलामा कोहि कसैले पनि सहयोग नगर्न सक्दैन चाहे पराई देशको सहयात्री किन नहोस् । तर हामीले आफनो सरकारलाई भैई परि आएको खण्डमा सरकारको तरफबाट पहिला आवाज उठाओस भन्नको लागी हातेमालो गरेर आफनो हकअधिकारको लागी जुझारु भएर हक अधिकारको सृर्जना गर्न सक्ने कानूनको तर्जुमा गर्न तिर कम्मर कसेर लाग्नु पर् यो न कि हामीले म फलाना पार्टि त फलाना पार्टि भनेर एक आपसमा बैमनस्यताको सङकुचन भएको भावनालाई त्यागेर केवल हामी प्रवाशि हौ र प्रवाशिको लागी हक अधिकार सृर्जना गर्नको लागी लडेका हौ भन्ने भावनाको भेल बगाउनु पर्यो । आफनै आँखा अगाडि ठुला ठुला कृर्ते जालसाझि मुद्दाहरुको अभियोगमा बाध्य भएर सजाय भोगि रहेका सहपाठिहरुलाई हामीले आफनु अगाडि छर्लङ्ग रुपमा हेरि रहनु बाहेक केहि गर्न सक्ने क्षमता हामीमा छैन । त्यसै कारण हामीले पनि आफनो सहि र गल्ति के हो भनेर लड्नको लागी आफुसँग सार्मथ्यको आवश्यकताको जरुरत पर्ने भएकोले हामीले ती सार्मथ्य जुटाई दिनको लागी हाम्रो सरकारसँग पहल गर्नु पर्ने छ । होलान कति पय सहपाठिहरुको सफल जिवनले सफल बाटाहरुको पाईलालाइ प्रबाशको कर्म थलोले सुखमय जीबन बनाउन सकेका होला त्यो कुरालाई नकार्न पनि हुदैन । तर पनि समस्या र त्रास परेको बेला ति निमुखा तिरस्कार स्वाँरहरुले पनि आफनो अमुल्य आवाजको ध्वानीहरु सहि ठाउँमा गएर गुन्जन पाओस भन्नको लागी अहिलेको नयाँ नेपाल बनाउने र नयाँ सविधानको रेखा चित्रण गर्ने बेलामा हामीहरुले पनि आफनो हक अधिकारलाई सुनिश्चित पार्न सकियो भने हामीले फेरी पनि आपतको बेला अत्याचार र दुराचारको शिकारी भएर पिल्सिएर बस्न नपरोस भन्ने आशा र अभिलाषाको लागी एक जुट भएर अब बन्ने लोकतान्त्रिक व्यबस्थाको संविधानमा प्रष्ट रुपमा उल्लेख गर्नका लागी पहल गर्नलाई प्रबाशिहरु एक जुट भएर बैदेशिक रोजगारको लागी अब बन्ने सविधानमा उल्यख्य धारा र दफाहरु लागु गराउनु पर्नेछ । न कि हामीले फेरी पनि बेवारिसे जीवन बिताएर अलपत्र भएर प्रबाशको गोरेटोमा भौतारीएर आफुलाई बिचलन बनाएर बाच्नु नपरोस ।

हामीले नयाँ सविधानमा पहल गर्नु पर्ने मुख्य कुरा यस प्रकारका छन् ।

क) राहदानि सर्वसुलभ र सजिलो तरिकाबाट बनाउन पाउनु पर्ने छ ।
ख) श्रम विभागबाट हुने ढिला सुस्ती र फर्जि करारनामा बनाउनमा रोक लगाउनु पर्ने छ ।
ग) बैदेशिक रोजगारको लागी तिरिएको बिमाको सहि रुपमा करार अबधिसम्म भई परि आएको खण्डमा उपभोग गर्न पाउनु पर्ने सुविधा उपलब्ध गराई दिनु पर्ने छ ।
घ) प्रबेशाज्ञामा उल्लेख भए बमोजिमको काम र भरण पोषण पाउनु पर्ने प्रबधान तर्जुमा गराई दिनु पर्ने छ ।
ङ) सेवा मुलक अभिमुखि तालिम केन्द्र बिभिन्न जिल्लामा सर्वसुलभ तरिकाबाट सृर्जना गराई दिनु पर्ने छ ।
च) बैदेशिक रोजगारको लागी काम अनुसारको मुल्य निर्धारण गराउनु पर्ने छ ।
छ) प्रत्यक देशमा सरकारले प्रबासीको पिर मर्का बुझनलाई रोजगार बेन्च राखिनु पर्ने छ ।
ज) प्रबासिहरुबाट आएको रेमीटान्सको लेखाजोखा गरि बार्षिक प्रतीबेदनमा जानकारी गराईनु पर्ने छ ।

जिन्दगीका केहि अविश्मरणीय पलहरु १

गुन्द्रुके सर

हामी हाइस्कुल पढ्दा हाम्रो स्कुलमा एकजना सर थिए, गुन्द्रुके । उनको कपाल गुन्द्रुक जस्तै घुमेको कारणले उनलाई सबैले गुन्द्रुके भन्थे । कपाल मात्रै हैन उनको व्यवहार पनि गुन्द्रुके थियो । मान्छे हट्टा कट्टा, खुबै फुर्तिलो, र नजीकबाट हिडे भने सिधा एक गालामा पर्ला भन्ने डर । राजनीति जान्नेहरुले उनलाई मण्डले भन्ने गर्थे भने नजान्ने विद्यार्थीहरुले कडा टिचरको रुपमा लिन्थे । उनको क्लासमा कसैले चुइक्क बोल्ने हिम्मत गर्न सक्दैनथ्यो, अर्थात “मोडर्न“ भाषामा क्लासमा “पिन ड्रप साइलेन्स“ हुन्थ्यो । अब त्यस्तो टिचरसंग कसले निहूँ खोजोस वा कसले क्लासमा हल्ला गर्न सकोस । त्यहि पनि उनलाई बहानाको कमी के हुन्थ्यो र शाही आयोग वा वाइ सि एल जस्तो आंफै बहाना भेटाउंथे राम धुलाई गर्न ।

तर गुन्द्रुके सरको कुरै अर्को । गुन्द्रुके सरले मेरो बालाई इज्जत गर्ने भएर मलाईसम्म कहिले पनि धुलाएका थिएनन तर सातो खाने गरी बोल्थे बेला बेलामा । मेरो नियमित बसाइ अगाडिको बेन्चको वायाँपट्टिको कुनामा हुन्थ्यो, अर्को साइड अर्थात दायाँ पट्टी केटिहरुको बेन्च थियो । र अगाडिको बेन्चको कुनामा बस्थिन इनु । उनका बाबु ब्रिटिश आर्मीमा थिए, त्यति थाहा छ अनि घरमा साना भाइहरु मात्र थिए शायद, त्यसैले त्यतापट्टिबाट धुलाईको डर हुन्थेन । एउटै क्लासमा भए पनि हाम्रो त्यति राम्रो बोलचाल थिएन । अब गाउंको (नगरोन्मुख गाउँ) स्कुल भए पनि नौ क्लासमा ५ वटा सेक्सन, एउटा सेक्सनमा ५०-६० जना विद्यार्थी, बोर्डिङ स्कुल नखुल्दासम्म लिटल एन्जेल्सलाई मात दिन सक्ने गरी विद्यार्थीको भिड, त्यत्रो भीडमा कसरी राम्रो बोलचाल हुनु सबैसंग ! तर हामी दुइ जनाको कुना कुनाबाट हेरा हेर हुन्थ्यो, कुरो जे भए पनि दुवैको आकर्षण थियो बोलचाल थिएन । अब झन आफ्नो त हेराहेर भए पछि बोलचाल गर्ने त हिम्मत नै फु-मन्तर !

मेरो दायाँ पट्टि बिनोद बस्थ्यो, बस्नलाई बेन्चमै बसे पनि उसको आधा जिउ डेस्कमा हुन्थ्यो । बेन्चमा आड लगाएर मजाले एउटा कुनाबाट अर्को कुनामा दृष्टि गोचर गर्ने मेरो आंखा र उता कुनातिरको आंखाको बिचमा बेला बेलामा उसले छेक्ने गर्थ्यो । कहिले काहीं त कुरामा तानेर उसलाई हटाउंथे, कहिले काहीं अन्यत्रबाट हेर्ने “व्यवस्था“ मिलाउंथे । जे होस बजियाले सार्है डिस्टर्व गरेको थियो, त्यो नआएको दिन आँफुलाई आनन्द लाग्थ्यो ।

एक दिन गुन्द्रुके सरले पढाइरहेका थिए । पढाउँदा पढाउँदै के सनक चलेछ उनले बिनोदलाई हेरे, शायद मैले अर्को कुनाको नजरानुभुति गर्न बाधा परेर बिनोदलाई अलि पछि सरेर बस् भनेको थिएँ उ मलाई गाली गर्दै एक्लै भुत्भुताउन थाल्यो त्यहि बेला गुन्द्रुके सरले उसलाई देखेहोलान । गुन्द्रुके सरको स्टाइल शुरु भयो: बिनोदलाई हेरेर गुन्द्रुके सरले मन्द मुस्कान दिए, सर आँफुसंग मुस्कुराएको देखेर बिनोद पनि मुस्कुरायो । तुरुन्त मुस्कान रोक्दै गुन्द्रुके सर शुरु भए “किन हाँसिस ?“ अनि धडाधड बिनोदलाई झापड लगाउन थाले । पिट्नु भन्दा पहिले कसैलाई हेरेर मुसुक्क हास्ने अनि किन हाँसिस भनेर पिट्ने, यो उनको “स्टाइल“ थियो । अनि बिनोदले कुरो बुझ्यो, अघि उसले खुसु खुसु हल्ला गरेको नतीजा हो यो भन्ने । “मलाई मात्रै पिट्ने, यसले हो मसंग झगडा गरेको“ भन्दै मतिर देखाउँदै कराउन थाल्यो बिनोद । अनि गुन्द्रुके सर जाइलागे म माथि । पहिलो झापड जसोतसो छलें त्यहि पनि टाउकोतिर लाग्यो । दोस्रो झापड “टार्गेट“ अर्थात गालामा बज्र्यो, यति दर्हो थियो कि त्यो झापड, पिटाइ खाएको ठाउंबाट उछिट्टिएर केहि महिना पहिले महेन्द्रपुलको आंखा क्लिनिकबाट डाक्टरसापले लाउनै पर्छ भनेर “सिफारिश“ गरेको जम्मा जम्मी ०.२५ (माइनस) पावरको चश्मा अर्को कुनामा इनुको अगाडि पुग्यो । त्यति भए पछि गुन्द्रुके मलाई छाडेर फेरि बिनोदतिर जाइलागे । म लुरु लुरु चश्मा उठाएर लगाएं फुटेको रहेनछ । त्यस दिन पछि २-३ महिनासम्म लाजले अर्कोपट्टिको कुनातिर हेर्ने हिम्मत पनि भएन । त्यत्तिकैमा मेरो गाउँकै अर्को साथि उनको पछि लागिसकेको थियो, उ अर्कै सेक्सनमा थियो र मेरो “नजरनीति“ उसलाई थाहा थिएन । “मेरो मामाको छोरी पर्ने रहेछ (मामाको छोरी मगर संस्कृतिमा हक लाग्छ, नचिनेको घरमा बिहे गरे पनि श्रिमतिको बाबु मामा बन्छन्) घरबाट पनि कुरा गराउंछु“ भन्दै रन्किरहेको थियो । म पनि त्यसको गफ चुपचाप सुन्दै गएँ । केहि महिना पछि परिक्षा आयो, शैक्षिक सत्र परिवर्तन भयो अनि सेक्सन पनि अलग अलग भयो अर्थात त्यो स्टोरी त्यहि "इन्ड" भयो। गुन्द्रुकेको झापडले "के एल पी डी" गरायो !

हेर हेर कस्तो हुने भो

शेखर ढुङेल
०३-२४-२००९
हेर साथी नेपाल मा समानुपातिक ले
के के हल चल ल्याउने भो
जन जन मा घर घर मा
उर्ले को यो आवाज हो
खांदा ह .. दा
जन्ती अनी मलामी जाँदा
जता ततै गुन्जे को यो
आवाज हो
समामुपातिक को फाँट मा
ऊपेछ्या को खेती भो
समानुपातिक जोड्दा जोड्दा
देश को सयन्त्र ऊट भो
समानुपातिक कुरा गर्दा
एक ले बोल्या अर्को ले
नबुझ्ने भो
समानुपातिक को देश मा
दर्जी को बिहे मा
बाहुन ले बाजा बजाउने भो
मिजार जती पूजारी बने
छेत्री ले जुत्ता सीउने भो
किसान जती राजनीति गर्ने
ठकुरी ले अब हलो जोत्ने भो
नोकर जती ले ऐस गर्ने
मालिक ले भांडा माज्ने भो
सिपाही जती कुर्सी मा बस्ने
हाकिम ले लडाईं लड्ने भो
तलसिङ जती सुकुम्बासी
मोहिले खेत बेच्ने भो
पहाडीया जती मुग्लान पसे
मधिसे पहाड तिर चड्ने भो
समानुपातिक नेपाली को नाम
कर्मा बहादुर यादब हुने भो
बिदेसी लाई समेट्ने
समानुपातिक नेता हेर्दा
यस्तो देखिने भो
खुट्टा मा मेक्सीकन डिङो बुठ
कम्मर मा मधेसी धोती
छाती मा गोर्खाली दौरा
आङ मा तामाङ् को इस्ट कोट
टाउका मा शेर्पा को टोपी
दाँया खुकुरी
बाँया लिम्बु को तरवार
हात मा थकाली को बाण
बोक्ने भो
एउटा लाई उचाल्दा
अर्को थचारिने भो
हेर साथी नेपाल मा
यस्तो पो हुने भो

त्यस्तो नठान

नीर्मन केएम
नंखेल ६ भक्तपुर

कहिले ठानिनॅ त्यस्तो मेरो कारण तिमीलाइ रुनु परोस
त्यों सोचाइ आएन कहिले तिम्रो बाटोमा काँडा बन्नु परोस

अरु रोएको बेला नहांस तिमी धेरै नै ख़ुशी भएर
आफ्नै शब्दले तीर मार नआउ अरुको साथ लागेर
खुल्ला आकाश हुं म लुकाउने केही छैन यहाँ मैले
आशाहरु सबै मरिसके कुनै साथ चाहेको छैन मैले

शायद तिमी भ्रममा छौ कि मलाई चिन्न सकिनौ भैगो
शालीन अनुहारभित्रको आगोले मलाई नै जलाइरहोस भैगो
म आगोमा बल्न सकुंला बरु झूठो भई बांच्नँ चाहिनॅ
आँखाको पानीले आफैं भीजें बरु अरुलाई रुझाउन चाहिनॅ

गीतकार अनी कर्णल आनन्द सँगको मेरा बिगत क्षणहरु - ९

प्रभा आचार्य

समयले हामीलाई पछी पार्दै गैरह्यो । पछी फेरी आनन्द र मेरो भेट लगातार हुन थाल्यो । म पहिला झै आर्मी हेड्क्वाटर् जान थाले । त्यहाबाट सैनिक पत्रीका निस्कन्थयो त्यस्मा पनि म रचनाहरु लेख्ने गर्दथे । तर त्यो समय नेपालको स्थिती एकदम नै चिन्ता जनक थियो । आर्मी, पुलिस हरुमाथि धेरै जिम्मेवारि र कर्तब्यहरु थपिएका थिए । उनिहरु जहिल्यै सतर्कता अपनाएर बस्नु पर्दथ्यो । तापनि आनन्दले कहिल्यै मसँग अन्य कुराहरु गर्नु भएन । शायद वहाँको आफ्नो कर्तब्य र काम आँफैभित्र सिमित थियो तर पनि हाम्रो भने सधैंको झै आफ्नै क्षेत्रका कुराहरुबाट सुरुवात र बिसर्जन हुने गर्दथ्यो । मैले अरुले झैं आनन्दले यताउतिको कुरा, संघर्षका कुरा, लडाईं-झगडा र भिडन्तका कुराहरु गरेको कहिल्यै सुनिन । वहाँको आफ्नो कर्तब्य छुट्टै थियो र मलाई भन्नु पर्ने आवश्यकता पनि नभएर होला वहाँको मुखबाट त्यस्तो केही सुन्ने अवसर पाइन तापनि देशको परिस्थितीले भने त आनन्दको मनमा अवश्य पिरोलेको हुनु पर्छ किन कि एउटा होनहार र कर्तब्य परायण अफिसरलाई कर्तब्य र देशको चिन्ताजनक अवस्थाले किन नछुवोस त?।

यसरी नै सधैं झै म आर्मी हेड्क्वाटर जाने क्रममा एकदिन अचानक फेरी म कुनै काम बिशेषले गएँ । दिनको यस्तै ४ बजेको हुँदो हो । म सिधै आनन्दको अफिसकोठामा छिरे । आनन्दलाई देख्न साथ म झस्किए । आनन्द त शिर निहुराएर एउटा पेस्तोलमा गोलिहरु लोड गरी रहनु भएको रहेछ । एकक्षण त म किङ्कर्तब्यबिमूढ भए । म आश्चर्यचकित भए किन कि सधैं ती हातहरुमा मैले कलम देख्ने गरेकिमा त्यो दिन अचानक वहाँको हातमा कुनै हतियार देख्दा मलाई अनौठो लाग्यो । मलाई विश्वाश पनि लागेन कि वहाँ आनन्द नै हो भनेर । म अचम्भित हुँदै आनन्दको नजिक गएर ''भाइ आज मैले यो के देखी रहेछु ?तपाइको हातमा पेस्तोल ?'' भन्दै प्रश्न राख्दा आनन्दबाट यस्तो जवाफ आयो कि म अझै पनि त्यो मुहार र मलिन बोली सम्झिन्छु । ''दिदी यो मेरो रहर होइन बाध्यता हो, मलाई कहाँ यस्तो कुराहरु सँग नजिक हुन मन लाग्छ र ?,  तर जागिर पनि त्यस्तै छ कलम मात्र चलाऊने जागिर हैन कहिले कही त यो पनि समाउनु त पर्‍यो नि आफ्नो ड्युटिमा । आज मेरो नाइट ड्युटी छ त्यसैले यो तयार गर्दै गरेको नि । यो मैले कसैलाई निशाना बनाउन हैन आफ्नो रक्षाकोलागी मात्र तयार गरेको हो ।'' भनेर हत्तपत्त तयार गरेर भित्र कही राख्न जानु भयो । म भने अनौठो मानि रहेकी थिए तर मैले अनौठो मान्नु पर्ने त केही थिएन किन कि वहाँको काम कर्तब्य नै त्यस्तै थियो र अझै छ, तापनि पहिलो पल्ट देखेकिले मलाई आश्चर्य लाग्नु स्वाभाविक नै थियो । यसरी त्यो दिन मात्र मलाई आनन्द एउटा कर्तब्यपरायण सैनिक पनि हो भन्ने महसुश भयो । फेरी सधैं झै हाम्रा कुराहरु अर्कै शिर्षकमा भए । मैले फेरी आनन्दलाई गीतकार कै रुपमा देख्न थालें । अनी हामी ५ बजे तिर छुट्टीयौ सधैं झै आनन्दले मलाई आर्मी गेटसम्म छाड्न आउनु भयो …

प्रमुख अतिथी

शेखर ढुङेल

०३-१८-२००९

नयाँ दलका नेता बर्सौ देखीको आफ्नो बिदेस भ्रमणको सपना पुरा हुन लागेकोमा मख्ख परि खुशी सुनाउदै थिए श्रीमती लाई । एउटा भब्य सम्मेलनको प्रमुख अतिथी बन्न बोलाउने बचन पाएका थिए उन्ले । श्रीमतीको ब्यस्तता पनि त्यस्तै छ । सचिब बनी संगै जानेहरुको सुची बन्दै बिग्रने क्रमले तिब्रता पएको छ । भ्रमण टोलीमा सम्मिलित हुन चाहनेहरु आफ्नो खुल्ला टेन्डर नेताको कानमा झोस्दै थिए । खाली खाली हुने नेताको भन्छा, कोठामा मानिसहरुको भिड छ । भान्छामा समानहरु छताछुल्ल देखिन्छ । आखिर यस्तो मौकामा खाली हात को पो आउदो होर ?, नेता श्रीमती फोनमा आफु बिदेस जान लागेको कुरो इस्टमित्र लाई सुनाउदै ब्यस्त ।

उता पुरानो दलका नेताको पनि तयारी कम छैन । १५ बर्ष पहिले आफुले राजदुत हुँदा भान्छे बनाएर लगेको चेलो, जो आयोजक समितीको प्रमुख नै बनेको छ । नेता श्रीमती आफन्त लाई सुनाउदै थिन ‘हेर डाँडा घरे काइला बाजेको छोरो को भाग्य ?,  त्यत्रो सम्मेलनको आयोजक भएको छ रे!, सुनिस बास्सै इङ्लिस पनि कस्तो राम्रो बोल्छ रे उस्ले हामीले लगाएको गुन बिर्सेंनछ । त्यही राम्रो भयो सत्ता बाट फुस्किए पछी कसैले वास्ता गरेको होइन । लामो समय पछी बिदेस जान पाइने भैइयो बुझिस ?,  मैले नेताजी लाई सम्झाइ सके त्यस्तै राम्रो दुई चार जना मान्छे खोज्नोस यस पटक पनि जस्ले गुन पनि नबिर्सियोस पैसा पनि देओस कि कसो माहिली ? भन्दै थिन उनी । त्यही कुरो उन्ले नेता लाई पनि सुनाइन नेता ले उ उ मात्र भने

अर्को सत्तारुढ दलको नेताको चुरिफुरीको त के कुरा ? यो कार्यक्रमको प्रमुख अतिथी बन्न ब्यबस्था मिलाउन आँफैले नियुक्ती गरी पठाएका राजदुत लाई भनी सकेका छन ‘म आउनु पर्छ त्यहा’ । अरु दलका आउँलान जसरी हुन्छ रोक्नोस । यसै बिषयमा आयोजक पक्ष र राजदुत बिच पानी बाराबर भैसकेको कुरा बाट नेता अनभिज्ञ नै थिए । उन्को अर्को पनि योजना छ यही मौका मा अबैध तरिकाले कमाएको सम्पत्ति बिदेस पुर्‍याएर त्यही पढ्दै गरेको छोराको नाम मा ब्यवसाय खोली दिने । भोली के हो कसो हो के थाहा भन्थे उनी । आफ्नो भाई अनी बहिनीको श्रीमान लाई कुनै हालत मा छुटाउन नहुने सुझाब थियो नेता श्रीमतीको । किन्नु पर्ने सामान को लिस्ट पनि तयार पारीन उन्ले .

सम्मेलन को मिती नजिकिदै जादा आयोजक समिती का बिभिन्न सदस्य हरु कार्यक्रम को फेरिस्त तयार गर्दै थिए । आफ्नो आफ्नो खुबी र छ्यमता क बारेमा घम्सा घम्सी बिबाद थियो उ भन्दा म योग्य भएको मैले यो ठाउँ पाउनु पर्छ नत्र कार्यक्रम हुनै नसक्ने जिकिर गर्दै थिए सबै । धेरै पटक मिटिङ बस्यो प्रमुख अतिथी कस्लाई बनाउने भनेर ? आयोजक प्रमुख एउटा को प्रस्तव लान्थे बाँकी सदस्य बाट घोर आपत्ति हुन्थ्यो । अर्को ले आफ्नो नेता को नाम प्रस्ताब गर्दथे झन घोर आपत्ति हुन्थ्यो । प्रत्यक सदस्य का आ - आफ्नै नेता को लागि प्रस्ताब् लाने र कसैले पनि अरु को प्रस्ताब स्विकार गर्ने सोचेका पनि छैनन ।

आयोजक समितीका प्रत्येक सदस्यले आफ्न नेतालाई प्रमुख अतिथी बन्न आउने भनी आश्वासत पार्न छोडेका छैनन । त्यसैले नेता र नेता श्रीमती अनी सहायक बनी आउनेहरुको देस बाँकी कार्यक्रम ओझेलमा परि सकेको थियो । बिहानै नेताहरुका पुग्ने कागज आयो ? मेरो नाम छकी छैन ? कहिले सम्म आऊद छ ? म त गाँउ बाट बिदा भएर आइसके, नाम आएन भनेत राम्रो हुन्न है नेता ज्यु भनी धम्काउन समेत थालि सके ।

आज फेरी बैठक बस्यो आयोजक समितीको सबै सदस्यहरुको हातमा प्रमुख अतिथी र सहायक्हरुको सुची छ । आफ्नो सुची को समर्थन जुटाउन मरिहत्ते गरी राखेका छन । आयोजक मध्यका एकले प्रस्तावित नेताको बारेमा चर्चा गरे, देशमा वहाँको यस्तो देन छ उस्तो त्याग छ उहा लाई नै प्रमुख अतिथी बनाउनु पर्दछ । अर्को सदस्यले प्रतिबाद गर्दै भने उन्ले यस्ता भ्रष्टाचार गरेका छन यस्तो दुराचारी छन तीनलाई त कुनै हालतमा बोलाउनु हुन्न भन्दै आफ्नो नेताको बखान र प्रस्ताब गरे । दोस्रोको प्रस्ताब सुन्ने बित्तिकै तेस्रो कमिजको बाउला सार्दै टाइको सुर्केनो फुस्काउदै बुद्रुक्क उफ्रे र चोर औंला ठाडो पार्दै प्रस्तावित नेताको अबगुन, चरित्र, नैतिकता को प्रश्न उठाउदै कुनै हालतमा हुँदैन भने । चौथोले बिनम्रता पूर्वक भने ‘हेर मैले प्रस्ताब गरेका नेता नयाँ हुनुहुन्छ वहाँले भ्रष्टाचार गर्नु भएको छैन वहाँ को बारेमा बिबाद नगरौ’। अर्कोले अस्विकार गर्दै भने ‘के भन्दै हुनुहुन्छ मित्र, वहाँ जस्तै नेताले गर्दा देसमा साम्प्रदायिक, जातियदंगा भई राखेको छ, वहाँ त हुँदै हुन्न’ भन्दै आफ्नो नेताको प्रस्ताब राख्यो बाँकी अरु गलल हासे । अर्कोको पालो उन्ले पनि आफ्नो नेताको बयान गरे अर्कोले त्यस्तालाई बोलाए त कार्यक्रम कै बेइज्जत हुन्छ भने । एक्ले अर्काको प्रस्तावित नेतालाई भए नभएका आरोपले नङ्याउन कोइ पनि पछी हटेनन ।

प्रमुख अतिथीको टूङो आज लाग्ने र ढुक्क भै तयारी गर्न सबैले आ आफ्ना नेतालाई बैठकमा आउनु भन्दा पहिले फोनबाट खबर गरी आएका थिए । बाद बिबाद, भना भनका बिच निर्णय हुन सकेन । एकले प्रस्ताब् राखे भोट गर्ने। सबैको सहमति भयो । सबले आ आफ्ना नेतालाई भोट हाले सबको एक एक भोट आइ सबैको बराबर कस्तो बिचित्र!,  अब के गर्ने ?,  कस्तो समस्या ? कुनामा बसेका पर्यवेक्षक उठेर भने ‘नेता बोलाउने काम बन्द गर्ने’ । ‘हो !हो! कोइ पनि नबोलाउने’ सबै को एकै स्वर भयो । हो हो एस्लाई पनि नबोलाउने उस्लाई पनि नबोलाउने नेता बोलाउने कार्यक्रम बन्द । सबैले अमिलो मनले ‘हो, हो’ भनी हात मीलाए । घर पुगेर सबैले फोन गरे आफ्ना नेताहरुलाई नेता ज्यु कार्यक्रम रद्ध भयो।

बेपत्ता भएका मान्छेहरु

हस्त गौतम मृदुल
बेपत्ता भएका मेरा मान्छेहरु कहां छन
कि लाश देउ कि शास देउ जहा छन।
भक्षक भएर गिरफतार गरी कहा फाल्यौ
जिउदै जलाउदै ति निर्दोषीहरु कहा हाल्यौ
घर फर्कन्छु भन्दै निस्केको कैलै फर्केनन्
कहा गयो तिम्रो मान्छे कसैले सोधेनन्
बिपत्ता भएका ………………………………॥

आफनो निहित स्वार्थका लागी बलि चढायौ।
शक्तीको आडमा आपसमा हामीलाइ लडायौ।
एउटाको स्वार्थकोलागी हजारौ बेपत्ता पारयौ।
आखिर दोष के थियो र किन त्यसरी मार्यौ
बेपत्ता भएका………………………………

जिन्दगीका केहि अविश्मरणीय पलहरु

केही महिना पहिले ब्रिलियन्टम्यान७१ को रुपमा पोष्तकजीले आफ्ना जिन्दगीका केहि रोमान्चक घटनाहरु प्रस्तुत गर्दा मैले पनि आफ्नो जिन्दगीका केहि क्षणहरु, जो अहिले पनि मेरो मानस पटलमा घुमिरहेका छन, लाई कुनै बेला शब्दको रुपमा उतारेर बाडुँला भन्ने सोचाई राखेको थिएं । शेखरजीका यात्रा संस्मरणहरु पनि कम्ति रोचक थिएनन । वास्तवमा त्यस्ता घटनाहरु कुनै भुक्तभोगीका व्यक्तिगत जिन्दगीमा घटेका भए पनि अरुका लागि जानाकारी वा मनोरंजनका हिसावले पनि महत्वपुर्ण हुन सक्छन ।

हुन त मेरो व्यक्तिगत भोगाइ सबैका लागि उत्तिकै रोचक नहुन सक्छन, तर पनि मान्छेको जिन्दगीमा अनुभव वा भोगाई भन्ने चिज कुनै पनि व्यक्तिका लागि अमुल्य नीधि हुन जुन समयको कडीसंगै आउंछन, अप्रिय पनि हुन सक्छन तर कालान्तरमा तिनै एउटा संस्मरण बनेर बसिरहन्छन ।

अविश्मरणीय क्षणहरुको बारेमा कुरा गर्दा “प्यार” वा “इश्क”को मामलामा म मास्टर्स लेभलसम्म पुग्दा पनि खरो उत्रिन । त्यसको मतलव म “नालायक” वा “नन रोमान्टिक” थिएँ होला जस्तो पनि लाग्दैन तर पनि प्यारको केमिष्ट्रीले नतीजा देखाउन “क्याटालिष्ट” हरु देखि लिएर “रियाक्टिङ कम्पोनेन्ट्स”हरुको पनि उत्तिकै भुमिका हुने भएर होला मेरो “प्यारको केमिष्ट्री” जिन्दगीको उर्वर समयमा खासै फिट हुन सकेन । सिधा अर्थमा भन्दा म जति “सक्षम” थिएँ मेरो परिवेश र आर्थिक अवस्था त्यति “सक्षम” थिएनन (हुन त कति हुनु पर्छ भन्ने नियम छैन होला त्यहि पनि यसले कतिपय अवस्थामा भुमिका खेल्दोरैछ) र त्यसै कारणले मैले धेरै इच्छा आकांक्षाहरुलाई शहिद बनाउंदै लगें । आउने केहि दिनहरुमा टिनएजर समयका अझै पनि मानसपटलमा घुमिरहने केहि सम्झनाहरुको बारेमा एक दुई हरफ बाड्ने कोशिस गर्नेछु ।
क्रमश:

बसन्त गौतमको कही नजाने बाटो सबै ठाउमा जान्छ

दौंतरीमा बिभिन्न ब्लगरसंग भलाकुसारी गर्ने क्रममा निरन्तरता नै छ। यस पटक दौंतरीमा आइरहनुहुने ब्लगर बसन्त गौतम हुनुहुन्छ। दौंतरी पाठक पक्कै पनि उहांसंग परिचित हुनुहुन्छ। अब लागौं बसन्तजीसंगको इमेल संबाद जस्ताको तस्तै:

कुराकानीको यो मौकाको लागि सर्वप्रथम 'दौंतरी'लाई हार्दिक धन्यबाद!

१) http://www.basantagautam.com/ ब्लगलाइ कसरी परिभाषीत गर्नुहुन्छ? अलीक कुना कानी फेरबदल गर्नुभएछ, मुल रुप त परिबर्तन भएको छैन?

-यो ब्लग मैले विशेष गरी नेपाली राजनीति र नेपालमा घटेका घटनाहरुमाथि आफ्नो विचार राख्न र जापान बसाईका अनुभवलाई बाँड्न भनेर शुरु गरेको हुँ। अहिलेसम्म आईपुग्दा लेखिएका विषयवस्तुहरु सबै त्यहि सीमाभित्रै भने छैनन्, तैपनि मूल स्वरुप भने यहि हो अझै। कहिलेकाहीँ छेउ-कुना कतै केहि लिपपोत गरेपनि खासै परीवर्तन भएको छैन।

२) The road to nowhere goes everywhere भन्नुभएको रहेछ the road to nowhere goes to dead end होइन र?

- हा हा हा! धेरैले यस्तै भन्छन्, कतिले त The road to nowhere goes everywhere भन्दा The road to everywhere goes nowhere बरु ठीक होला पनि भन्छन्। ब्लगको शिर्षकले अलिक रहस्य र आध्यात्मिकता देखाओस् भनेर यो राखेको हुँ। यो फुर्दा केहि जेन कथाहरु थिए दिमागमा, तिनैको प्रभाव हुनसक्छ यो जन्मिनुमा। यसैमा चित्त बुझेको भने छैन, अझै खोज्दै छु। यो शिर्षककै बारेमा ब्लगमा एउटा टाँसो (posting) लेख्ने सूरमा छु।

३) तपाइको ब्लग बढी रचनामुलक छ भन्ने कि बिचारमुलाक ?

- दुबै भन्नुपर्ला, नयाँ कुरा लेख्न नभ्याएको/नसेकेको बेला आफ्नो 'इतिहासको ब्याज' (पूराना रचनाहरु) ले धेरै पटक काम चलाएको छु। उसो त रचना र विचारको सीमा छुट्याउनु पनि त्यति सजिलो छैन। कुनै कुरामा विचार राख्नु भनेको पनि रचनानै हो, अर्कोतिर कथा-कविता जस्ता 'विशुद्ध' रचनाले पनि रचनाकारका विचार बोकेकै हुन्छन्।

४) ब्लगमा कसरी रस बस्यो ?

-ब्लगतिर म मोडिनुमा सबैभन्दा ठूलो हात साझा को छ, मेरो ब्लगलाई साझाको spin-off भन्दिएपनि हुन्छ। म एकताका साझामा खुब हल्लिन्थें। त्यहाँ लेख्दा-लेख्दै अब अलिक नीजि ठाऊँ पनि बनाउनुप-यो भनेर यता लागेको हुँ।

५) ब्लग लेखनमा सबभन्दा आनन्द आउने कुरा के हो?

- धेरै कुरा भन्न सकिन्छ यसमा। मेरो लागि सबैभन्दा मुख्यचाहिँ कुनैपनि कुरामा आफ्नो विचार आफूले चाहेजसरी ब्यक्त गर्न पाऊँदाको आत्मसन्तुष्टि हो। कुनै पत्रिकाको लागि लेख्दा यो सामान्यतया असम्भव हुन्छ किनभने त्यहाँ प्रकाशकीय/सम्पादकीय बन्देजहरु, सीमाहरु हुन्छन्।

६) तपाइको ब्लग मध्य सबैभन्दा मन पराइएको कुन हो?

- शुरुदेखि अहिलेसम्मका सबैमध्ये कुन भनेर हेर्न त एक राउण्ड Google Analytics पस्नुपर्ला। Live Traffic Feed मा सर्सर्ती हेर्दा अचेल ऋषि धमला काण्डको बारेमा लेखिएको टाँसो बढी पढिएको देखिएको छ। पोहरताका एनआरएन-जापानको गाईजात्रा बढी चम्केको थियो। मान्छेहरुले अलि सनसनीखेज कुरा खोज्छन् जस्तो छ:)

७) ब्यस्त जिबनले ब्लगमा बिचार पोखाउन कतिको अप्ठ्यारो पार्छ?

- सोचेभन्दा बढी अप्ठ्यारो पार्दो रहेछ। हप्तामा एक-दुई टाँसो राखिने एउटा ब्लगकै लागि पनि आफ्ना केहि सौखहरुलाई पूरै बिर्सिनुपर्ने रहेछ।

८) नेपाली ब्लग जगतमा जथाभावी लेखन र प्रतीक्रियाले हाम्रो आनीबानी सुधार्ला कि झन बिगार्ला?

- जथाभावी लेखन र प्रतिकृया नेपाली मात्र होईन सबै ब्लग जगतको समस्या हो। एउटा प्रसिद्ध कार्टून छ; 'On the Internet, nobody knows you're a dog' भन्ने। यस्तोमा सबैथरी मान्छेहरुले आफ्नो बानी/चिन्तनलाई मनलागी पोख्नु स्वाभाविक हो। तथ्यगत कुरामा हुने जथाभावी लेखनको प्रतिवाद/प्रतिकार जरुरी छ तर ब्यक्तिगत गालीगलौज जस्ता कुरालाइ तिरष्कार गर्नु बाहेक अरु कुनै उपाय छैन। समयक्रममा यस्ता कुराहरु आफैं हराएर जान्छन्।

९) ब्यक्तीगत कुरा है, गरिब देशको इन्जिनियर धनी देशमा किल्ला जमाउदा फरिया दौरा लगाउनेको भाग्य फोडियो की?

- म नेपालमै किलो-दाम्लो भएर मात्रै यता पसेकोले त्यस्तो हुन पाएन:)

१०)अहिलेको लोडसेडिगं कस्को अकर्मण्यताले गर्दा होला? आउदा साल कस्तो हुनेछ,अनुमान लगाइदिनुहोस न।

- आजसम्म हामीमाथि शाशन गर्नेहरुको अकर्मण्यता र लघु-चिन्तनको ऊपज हो यो। अलिकति हिस्सा माओवादीले विगतमा गरेको विध्वंशलाई पनि जान्छ तर माओवादीको उदय हिजोका शाशकहरुको कुबुद्धि र अदूरदर्शीताकै कारण भएकोले सारमा सबै जिम्मेवारी विगतका सरकारहरुलेनै लिनुपर्छ। आफ्नो 'शुभलाभ' मात्रै खोज्ने, आफ्नो 'शुभलाभ'का लागि योजनाहरुलाई सकेसम्म महंगा बनाईदिने र आफूलाई 'शुभलाभ' नहुने देखे योजनानै तुहाईदिने राजनीतिज्ञ-प्रशाशक-प्राविधि कहरुको सिण्डिकेटले जरा गाडेको छ मथिदेखि तलसम्म। यो स्थितिको अन्त्य नभईकन र एउटा समग्र राष्ट्रिय उर्जा/जलस्रोत नीति नबनुञ्जेल केहि पनि आशा गर्न सकिन्न। कुनै 'चमत्कार' भएन भने अर्को वर्ष पनि यस्तै हो। सरकारले चाहने हो भने यो वर्षभन्दा कम हुनेगरी केहि कदम चाल्न सक्छ तर सरकार र पूरै देश अरु-अरु कुरामा अल्मलिईरहेको बेलामा थोरैमात्रै पनि काम होला जस्तो लाग्दैन।

११) नेपालमा इन्जिनियर नेता जस्तै कुहिएका होलान त?

कुनै पेशामा सज्जनै-सज्जन, कुनै पेशामा दुर्जनै-दुर्जनै हुन्छन् भन्ने सोचाई गलत हो। समाजको आम-चरित्र जस्तो छ, त्यसैको छाया देखिने हो हरेक पेशामा। चरित्रगत हिसाबले हाम्रो समाज एउटा भ्रष्ट समाज हो। हाम्रो समाजमा भ्रष्टाचार निन्दनीय हैन बहादुरी मानिन्छ। त्यसकारण 'कुहिएका' इञ्जिनीयर जति भनेपनि छन्, नेताहरुभन्दा बढीनै होलान् बरु! हामीमा नेताहरुमात्रै खराब हुन्छन् भन्ने चिन्तन बसेको छ तर राजनीतिमा पनि असल मान्छेहरु छन्। यो कुरा बेग्लै हो कि ती अझै प्रभावशाली हुन सकेका छैनन्।

१२) नेपाली ब्लग दुनियामा तपाइको मिठो र तितो अनुभव बताइदिनुहोस न?

- दुई वर्षजतिको यो ब्लगयात्रा पूरै मिठो अनुभव हो मेरो लागि। त्यस्तो तितो अनुभव अहिलेसम्म खासै छैन।

१३) पत्रकारले सहि लेख्ला कि ब्लगरले?

- ठ्याक्कै यसै भन्न गाह्रो छ। पत्रकार भएपनि ब्लगर भएपनि मान्छेको इमान्दारिता र नैतिकतामा भरपर्छ यो।

१४) फुर्सतको समय कसरी बित्छ?

- परिवारसंग।

१५) तपाइको मन पर्ने ब्लग कुन हो?

- धेरै छन्, एउटामात्रैको नाम लिँदा आफैंलाई र धेरै ब्लगर साथीहरुलाई अन्याय गरेको ठहर्नेछ।

१६) तपाइले दौंतरीलाइ के सुझाब दिनुहुन्छ?

- 'दौंतरी' मा त्यस्तो ठूलो खोट केहि पनि देख्दिँन म। एउटा सानो अनूरोध भने छ, 'दौंतरी' का केहि लेखकहरुले भाषिक शुद्धताको ख्याल गर्नुपर्ने आवश्यकता अझै देखिन्छ।

१७) तपाइलाइ भन्न मन लागेको तथा मैले सोध्न छुटाएको त्यस्तो केही कुरा छन कि?

- पाचौं प्रश्नको पूरक भनेपनि हुन्छ। ब्लग लेखनमा सबभन्दा नरमाईलो लाग्नेचाहिँ धेरै दिनसम्म केहि लेख्न नपाउँदा/नसक्दाको अवस्था हो। ब्लगले आफूमा पाठकहरुप्रतिको धेरै गहिरो र आत्मीय दायित्वबोध उब्जाउँदो रहेछ र धेरै दिनसम्म केहि लेख्न नसक्दा आफनो दयित्वबाट विमुख भएको भावनाले घर बनाउँदो रहेछ।
-वसन्त

हा. हा.. हा.. हा.. हा.....

सिधा-सिधा जोक भन्दा, केहि घुमाउरो पारामा बनाईएका वा गहिरो अर्थ राख्‍ने जोकहरु बढि रमाईला हुन्छन। यदा कदा यस्ता जोकलाई “आर्ट जोक” पनि भन्ने गरिन्छ।

काम विशेषले गर्दा दौंतरीमा छिर्न नपाएको धेरै दिन भएछ । आउनुहोस आज केहि आर्ट जोक सहित फेरी प्रवेश गर्दैछु ।

***                       ****                          ****                            ****                       ****                           ****

पति-पत्नी राती गहिरो निन्द्रामा थिए । पत्नीले सपनामा उनी कोहि पर-पुरषसंग बसिरहेको बेलामा उनको पती अचानक घर फर्केको देखीछन र निन्द्रा मै बर्बराईन “...मेरो पति फर्के जस्तो छ...” । पतिले निन्द्रा मै त्यो कुरा सुने र हत्तपत्त झ्यालबाट हामफाले ।

***                       ****                          ****                            ****                       ****                           ****

एकजना पूजारिको साईकल चोरी भएछ र पूजारीलाई मन्दिरकै कुनै सदश्यले सो चोरी गरेको शंका लागेछ । उसले यो कुरा आफ्नो मनस्विद साथिलाई बतायो । साथिले उसलाई अर्को पाली मन्दिरमा ‘चोरी खराब कुरा हो’ भन्ने बारेमा प्रवचन दिनु, यदि चोर त्यहा उपस्थित भएमा उसको अनुहारमा त्यो कुराको असर परेको सजीलै देख्‍न सकिन्छ भनेछ।

केहि दिन पछि बाटोमा पूजारिलाई पुरानै साईकलमा जाँदै गरेको देखेर मनस्विदले सोधेछ “ मेरो तरिकाले काम गर्‍यो हैन त?” “……अँ …… ” पूजारिले अकमकाउँदैं जबाफ दियो “…… जब मैले प्रबचन शुरु गरें र ब्रह्मचर्यको बारेमा बोलें, मलाई साईकल कहाँ छोडें भन्ने कुराको याद आयो”

***                       ****                          ****                            ****                       ****                           ****

एकजना बिद्यार्थी भोक र थकाईले लोथ भएर आधा रातमा कोठामा फर्कन्छ। भोकले चुर भएर उसले कोठाको फ्रीज खोल्छ । फ्रिजमा, खानेकुराको नाममा जम्मा तीन ओटा स्याउ मात्रै हुन्छन् ।

बिद्यार्थीले पहिलो स्याउ काटेर खान मात्रै लागेको थियो कि, स्याउमा एउटा कीरा देखिन्छ। भोको बिद्यार्थी त्यो कीरा भएको स्याउ फालेर दोस्रो स्याउ काट्छ । दोस्रो स्याउमा पनि किरा देखीन्छ र उ त्यसलाई पनि डस्टविनमा हाल्छ ।

अब बिद्यार्थी अन्तीम स्याउ लिन्छ, कोठाको बत्ती निभाउँछ र काट्दै नकाटी आरामले खान थाल्छ ।

***                       ****                          ****                            ****                       ****                           ****

दुईजना जड्या कुरा गर्दै:

पहिलो: बुझीस यार, हिजो राति २ बजे म बारमा जाँड खाएर बसीरहँदा मेरो कोठामा झ्यालबाट चोर छिरेछ।

दोस्रो: अनी …?

पहिलो: तै तै, मेरो भाग्य बलीयो रहेछ, झन्डै म बर्बाद भएको……

दोस्रो: अनी के के चोरेछ त?

पहिलो: कहाँ को चोर्नु नी, आधारातमा झ्यालबाट छिर्दा मेरो स्वास्नीले म आ’ को भन्ठानीछ……।

दोस्रो: ……अनी?

पहिलो: ……अनी के नी!, अहिले त्यो बिचरा हस्पिटलमा छ ।

शान्ती

-हस्त गौतम मृदुल

विध्वंश गर्दै नरसंहार गर्नेको शान्ती देखें ।
पानी सरी रगत बगाउनको क्रान्ती देखें ।

संत्रासको शिकार बनाएको यो देशमा ,
सारा वैभव लुट्न कस्सिएको मूर्ख देखे ।

नियम-कानूनको बलात्कारी अत्याचारी,
अन्याय शब्दको अर्थबोध गराएको देखे ।

राष्ट्रको कोखामा तीखा दाह्रा धस्नेले,
अन्तरबिरोधका लप्काहरु बालेको देखें ।

डढेका मनहरुमा नपलाएका तनमाथी
जनयूद्धको घाउमा नूनचूक छर्केको देखें ।

संसारको मोहनी

संसारमा के त्यस्तो मोहनी होला? यस्ले पुरै बिश्वको नै प्रतीनिधित्व गर्ने भनेर हो या के हो यसमा धेरै चुम्बकको भएको भान पाएँ। आज बिदाको दिन यसो नेपाली संचार जगत सयर गरौं भनेर भेटाए जती साइट सर्सर्ती हेरें। प्रायले त समसामायिक समचारलाइ आफ्नो प्रमुख खुराक बनाएका रहेछन। त्यसपछी साहित्य। तर त्यो भन्दा पनि समान कुरो त नाममै रहेछ। के हो त त्यो नाम? ,
‘संसार’ नि त्यो नाम अरु कुन हुनु नि? हुन पनि यती बिधी साइट छन नाम त जे राखे नि हुन्थ्यो। तर धेरै साइटले संसार कतै न कतै झुन्डाएका रहेछन। साच्चै संसार शब्दमा के त्यस्तो मोहनी होला? शुरू त खोइ कस्ले गर्यो तर यस्लाइ अंगिकरण गर्ने क्रम भने रोकिएको छैन। आफु हरेक कुनामा पुग्ने साइट मानेर हो या आफ्नो चार किल्ला नै त्यही साइट भनेर हो, संसार गज्जबसंग धेरैको मनमा बस्न पुगेको छ। खास त माया प्रेम जस्ता एक्दमै लोकप्रिय शब्द पो रोजिनु पर्ने। पछि कुन शब्दले हैकम जमाउने हो तर अहिलेलाइ संसारकै राज छ नेपाली बेब साइटहरुमा। अब लागौं कुन संसारले के कुरा गर्दैछन।

१) साइबरसंसार: नेपाली मोडलको फोटोले सज्जिएको यो साइट आफुलाइ १२ बर्ष पुरानो ठान्दछ। खबर,गफगाफ तथा बिभिन्न समारोहका सामाग्री पनि राखिएको यो साइटको ठेगाना हो www.cybersansar.com

२)माइसंसार: नेपाली भाषाको पहिलो ब्लग भनेर चिनाउने यो साइट आफू समाचार साइट नभएर ब्लग भएको प्रष्टाउंछ। भन्न जे भने पनि प्राय समाचार नै छाउने यो साइटको ठेगाना हो www.mysansar.com

३)सपनासंसार: सुचना,साहित्य,संचार र मनोरन्जनको संगम सपनासंसार डट कम भनेर चिनीने यो साइटमा नाम झै यसमा त्यस्तै कुरा छाउने गर्छन। तर प्राय साहित्य देखिने यो साइटको ठेगाना हो www.sapanasansar.com

४)आउरसंसार: आफुंलाइ ब्लग मात्र होइन समाचार साइट पनि बताउने आउरसंसार हेर्दा ठ्याक्कै माइसंसार जस्तो देखिन्छ। हेर्दा मात्र होइन यस्ले आरु सामाग्रीका साथै प्राय माइसंसारकै सामाग्री राख्छ र यस्को ठेगाना हो www.oursansar.com

५)योसंसार: संसारलाइ हेर्ने अलग्गै पाटो भनेर चिनाउने यो संसार आफुलाइ राजनितीसंग गोरु बेचेको साइनो पनि छैन भन्दछ। सबै मनोरन्जनकै सामाग्री राखिएको यो साइटको ठेगाना हो www.yosansar.com

६)सुनौलोसंसार: सुनौलो संसार नामक गयर-सरकारी संस्थाले शिक्षा र स्वास्थ्यलाइ प्रमुख बिषय बनाएको रहेछ। गरिब बच्चा, परिवार तथा अन्यको जिवनस्थर सुधार्ने बताउने यो संस्थाको ठेगाना हो www.sunaulosansar.org

७)सानोसंसार: मान्छे भेटीन्छ र माया बस्छ बताउने चलचित्रको नाम हो सानोसंसार। आलोक नेमागंद्वारा निर्देशित यो चलचित्रको ठेगाना हो www.sanosansar.com.np

८)कथासंसार: सुन्ने कथाहरुको संग्रह बताउने कथासंसारमा कथा हरुकै अडियो क्लिपहरु छन। कथाहरु सुनेर भन्दा भावनात्मक रुपमा सुनाउने अभियान राखेको यो साइटको ठेगाना हो http://kathasansar.podomatic.com

९)पार्टीसंसार: चौबिसै घन्टा पार्टीको बारेमा सोच भन्ने पार्टीसंसारमा पार्टीकै कुरा हुन्छन। पार्टीहरुको तालीका र तिनको आकर्षण दिइने यो साइटको ठेगाना हो www.partysansar.com

१०)लाइभसंसार: डिजिटल दुनियासंग चिनाउन चाहाने लाइभ संसारमा प्राय मनोरन्जनका सामाग्री हुन्छन। संसारमा भइराखेका गजब गजबका कुरा राख्ने लाइभ संसारको ठेगाना हो http://livesansar.com

११)नयासंसार: नया संसार आफुलाइ सुद्द नेपाली ब्लग बताउंछ जस्ले नेपाल को बारेमा धेरै कुरा सिकाउन चाहान्छ। पोखराका सुमन कार्कीको यो ब्लगको ठेगाना हो http://nayasansar.blogspot.com

१२)अलसंसार: प्रदिप गौतमको साइट अल संसार अहिले अस्तित्वमा रहेनछ। उहां को पुरानो साइट http://allsansar.blogspot.com भए पनि अहिले www.gautamblog.com खोल्नुभएको रहेछ।

१३)डिजिटलसंसार: डिजिटल ग्यालेरीको बाहक बताउने डिजिटल संसारमा साइबरका कुरा धेरै हुने गर्दछन। केशब अधिकारीद्वारा संचालित यो साइटको ठेगाना हो http://digitalsansar.blogspot.com

१४)कबिजीको संसार: कबिजीको संसार शिर्षक भएको यो साइटमा कबिता मात्र होइन अन्य खबर तथा आफ्ना दैनीक क्रियाकलाप पनि राखिएका रहेछन। KabiG अर्थात कबिता गौतमको ब्लगको ठेगाना हो http://kabig.blogspot.com

१५)रत्नसंसार: त्यस्तो कुनै उप शिर्षक नराखिएको रत्न संसारमा बातावरण, जलबिध्धुत, उर्जा आदीका कुरा राखिएका छन। जल बिशेषज्ञ रत्न श्रेष्टको ब्लगको ठेगाना हो http://ratnasansar.blogspot.com

१६)मेरो रोजाइको संसार: संगित सुनेर मनोरन्जन लिने लेखिएको मेरो रोजाइको संसारमा जिवन रंगाउने कुरानै रहेछन। दावा रिन्जीन द्वारा संचालित यो ब्लगको ठेगाना हो http://dawarinjinlama.blogspot.com

१७)मेरोसाहित्य संसार: आफ्नो कलम नेपालीमा बग्दा कस्तो हुन्छ त्यो देखाउन चाहाने दिपको जडितको ब्लग हो मेरो साहित्य संसार। गित,गजल र कथाले भरिएको यो साइटको ठेगाना हो http://jaditdeepak.blogspot.com

१८)राउले संसार: आफ्ना,अरुका समाचार लेख तथा फोटोहरुले सजिएको ब्लग हो राउले संसार। नरेन्द्र राउले द्वारा संचालीत यो ब्लगको ठेगाना हो http://raulesansar.blogspot.com

१९)खेलसंसार: खेल तथा अरुपनि समेटीने भन्ने खेल संसारले खेलको कुरा मात्रै राखेको रहेछ। नेपाल तथा बिदेशमा हुने खेलको समाचार राखिएको यो साइटको ठेगाना हो http://khelsansar.blogspot.com

२०)स्वपनिलसंसार: सपनाको संसार भनेर चिनाउने स्वपनिल संसारमा समसामयिक समाचार, फोटोहरु आदी राखिएका रहेछन। राउले संसार पनि संचालन गर्नु भएका नरेन्द्र राउलेको यो अर्को साइटको ठेगाना हो http://swopnilsansar.blogspot.com

मैले त देखाइहाले आफुले देखेको संसार, तपाइहरुले अरु संसार पनि देख्नुभएको भए भन्नुहोला है?

माओवादीको उन्माद र दलहरुको अस्तित्व

शेखर ढुङेल्

०३-१८-२००९-

अन्तत माओवादीले देश को अर्को अक्षुण र अबिचलित शक्ती नेपाली राष्ट्रिय शेना को मुन्टो बटार्न सफल भयो । कानुन त गलत भन्ने आधार नभए पनि मनोबैज्ञानीक रुपमा शेना लाई तहस नहस पार्ने कोशीस को एक पाइला अगाडि बढेको छ । ८ जना जर्नेल हरु को म्याद नथपेर बाँकी अरु शेना का बरिष्ठ हाकिमहरुलाई मानसिक प्रहार मात्रै गरेको छैन प्रशासन र प्रहरीमा झै पदोन्नति र म्याद थपको लागि नेताको ढोका ढोकामा झोला बोकेर कुद्ने अनी जनता र राष्ट्रको दुहाइ दिएर मात्र नपुग्ने अवस्थामा शेना लाई पुर्याइ दिएको छ । माओवादीले अबको दिनमा शेना समायोजनका मामलामा बर्तमान प्रधान शेनापतीले झै कुनै शैनिक जर्नेलले उस्को बिरोध नगर्ने गरी प्रत्यक्ष रुपमै चेतावनी दिएको छ । माओवादी समर्थक पत्रीकाको समाचार ले त्यही शन्देस दिन्छ । अब पदोन्नति हुने शेनाका जर्नेल स्वत: माओवादी प्रती अनुग्रहित हुने र सम्भाबित हस्तक्षपको बिरोध वा टक्कर कसैले नलिने हुँदा माओवादीको जन गणतन्त्र को ढोका खुल्दै छ । पूर्व प्रधान मन्त्री सहित ६ दलका नेताले निर्णय सच्याउन गरेको अनुरोध लाई लत्याएर प्रचन्डले आफ्नो अधिनायकिको पूर्वभ्यास मात्र गरेनन सहमतिको राजनीति लाई आर्यघाट पुर्याइ दिये । बाँकी सत्तारुढ दलहरु कुन स्वार्थले माओवादीको अधिनायकि लाई समर्थन गरी मन्त्री परिषदमा बसिराखेका छन ? माधव नेपाल जि ले स्विकारे झै ससद बादी दलले गरेको गल्तीले त्यस को परिणाम अब देश एक तन्त्री कम्युनिस्ट ब्यबस्था मा भास्सिने र कम्बोडिया वा अफगानिस्तान्को बाटोमा लम्किने छ । निरन्कुस राजतन्त्र सित सम्झौता हुन सक्दथ्यो र भएको पनि हो तर अधिनायक बादी कम्युनिस्ट सित सम्झौता गरेर प्रजातन्त्र आएको ईतिहास छैन । फेरी लामो र रक्तपात पूर्ण बिद्रोह गर्नु पर्ने अवस्था देखिन्छ ।

"....... सक्यो दैलो देख्यो” भने झै ' हतियार धारी माओवादी लाई निर्वाचनमा लगेर ठुलो गल्ती भयो भन्ने एमाले बिशेष गरी माधव नेपाल प्रबृतीहरु नेपालको राजनीति फाँटमा देखिनुको औचित्य छैन । महाकाली सन्धि को बारेमा बितन्डा मच्चाएर पछी समर्थन, प्रतिगामी आधा सच्चियो भनी सरकारमा जाने, १२ बुँदे सम्झौता देखी माओवादी लाई सरकारमा समेत हामीले पुर्यायौ भनी अस्ती सम्म भन्दै हिंड्ने एमाले आज फेरी गल्ती भयो भन्दै छ कस्तो लज्जास्पद नीति ?

माओवादी सर्बसत्ताबाद लाई टेवा पुग्ने अर्को शन्देस देशले पाएको छ, त्यो हो स्व बि यु निर्वाचन को परिणाम । भबिष्यमा दलको प्रतिनिधित्व गर्ने युबा पुस्ता विद्यार्थीहरुको निर्वाचनमा यस पटक माओवादीका मन्त्री समेतले भाग लिएर स्व बि यु कब्जा गर्ने घोषणा गरे । अनेकौ झडप र एक विद्यार्थी को मृत्‍यु समेत भयो । कतिपय राजनैतिक बीष्लेशकले यस लाई दलको हैसियतको जनमत संग्रह नै भनेका छन । माओवादी समर्थक विद्यार्थी समुह क्रान्तिकारीको प्राबिधिक रुपले तेस्रो स्थान भए पनि अब उ प्रथम स्थान बराबर हो । किनकी एकले सय लाई आतंक गर्न सक्ने हुँदा तेस्रो भएको क्रान्तिकारीको अगाडि बाँकी दुईको केही नचल्ने निस्चित छ ।

यस हिसाबले अब देशमा काङ्रेस, एमाले र माओवादी बाहेकका दलको राजनैतिक भबिष्य समाप्त नै भएको देखिन्छ । उनीहरुको कुनै अस्तित्व र हैसियत नै देखिएन । त्यसैले समान सिद्धान्त र निती भएका दलहरु एक अर्कामा पलायन ( बिलय ) भएर प्रमुख राजनैतिक दलको अस्तित्व जोगाउने र माओवादीको एक तन्त्रिय अधिनायक बादको बिरुद्ध गोलबद्ध नहुने हो भने कसैको पनि अस्तित्व बाँकी रहन्न ।

कहिलेकाहि चोट दिन्छन कहिले कुरा काट्छन्

बसन्त विवश आचार्य
तुलसीपुर दाङ्ग

कहिलेकाहि चोट दिन्छन कहिले कुरा काट्छन्
आफ्नाहरु आफ्नै हुन्छन मनमा माया राख्छन
नदेखे झै तर्किएर वाटो जतिकाटेपिन
ठेसलाग्दा अत्तालिदै देविदेउता भाक्छन्
पराईले जतिसुकै माया गरेपिन
आफन्तैले मिठो लाग्ने चोखोमाया दिन्छन
घुर्क्याउछनथर्काउछन गालिपनि गर्छन
अनि मुटुभित्र पिरतीको आफै डोरी वाट्छन्
जवपर्छ यो देहमा नजर हजुरक
हाँसोदिए हासिदिन्छु रुन्छु रुवाएसि
जे गर्नुछ गर्नुस अधिकार हजुरको
मनमा माया सँगालेरघुर् क्याउदै नवोल्ने
वसन्तूलाइ मनपर्छ व्यवहार हजुर

मेरी प्रिया काली

अशोक नेपाल

मेरी प्रिया काली मलाई सम्झी सम्झी
आशुले मजेत्रो भिजायकी होलिन
घाम अस्ताउने बेलामा छटपटाउदै मेरो बाटो हेर्दी होलिन्।।
लान्खु खोल उर्ली आए जस्तो आँखामा आसुको छाल उठ्न थाल्यो होला…
भुइचालोले हल्लाएको घर जस्तो मेरो मुटु चर्कन थालयो…।।
उकाली ओराली डाँडा काँडा नदी नालाले मलाई खोज् दै होला,,,,,,
म बिनाको मेरो लन्खु गाउ बस्ती कस्तो उदा सिएको होला…
मलाई मेरो छोरी को सम्झनामा मेरो मुटु जली रहन्छ…।।
मेरो जन्म भूमिको सम्झनामा अनी मेरो प्रियासी काली को सम्झ्नमा …
ढोप्पा धोप्पा आसँहु खसी रहन्छ………ढोप्पा धोप्पा आँशु खसी रहन्छ………।

कती ठोक्यौ माथा तिम्ले

कती ठोक्यौ माथा तिम्ले कहिले बोलेन ढुङ्गाको देउता
धोका दिदैनन सबैले खोज मन मिल्ने साथी एउटा

सतहमा संग्लिएर बग्दा थिग्रिएका बिकार देखिन्न
कहाँ पो सकिन्छ र फेरी नाप्न मुटुको कुना र छेउ ता

हिजो भिजेको आँसुले आज नबगायोस फेरी तिम्रो
खुर्क अतितका डामहरु ,नत्र लाग्ला मनमा लेउ ता

उचाइ दिन नसके नि गिराउने थिन यि नजरबाट
कसरी दिनु दस्तक दिलमा, दिदिनौ कहिले भेउ ता

फुलमा काँडा पनि हुन्छ बिझ्ला नबिझ्ला यो श्पर्शको तरिका
यता म काँडालाई नि फुल देख्छु देख्नेले देखे के उता

सम्पुर्ण पोष्ट

दौंतरीका एडमिनहरु साथै नयाँ, पुराना सबै पाठकहरुलाई दौंतरीमा हालसम्म प्रकाशित सबै लेख-रचनाहरु खोज्न, पढन र सम्पादन गर्न अनी चाहिएको बेलामा लिन्क रिफरेन्स गर्न समेत सजिलो होस भनी यो पेज बनाईएको छ ।

हालसम्मका सबै रचनाहरुको सूची हेर्न कृपया तल रहेको 'Show table of contents' मा थीच्नु होला ।

खोजी सहायक:

'Show table of contents' मा क्लिक गरी ब्लगपोष्टका सूची देखिए पछि निम्न अनुसार लेख रचनाहरु खोज्न सकिन्छ:

वर्णानुक्रम अनुसार खोज्न: वर्णानुक्रम अनुसार प्रकाशित पोष्ट खोज्न 'POST TITLE' मा क्लिक गर्नु होला। 'POST TITLE' मा क्लीक गरे पछि दौंतरीमा रहेका पोष्टहरु Alphabetical Order अर्थात वर्णानुक्रम अनुसार सूचीबद्द भएर देखिने छन। यसो गर्दा पहिला अंग्रेजी वर्णमाला वा अक्षरबाट सुरू भएका ब्लगपोष्ट देखिने छन भने अंग्रेजी वर्णमाला पछि देवनागरी वा नेपाली वर्णमाला अनुशार पोष्टहरु: A>B>C>... अ> आ> इ>... क> ख> ग... को क्रममा देखिने छन।

सो 'POST TITLE' मा पून क्लिक गरेमा यो सूची ठ्याक्कै उल्टो (Descending Order) भई ज्ञ> त्र> क्ष>... इ> आ> अ>... C> B> A> को क्रममा देखिने छन।

शीर्षकको शुरुमा अंक वा चिन्हको प्रयोग भएका पोष्टहरु पनि शब्दकोषकै क्रम अनुसार रहने छन।

प्रकाशीत मिति अनुसार खोज्न: दाँया पट्टी रहेको 'POST DATE' मा क्लिक गर्नु भयो भने सबैभन्दा पुरानो पोष्ट सबैभन्दा माथि देखिने छ र पून क्लिक गर्दा सबैभन्दा नयाँ पोष्ट सबैभन्दा माथि देखिने छ ।

कुनै एक बिधाका पोष्टहरु मात्र हेर्न: कुनै एउटै बिधाका पोष्टहरु मात्र हेर्नको लागि "LABELS" भन्दा मुनि रहेको कुनै पनि label (जस्तै: अभिव्यक्ति, गित/ गजल/कविता आदि) मा क्लिक गर्नु भयो भने सोहि बिधाका पोष्टहरु मात्रै सूचिबद्द भएर देखिने छन । साथै कुनै एक निश्चित बिधालाई पनि प्रकाशीत मिति र वर्णानुक्रम अनुसार क्रमबद्द गरेर हेर्न सो बिधा (label)एक्टीभ भएको बेलामा "POST TITLE" र/वा "POST DATE" थीच्न सक्नु हुन्छ । अनी कुनै एउटा निश्‍चित बिधाबाट पून सम्पुर्ण पोष्टमा फर्कन "LABELS" मा क्लिक गर्नु होला ।

(यो पेजमा हालसम्म दौंतरीमा प्रकाशित सबै रचनाहरुको लिन्क आफैं बन्दै जाने भएकोले पुरै पेज खुल्‍न केहि समय लाग्न सक्नेछ ।)

Show table of contents

कब्जातन्त्रको रिहर्सल !

बिगत केही वर्ष यता द्रूत गतिमा आशालाग्दो किसिमले अघि बढेको नेपाली राजनीतिका घटनाक्रमहरू ३ वर्ष भैसक्दा निराशाको दलदलमा फेरि फँसेको अनुभव हुँदैछ । पछिल्लो समयमा राजनैतिक दल अथवा शक्तिहरू बीचको सम्बन्ध टाढिँदै गएको छ र राजनैतिक शक्ति सन्तुलनमा एउटा निराशालाग्दो रिक्तता र तिक्तता अनुभव हुँदै गैरहेको देखिन्छ । यसो हुनुमा , राजनैतिक दलहरूले मेलमिलाप र समन्वयको राजनीतिलाई लत्याएर , आफ्नो एकल पार्टिगत नीति एवं धारणालाई नै आगामी संविधानको अन्तर्वस्तु बनाएर अगाडि बढ्ने एकलवादी विचार , व्यवहार तथा पेलाहा प्रवृत्तिलाई जिम्मेवार ठान्नु पर्ने हुन्छ । यस मामिलामा , सत्तारुढ घटकको नेतृत्व गर्ने माओवादी पार्टी नै अग्रज बनेको छ । हतियार , हिंसा र बाहुबलको भरमा आँफूलाई अहिलेको हैसियतमा स्थापित गर्न सफल माओवादी पार्टीले सोचेको देखिन्छ कि उसको पछिल्लो राजनितिक सफलता ऊद्वारा सञ्चालित रक्तरंजित हिंसात्मक युद्दको जनअनुमोदन र विजय दुवै हो । अत: यो विजय हासिल गरिसकेपछि, ऊ नेपाली राजनीतिक अखाडाको निर्विवाद नाइके हो र उसले कसैलाई सुन्नु वा टेर्नु पर्ने दरकार छैन । विशेषत: जिम्मेवारीमा बिनम्र बन्नु पर्ने विश्वमान्य संस्कार र सत्तामा आइसकेपछि बढी जिम्मेवार बन्नु पर्ने व्यवहार तथा सहमतिको वातावारण जुटाएर अरू राजनैतिक शक्तिलाई पनि विश्वासमा लिएर चल्नु पर्ने जरुरतलाई माओवादी अभिमानले जानाजानी लत्याएको छ । समझदारीलाई बढारेर अतिवादको राजनीतिक भेलमा अरूलाई चिढाएर नै बढार्ने व्यवहार माओवादीको रहेको देखिन्छ । माओवादीका सबैभन्दा जिम्मेवार केही नेताहरूका निम्न बोली र व्यवहारहरू यहाँनेर पढ्न योग्य देखिन्छन् :

“हामीले सेना जस्ताको तस्तै राखेका थियौं। दुनियाँमा यस्तो शान्ति सम्झौता भएको छ कतै? शान्ति सम्झ्ौता गरेपछि अधिकांश देशमा सेना बुझ्ाइन्छ, हतियार बुझ्ाइन्छन्। हाम्रो सेना र हतियार जस्ताको तस्तै राखेर हामी चुनावमा गयौं। यस्तो पनि कहीं भएको थिएन। हामीले अहिले चुनाव पनि जित्यौँ। जनताले हामीलाई विश्वास पनि गरे। र, अहिलेसम्म आउँदा हामीसँग सेना पनि छ, जनताले हामीलाई सरकारमा पनि पुर्‍याइदिएका छन्।”

“हामीलाई प्रतिक्रियावादीले संविधान बनाउन नदेलान्। तर, जनताका पक्षमा संविधान बनाउनुपर्छ भन्ने तयारीका साथ हामी लड्दैछौं। दुईतिहाई चाहिन्छ संविधान बन्नलाई। ४० प्रतिशत हामीसँगै छ। हामीबिना संविधान बन्छ? एक अक्षर पनि लेखिँदैन। कि त हामीले भनेजस्तो संविधान लेखिन्छ, होइन भने कसैको पनि संविधान बन्दैन।”

“पशुपति घटना मार्फत हामीले ठूलै भाँडभैलो मच्चाएको छौँ र त्यसले सबै प्रतिगामीलाई हल्लाएको छ।”
अव्यवस्थाबाटै व्यवस्था आउँछ, भद्रगोलकै बीचबाट क्रान्ति हुन्छ। भद्रगोल ल्याउने नै हो हामीले ।

-बाबुराम भट्टराईका केही कटुसत्य विचारहरू

बिभिन्न मितिमा आफ्ना कार्यकर्तालई सम्बोधन गर्ने क्रममा माओवादी दर्शनका नेपाली व्याख्याताको रूपमा चिनिने विद्वान बाबुरामका माथि उल्लिखित विचारहरूलाई पढ्ने जो कोहीले अनुमान गर्न सक्ने कुरा हो - तुलनात्मक रूपमा विचारमा उदारवादी कहलिएका माओवादी नेताको सोच यस किसिमको अराजकतावादी र एकाधिकारवादी खालको छ भने , भौतिक युद्दको त्रासदिको प्रयोगबाट नै अरूलाई सखाप र ध्वस्त पार्दै सत्ता नेतृत्व कब्जा गर्नु पर्छ भन्ने बहुसंख्यक सैन्यवादी चिन्तनको नर्सरीमा हुर्किएका माओवादी कार्यकर्ताहरूको विचार कुन किसिमको होला !

सरकारमा बसेर नया संविधान लेख्ने जिम्मेवारीको संरक्षक समेत रहेको माओवादी नेतृत्वको सरकारका शिर्षस्थ नेता रहेका भट्टराईको संविधान निर्माण सम्बन्धी माथिको उद्धरण र उनको व्यक्तिगत वेबपेजमा राखिएको माओवादी संविधानको प्रारूपले माओवादी के चाहन्छन भन्ने कुराको खुला घोषणा गरिरहेकै छन् ।

माओवादी पार्टीको नीति र कार्य योजना त उसले सबैलाई बुझ्ने भाषामा बताइरहेकै छ र उसका विचार र व्यवहारहरू सबैलाई जगजाहेर बनाएर नै त्यही बाटोमा हिँडाइरहेको छ , तर अन्य राजनैतिक शक्तिहरूले यो कुराको गम्भिरतलाई बुझ्न सकिरहेको देखिएको छैन । बुझेको भए उनीहरूले माओवादीलाई संयमतापूर्वक व्यवहार गरेको हुनुपर्थ्यो । पछिल्लो समयमा एमाले पूर्वमहासचिव माधव नेपालले व्यक्त गरेको ' हतियारधारी माओवादीलाई संविधानसभाको चुनावमा सरिक गराउनु गल्ति थियो 'भन्ने स्वीकारोक्तिले पनि माओवादीलाई हेर्ने र अगाढि बढाउने व्यवहारमा कांग्रेस एमालेले ' फ्रेंकिस्टिनको मोन्स्टर' जन्माएको महशूस गरिरेहको प्रतित हुन्छ । माओवादीले भने जस्तो 'सत्ता कब्जा गर्ने' कब्जातन्त्रको अभ्यास उसले धरै अघिदेखि शुरू गरेको हो र यसका अनुभवहरू नेपाली जीवनका हरेक पाटाहरूमा देखिन थालेका छन् ।

वर्तमान नेपालको हरेक जीवनका पक्षमा माओवादी अतिवादी चिन्तनको भाइरस घुसिसकेको छ । घर-घडेरी कारोवारदेखि गाऊँ जिल्ला स्तरीय ठेक्कापट्टाका सरकारी कामहरूमा, सरकारी अड्डादेखि कारखाना, होटल मजदूर र क्यासिनोसम्म , टेलिभिजन, गोरखापत्र , नेपाल टेलिकम र राजश्व संकलनको तथाकथित प्रोजेक्टसम्म , छापामार शिविरदेखि वाइसिएल क्याम्प र युवा स्व-रोजगार कार्यक्रमसम्म, कर्मचारी , पुलिस सरूवा र थमौतिको ठेकापट्टादेखि हालैको स्व वि यू निर्वाचनमा खटिएको माओवादी लगानी र मन्त्रीस्तरीय सहभागिता अनि सैन्यवादको हस्तक्षेप सम्मलाई देखे-अनुभव गर्ने कसैले पनि यो भीषण कब्जातन्त्रको रिहर्सल अभ्यासलाई नचिनेर भोलिको नेपालमा बहुलवादी लोक-कल्याणकारी लोकतान्त्रिक पद्दति सुरक्षित रहने सपना देखिरहेको छ भने, या त ऊ बुझ पचाइरहेको छ अथवा माओवादीले जे गरे पनि त्यो उसको सपनाको लकातान्त्रिक गणतन्त्र हुनेछ भन्ने भ्रममा बाँचिरहेको छ । यो आलोचना हैन, नेपालमा जनमुखी लोकतन्त्रको सम्भावित अवसानमाथिको चिन्ता मात्र हो ।

नदुख्नुकोही

लेखका संबन्धमा: नीर्मनजीले करीब ३०।३२ बर्ष अघिदेखि बिभिन्न कथा, कविता, गीतीकथा, गीतहरु लेख्दैआउनु भएको छ । तर वेबसाईटमा प्रकाशन भएको सर्बप्रथम दौतरी वेबसाईटमा नै हो। उहांले अब निरन्तर रुपमा आफ्नोरचना पठाइरहने बाचा गर्नुभएको छ । साथै उहांले उहांको रचनाको बारेमा प्रतिकृया जनाउने सम्पूर्ण पाठकहरुमा अग्रिम धन्यवाद टक्रयाउनु भएकोछ किनकी पाठकहरुको सल्लाह र सुझावहरुलाई शिरोपर गरी अगाडि बढ्न उहांलाइ निकै प्रेरणा मिल्दछ (दौंतरी।


नीर्मन केएम
नंखेल ६,भक्तपुर (हाल हाइटी)

नदुख्नु कोही मेरो दु:खमा, म त यस्तै हुँ सधैंभरि
कठै भन्ने शब्द चाहिंदैन, दु:खमै पिरोलिउँ म यसैगरी

आफ्ना र अरुहरुका स्नेहले, अब म थाकिसकेछु
माया नै मायाको बोझले,धेरै नै थिचिएको छु
यो उराठ लाग्दो जीवन, यत्तिकैमा रमाइ रहन्छ
आशा उमंग सबै मारेर , नीरसतामै बांचिरहन्छ

नाआऊनु कोही मेरो साथमा, म एक्लै हुन्छु संसारभरि
कठै भन्ने शब्द चाहिंदैन, दु:खमै पिरोलिउँ म यसैगरि

फूल फुल्ने पाखाभररी अब, डढेलो लागिसकेको छ
खुशीमा उज्यालिने मनभरी अब, अंध्यारो छएको छ
एक्लोपन प्यारो बनिरहेछ, कसैले नझस्काइदिए हुन्थ्यो
मन अनन्त यात्रामा उडिरहेछ, कसैले नबिथोलिदिए हुन्थ्यो

नसिस्किनु कोही यो मेरो पनमा, आसुँ छैन मेरो आँखाभरी
कठै भन्ने शब्द चाहिंदैन, दु:खमै पिरोलिउँ म यसैगरी