नेपालको बिद्युत

अनुप गुरुङ्ग
घरान - ६ सुनसरी

नेपाल विश्वमा जलस्रोतको दोश्रो धनी देश हो । हामी गर्व गर्छौ । नेपालमा धेरै नदी नालाहरु छन् । यहाँ कहिलेपनि नसुक्ने हिमनदीहरु पनि धेरै छन् । नेपालमा करिब ८४,००० मेगावट बिधुत उत्पादन गर्ने क्षमता छ । तर हाम्रो र्दुभाग्य भनौ या के भनौ तैपनि नेपालमा बिजुलीको हाहाकार छ, जहिले पनि बिद्युत नभएर दैनिक १२ घण्टा लोडसेडिङ गर्न परेको छ । नेपालमा बिद्युत नै नभएको त होइन तर यसको सही तरीकाले उत्पादन गर्न सकिएको छैन । अहिले सरकारले बिद्युत संकटकालको गर्दै २०० मेगावटको डिजेल र्थमल प्लान्टको विकल्प नभएको तर्क अगाडि सारेको छ । तर विकल्प नै केही नभएको त होइन। सरकारले के के अरु बिकल्प खोज्यो र यसलाई नै उपयुक्त ठान्यो ?। के सरकारले यसको फाइदा बेफइदा बारे सोचेको छ त!, आयल निगमले जनताहरुको माग बमोजिम आयल पूर्ति गर्न सकेको छैन । काहाबाट ल्याउछ २०० मेगावटलाई चलाउने डिजेल । बिद्युत प्राधिकरणले आफु सँग भएको ५५ मेगावटको डिजेल प्लान्ट आधा पनि उपयोग गरेको छैन । पुरनालाइ सदुपयोग नगर्ने तर कमिशनको लागि नयाँ नयाँ मेसिन किन्न जुर्मुराउने केवल कमिशनको लागि अहिलेको परिबेशमा ठिक होला तर डिजेलको भाउ बढ्यो भने कसरी बाल्ने के कमिशनको लागि मात्रै किन्ने हो हुन पनि नेपाल बिद्युत प्राधिकरणले अहिले सम्म केही गरेको छैन केवल कमिशनको पछाडि लागेको छ ।

आफुसँग भएको मेसिनको सामान्य मर्मत नगर्ने । जुन बनिसकेका पनि सरकारको लाचाराताले मर्मत गर्नु नसक्नु, उदाहरणको लागी आबु खैरेनी तनहुँ स्थित मस्र्याङदी जल बिद्युतलाइ लिन सकिन्छ । सरकारी कर्मचारीहरु कहिले विग्रीएला र नयाँ सामान मगाउदाँ कमिसन खान पाइन्छ भनेर ढुकि बसेका छन् । नेपालको दोस्रो ठुलो मध्य मस्र्याङदी जल विधुत प्राधिकरणमा पनि कमिसनको लेनदेन नमिल्नाले अझैपनि क्षमता भए अनुरुप बिद्युत निकाल्ने काम पुरा गरिदिएका छैनन् । प्रधानमन्त्री पुष्प कमल दाहालले उदघाटन गरको भोलीपल्ट देखी नै ८ घन्टा लोडसेंडीङ थपियो । हामी नेपालीहरुले सोचेका थियौ । नयाँ आयोजना उद्घाटन भएपटिछ केही भएपनि लोडसेडिङ्ग घट्छ भनेर तर उल्टो भयो । अहिले विद्युतिय संकट टार्नको लागी नयाँ बनाउनु भन्दापनि पुरानालाई नै राम्रो मर्मत सम्भार गरेर परिपुर्ति गर्नु आवश्यक देखिन्छ ।

नयाँ आयोजनाहरुमा के हाम्रो नेपाली इन्जिनियरहरुले डिजाइन गर्न सक्दैनन् र?, नयाँ आयोजनाहरुमा नेपालीले लगानी गर्न सक्दैनन् र ?, देशले राम्रो अबसर दिन नसक्नाले नेपालीहरु बिदेशिनु परेको छ । नेपाल सरकार भने के जहिले पनि विदेशीको साहायता लागि कुरी बस्ने कमिशनको लागि । सायद विदेशी लागानी नाम मात्र होला उनीहरुले लागानी गरे पनि सबै उनीहरुको इन्जिनियर र सामानहरुनै उनीहरुको नेपाललाई केही फाईदा नै भएन । नेपालको बिद्युत नै विदेशीहरुसँग डलरमा किनेर के काम । प्राधिकरणले सस्तो विद्युतलाई पनि कमिशन खाएर महंगोमा किन्छन अनि कसरी बन्छ नयाँ नेपाल ।

नेपाली इन्जिनियरहरुलाई पनि त केही गर्ने मौका दिनु पर्‍यो । अनि नेपालीलाई पनि विद्युतमा लागानी गर्न प्रोत्साहन गर्न पर्यो । नेपालीहरुले पनि बनाउन सक्छन नयाँ आयोजनाहरु। उनीहरुलाई पनि त मौका दिनु पर्यो । केवल १० बर्षमा १०००० मेगावट बिजुली उत्पादन गर्ने भन्ने काम केही नगर्ने हो भने कसरी यो सम्भव हुन्छ?,  अब त केही नयाँ काम गर्न पर्‍यो । हामी आफै नै सोचौ न किन बिद्युत प्राधिकरणले बिद्युत उत्पादनमा लगानी गर्न सकेको छैन । अहिलेको एक्काइसौ शताब्दीमा पनि हामी अध्यारोमा बस्न परेको छ किन यो सबै भ्रष्टचारी बिद्युत प्राधिकणको हाकिम भनाउदाँहरुले गर्दा भएको हो । अहिले सम्मको हामी ग्राहकहरुले तिरेको महसुलले के गरेको छ । कता लगानी गरेको छ । त्यो पैसा सबै कर्मचारीहरुलाई मात्र तलबमा खर्च गरेको छ र त्यो पैसाले सबै चिल्लो गाडी किन्ने मन्त्रीहरुलाई चिल्लो गाडी उपहार दिने मात्र गरेको छ भ्रष्टचारी हाकिमहरुले आपुनो भ्रष्टचारीताको करतुत लुकाउन । अनि सस्तो बिद्युतलाई कमिशन खाएर मह्ङगोमा किनेर । प्राधिकरणले अहिले पनि बिद्युतमा लगानी गरी धेरै बिद्युत उत्पादन गरेको खण्डमा बिद्युत बेच्न सकिन्छ ।

नेपाली जनताहरुमा विद्युतमा लगानीको लागि जनचेतना जगाउन नसक्नु पनि प्राधिकरणको एक गहन गल्ती देखिन्छ । नेपाली जनताहरु गरीब छैनन, देश गरिव भएपनि । किनकी नेपाली जनताले सरकारलाइ भनेर कहिल्यै केसैको लागी कर तिरेको छैन । जसरी कमाएपनि आफै भुडीमा भरेको भरै, अनि कसरी देश धनी हुन्छ अनि काठमाण्डौमा उपत्यकामा मात्र बिद्युतीय चुलोमा खाना पकाए मात्र कति फाइदा हुन्छ । करिब ६० प्रतिशत ग्यास आयात गर्नु पदैन थियो होला । अनि कलकाराखानाबाट पनि धेरै सामान उत्पादन हून्थ्यो र अनि केही भएपनि मुल्यमा पनि कमी आउथ्यो । काठमाण्डौको रिङ रोडमा बिद्युतीय बसहरु चलाउन सकिन्थ्यो । बिद्युतीय बस पनि अबको जामाना राम्रो रंग रोगन अनि राम्रो सिट र क्षमता भन्दा बढी मान्छे नहाल्ने र समय समयमा जाचँ गर्ने ब्यावस्था हुनुपर्छ । उही पुरानो थोत्रो बसहरु चलाएर फाईदा छैन । नेपाललाइ हाल स्थितिमा विकास निर्माण अगाडी बढाउने हो भने जल विद्युत नै एक सुगम माध्यम हो । सबैले जानेकै कुरा हो कुनैपनि कल कारखाना चल्नको लागी विद्यतको आवश्यकता पर्छ । त्यहि विद्युतको कमीले चालु अवस्थाको कलकाराखानापनि दिनहु बन्द हुदै गएका छन् र नेपाली जनताहरु पनि बेरोजगार हुदै गएका छनु ।

अन्तमा नेपाल एक विकासन्मुख देश हो यदि नेपाली जनताले नेपाली भएर देशको लागि केहि सोचेका छन भने नेपाललाई विकसीत बनाउने हो भने सबै जनताले मिलेर विद्युतमा आफनै लगानी आफनै शिप र आफनै परिश्रमबाट विद्युत निकाल्न देशलाइ सहायता गरियो भने उत्पादित विद्युत पनि सहुलियत मुल्यमा उपभोग गर्न पाइन्छ कि त हामी आशा गरौ । नेपाल सरकारले यो वातवरण बनाउन सक्छ कि त र बनाउन हामी जनताले पनि सहयोग गर्न सकियो भने एक दिन नेपालपनि मुहार फेर्ने छ । अब हामी सबै नेपाली एक जुट भइ बिद्युत उत्पादनमा लगानी गर्ने हो कि?, धन्यबाद !