समानुपातिक व्यवस्था र हाम्रा प्रधानमन्त्री

बिजय कुमार श्रेष्ठ
धादिङ्ग हाल ईराक
एक तन्त्रिय जहानिए निरंकुश राणा शासनको १०४ सालको दमन सहेर शसंकित र बेसहारा भएर बाच्न बाध्य भएका हामी नेपालीले २००७ सालमा निरंकुश शासनलाई अन्य गरि प्रजातन्त्रको पुर्नबहाली गरियो । यो प्रजातान्त्रिक शासनमा केहि हदसम्म नेपाली जनताले जहानिय शासनको भन्दा केहि फरक प्रकृयाको शासन उगभोग गर्न पाए । त्यति बेला पनि जनताले जे सोचेर आफुलाई बलिदान दिएको थियो । त्यस परिबर्तित शासकहरुले सारा कुराहरुमा एक तान्त्रिक बिचार धाराको सुत्रधारलाई अंगालेर एक दलिए तानाशाहि व्यवस्थालाई मान्यता दिएर केवल शासकलाई मात्र उच्च रुप दिन सफल भयो ।

पंचायत व्यवस्थाको बिजारोपण गरियो । यो पाचायती व्यवस्थाले ३० वर्षको लामो आयु लियो । सोझा सिधा नेपाली जनतालाई पिजडामा राखेर शासक वर्गले दमन र अत्यचारको सिमा नाघेर आफुले सके भरको अत्यचार र अन्याय गरेर जनतालाई कठपुतली जस्तो बनाएर द्धापर युगको लंकाको राजा रावणले जसरि शासन सत्ता चलाए । यो अत्याचारले पनि सिमा नाघेकोले हामी नेपालीले सहन नसकेर फेरि पनि न्यायको हात फिजाउन सुरु गरियो । त्यो थियो २०४६ सालको तानाशाहि पँचायती व्यवस्था ठुलो रक्तपात र बलिदानको सँघर्षको पश्चात फेरि अर्को परिवर्तन पाउन सफल भए ।

नेपाली जनताले त्यो हो बहुदलिय प्रजातान्त्रिक व्यवस्था । बहुदलिय व्यवस्थाको पुर्नबहाली गरियो देशमा सारा नेपालीको मुहारमा हर्ष उल्लासको सिमा रहेन । एक तन्त्रीय शासनको कठघरामा बसेर कठपुतलीको जस्तो शासन भोगि रहेको हामी नेपालीले स्वातन्त्रता भन्ने के हो भन्ने कुराको अनुभवसम्म गर्न पाएका थिएनौ । देशमा शासन सत्ता परिवर्तन भयो नयाँ सविधान बन्ने पक्का भयो । देशमा नयाँ र नौलो बिहानीको जस्तो कलीलो पारिलो बिहानीको पारिलो घाम तापेको अनुभवको महसुस गर्न थालीयो ।

अब आउने शासक कस्ता होला ।नयाँ सविधानमा लेखिने कानून कस्ता होला भन्ने विभिन्न नयाँ कौतुहलहरु हामी जनमानसको मानसपटलमा सलबलाउन थाल्यो । केहि महिनाको पर्खाई पछाडि नेपालको नयाँ सविधानको पुर्नजन्म हुन गयो । सबै नेपाली जनताले चाहेको नयाँ सविधान २०४७ तय गरियो । त्यस पछि नेपाली जनताले वाक स्वातन्त्रता पाउन थाले । पँचायती व्यवस्थाको सट्टा नेपाल सरकारको नामाकरण गरियो । नेपाली जनताले केही हदसम्मको परिवर्तनको महसुस गर्ने मौका पाएका थिए । धेरै दलहरुको शासन पद्धति र धेरै किसिमका शासकहरुको अनुभव हेर्ने मौका पाए त्यति बेला । केहि हदसम्म नेपाली जनताले परिवर्तनको स्वाद लिने मौका पाईसकेको थियो । हुन त हाम्रो नेपालीमा एउटा उखान छ नि त सायद यो उखान त प्राय नेपालीले आफनो आफनो भाषामा आफनो ठाउँमा प्रयोगमा ल्याई सकेका होलान् । कौवालाई बेल पाक्यो हर्ष न बिस्मात भने जस्तै हामी नेपाली जनतालाई बहुदल भनेको कौवालाई पाकेको बेल भने जस्तै भयो र यो परिवर्तले पनि मुर्हत रुप लिन सकेन ।

बहुदलिय प्रजातन्त्रको पुर्नबहाली भएको केहि साल बित्न नपाउदै प्रजातन्त्रवादि भनौदा पार्टिहरुमा ठुलो सँघ्रामको बादविवादले सिमा नाग्न थाल्यो र एक आपसमा अवसरबादि हुन थालेर जनताले रगतको भेल बगाएर आफनो आहुतीको बलिदानलाई कोरा कागतको खेस्रा जस्तो सम्झेर आफुले जनता सामु खाएको कसम बाचाँहरुलाई नाघेर आफनो गोजीको समस्यालाई मध्य नजर राखेर सारा देशको ढुकुटीलाई पुखौली सम्पति बनाएर देश र देश बासी जनतालाई बिहान बेलुकीको छाक टार्न समेत धौ धौ पर्ने स्थितिमा पुर्‍याई दिए । परिवर्तन त भयो किन भएन जो व्यक्ति खाली खुट्टा हिड् डुल गर्थ्यो ति व्यक्तिहरुको खुट्टामा गरिव जनताले वर्ष भरि खान पुग्ने रकमको जुत्ता हुन् थाल्यो । अनि हामी गरिव निमुखा जनताले कसरि सहि बस्नु त ।

फेरि पनि जनतामा शासन लाद्न थाले ति देश बहाक शासकहरुले मुखले राम राम बगलीमा छुरा यो मन्त्रलाई मध्य नजर राखेर देशमा ति प्रजातन्त्रका मुकुन्डो लगाएका नेताहरुले देशको ढुकुटीमा रजाई गर्न थाले । नाताबाद र कृर्पाबादले पारदर्शी हुन थाल्यो देशमा । गरिव जनताको छोरा छोरीले समानान्तर पाउन सकेन । फेरि पनि हैकमबादको धाक धम्की रवाफ चल्न र चलाउन सुरु भयो देशमा अनि गरिव जनताले न्याय पाउन सकेन । केवल व्यवस्था मात्र परिवर्तन भएको थियो देशमा शासकहरु उहि नै थिए । माहुरिको चाकामा बसेर मह चुस्ने बानी परेकाहरुलाई सत्ता परिवर्तन भएर के भयो त । व्यक्ति त्यहि नै हो शासन गर्ने ठाउँ त्यहि नै हो र कानून त्यहि नै हो । त्यसै कारणले जनता अत्याचार र दमनले चरम सिमा नाधेर गएकोले जनतामा रक्तपात क्रान्तिको थालनी भयो ।
त्यो क्रान्तिको थालनी गर्ने पार्टि थियो नेपाल कम्युनिष्ट पार्टि माओवादि । भण्डाफोरको निती लिएर बहुदलिय व्यवस्थाको बिरोधमा भुमिगत भएर नौलो क्रान्तिको विगुल फुक्न थाले कम्युनिष्ट नेता माओसेतुङ्गको सिद्धन्तलाई अंगालेर । त्यो भण्डाफोरको थालनी थियो २०५२ साल । सारा देशबाशी जनताको मनमा शंका उपशंकाहरुले बास गर्न थाल्यो । भयानक बिध्वङसकारी बिस्फोटनहरुको उत्पति हुन थाल्यो । आम जनतामा त्रासको भाव सृजना हुन थाल्यो । गाउँका बस्तिहरु दिन दिनै उजाड बन्दै जान थाल्यो । गाउँमा उमेर पुगेका पुरुष महिलाहरुको बास हुन छाड्यो । कोहि माओवादको नारा लिएर हिड्न थाले भने कोहि जीवन र मरणको दोसाधमा पिल्यिर बाध्यताले आफनो प्यारो देश छाडेर मुङलानिया बन्न पुगे । बाकि रहे ति उमेर पाकेका बुढा बुढी केबल आफनो जीबनको भरोसा नभएका ति पाका वृद्ध बाबा आमालाई पनि शान्तिले कहाँ बाच्न दिएर ति बहुदलबादीहरुले र क्रान्तिकारीहरुले कोहि कसैको जिवनको भरोसा भएन जिउने र मर्नेको एक आपसमा ठुलो सङग्रामको वातावरणको सृजना गराई दिए । खान लागेको भात भन्न पाएन न त परिवार भनेर नै शान्तिले बाच्न पाए । कतिको सिउन्दो पुछियो कतिको बेघरबार भयो । कोहि कसैले पनि यो मेरो हो भनेर भन्न पाएनन् ।बिशाल यूद्ध भुमि बन्न गयो त्यो सुन्दर शान्त नेपाल । ति निमुखा जनता कहिले सरकारको चपेटा कहिले क्रान्तिकारिको चपेटामा आफना सारा समय कसरी बितायो भन्ने कुराको अनुभव हुन सकेन । यो युद्धको कमाण्डर हुनु हुन्थ्यो प्रचण्ड र बाबुराम भट्टराई उहाँहरुको त्याग र बलिदानले १२ वर्षसम्म चल्यो युद्ध ।

यो युद्धबाट ति सिधा साधा जनताले ठुलो सास्ती र दुर्दशाहरु भोग्नु पर्‍यो । गोला र बारुद नदेखेकाले त्यसलाई आफनो दैनिकीको विषयमा सुचि करण बनाएर हिड्न थाले । को आफनो को अर्का भन्ने कुराको परिचय समेत भुल्न बाध्य भए ति सिधा साधा जनताहरु आफनो हक र अधिकारको खाजि गर्नको लागि आफुसँग भएको सार्मथ्यले भ्याएसम्म न बास न गासको ठेगान समेतको प्रवाह नगरिकन जंगली जिवन बिताउन बाध्य भए । ति सारा नेपाली जनताको त्याग र बलिदानले गर्दा १२ वर्षको लामो कठोर सँघर्ष पछाडि देशमा फेरि नौलो बिहानीको पात पलाउन सुरु गर् यो । त्यो नौलो बिहानीको कलकलाउदो पात थियो जुन नेपाली जनताले धेरै पहिला देखी नै चाहेको चाहानाको कुरा थियो । जनताले मन बचन र कर्मलाई साछि राखेर देशमा लोक तन्त्रको बहाली गरायो । कैयौ दमनकारीको दमन र थिचो मिचोलाई सहेर देशमा नौलो बिहानीको पुर्नवहाली गरेर छाडे । नेपाली जनताले चाहेको लोकले चलाउने शासन लोकतन्त्र । समान हक र अधिकार भन्ने नाराको साथमा एउटै नारा रचेर ल्याएको थियो यो लोकतन्त्र ।

त्यो दिनको हामी नेपालीको ओठमा छाएको हासो हस्रउल्लासमयका दिनहरुलाई हामीले कहिले भुल्न सक्दैनौ । ठुलो आशाको नौलो किरण छाएको थियो नेपालीको मुहारमा लहरा तान्दा पहरा थर्के जसरी संसार भरि छरिएर बसेका नेपाल आमाका सन्तानको मनमा खुशियाली छाउन थाल्यो । परदेशमा आफुलाई परेको सारा दुःख बिसर्िएर लोकतन्त्रको पुर्नवहालीको हस्रउल्लास मनाउन तिर व्यास्त भयो ति परदेशी मनहरु । लोकतन्त्रको पुर्नवहाली पछि देशमा समानुपातिकको नारा गिुन्जन थाल्यो । सारा देशमा रहेका देशबाशीहरुको मुहारमा हर्षको आशु बग्न थाल्यो । सानो र ठुलो भन्ने शब्दावली शब्दकोषबाट नै फाल्ने अठोट गरियो । सामान्ति शासन र हलियाँ प्रथाको अन्त्य गर्ने नियम कानुनको प्रतिपादन गर्ने अठोट गरियो ।

देशमा पुर्ण रुपमा लोकतन्त्रको बहाली गरियो । ठूलो त्याग तपस्या र बलिदान पश्चात सघर्षशिल पाटिलाई जनताले आफनो अमुल्य मत दिएर देशमा सबै भन्दा ठुलो दलको नामले चिनाई दिए । त्यो थियो नेपाल कम्युनिष्ट पाटि माओवादि । सो पाटिको नेतृत्व गर्ने बौद्धिक बिचार धार भएका दुई हस्तिहरु थिए । त्यो नाम थियो प्रचण्ड र अर्का नेता बाबुराम भट्टराई । देश चलाउने जिम्मा माओवादि पाटिको काधमा आयो । सधर्षबाट आएको देश र जनताको बारेमा सम्पुर्ण अध्याय जानकारी भएको पाटिको काधमा गएको त्यो देशको डाढु पन्नियो भाग वण्डा त राम्रै नै लगाउला भन्ने आशा थियो जनतालाई त्यो आशाको दियो थियो देशको प्रधानमन्त्रि हुनु भएका माओवादिका हस्ति प्रचण्ड पुष्पकमल दाहाल सायद यो नाम सारा नेपाली जनतालाई थाहा थिएन होला । उहाँको जोस र जागर हाउँ भाउँ जनतालाई धेरै मन परेको थियो । आशा थियो उहाँको नेतृत्व समान र काचन होला भन्ने कुरा । नेपाललाई सिङापुर बनाउने सम्म बोल्नु भएको थियो कुनै दिनमा त्यो कुरा त उहाँलाई नै थाहा होला । अब पालो आएको छ नेपाललाई के बनाउने हो हामीले हेर्न बाकि छ ।

समानुपातिकको नाराले देशलाई नयाँ रुप दिने बाचाका साथ त्यो कुर्सीको हर्ता कर्ता बन्नु भएको छ । नाताबाद र कृपाबादको नारालाई पनि उहाले औला उठाउनु भएको थियो । उहाले समान भन्ने अर्थमा आफना स परिवारलाई राज्यकोषबाट तलब भत्ता पाउने गरि नियुक्ती दिनु भएको छ । केवल पत्निलाई बाहेक । आफनो छोरालाई कम्प्युटर अपरेटरको नाम दिदै आफु जता गयो साथमा नै लिएर जादै हुनु हुन्छ । के त्यति ठुलो पाटिमा अरु कोहि थिएन कम्प्युटर अपरेटर अरुले सिकेका थिएनन् होला कम्प्युटरको क यो पनि समान नै गर्नु भयो । अनि अरुको पार्टिबाट त राख्न सकेन हुदैन पनि थियो भत्ता खुवाउन तर आफना पाटि भित्र त त्यस्ता योग्य व्यक्ति थिएन होला आफनो श्रीमतिलाई उपनेताको पद दिलाउनु भएको होला । अब यसलाई कुन बादको सँज्ञा दिने होला त नयाँ नेपाल बनाउने सपना लिएर देशको प्रधानमन्त्रि बन्नु भएको प्रचण्ड जीको कार्यकालको थालनी हामीले परिवारबादबाट हेर्न पायौ ।

उहाँलाई पनि थाहा होला आफनो पारिवारिक घटनाहरु परिवारमा बिहान बेलुकाको छाक टार्न हम्मे हम्मे परेकोले उहाँको बुबाले आफनो जन्म स्थान छाड्नु परेको कथाहरु हामीले त उहाँको मुखबाट निस्कीएको लवज मात्र सुनेका हौ । परिवार धान्न गार् यो भएकोले र पहाडमा उब्जनी कम हुने भएकोले तराईको बसाई सर्नु भएको कथा आज पनि सुनाउदै आउनु भएको छ प्रचण्डका बुबाले नेपाली पत्र पत्रिकामा । आफनो र देशको परिस्थितिलाई उहाँ कसरि बुझनु भएको हो । नेपालीको छोरोले ५० रुपैयाँ मिटरमा पाउने दौरा र सुरुवाल समेत किन्नलाई धौ धौ परेको बेलामा उहाँ नयाँ नेपालमा नयाँ परिवर्तन भनेर तेती राम्रो दौरा र सुरुवाललाई चटक्क फालेर बेलायती पोशाकमा सजिनु भयो । आज उहाँ पनि राजनितिक गरेर त्यो ठाउँमा नपुग्नु भएको भए के उहाँलाई त्यो आफनो शिक्षक पेशाले ती महंगा सुट लगाउन सक्नु हुन्थ्यो होला त अनि आफुले चाहि नलगाउने आफु उपस्थित हुने समारोहमा कर्मचारीलाई उपस्थित हुन चाहि राष्ट्रिय पोशाक लगाउनु पर्ने यो पनि नयाँ नेपालको नयाँ सृजना होला ।

नयाँ नेपालमा हाम्रा प्रधानमन्त्रिले गर्नु भएका नयाँ समानुपतिक व्यवस्थाको सृजना यस्ता छन् ।

१। आफनो परिवारमा चार सदस्य सरकारी तलवी ।
२। राष्टिय पोशाक दौरा र सुरुवाललाई त्याग्नु भयो ।
३। कम्प्युटर अपरेटरमा आफनो छोरालाई नियुक्ति गरेर बिदेश भ्रमणको साथि बनाउनु भयो ।
४। भारतिय नागरिकता भएको आफनो छोरीलाई निजी सचिवालयको प्रमुखमा नियुक्ति गर्नु भयो ।
५ ।सत्ता हस्तान्तरणमा आफनो पत्नीलाई साक्षी राख्नु भयो ।