अदुअआको शुद्धीकरण राष्ट्रनिर्माणको आधार

शेखर ढुङ्गेल
बदिलंदो राजनीतिक परिस्थतिसँग देशको एक महत्वपूर्ण संवैधानिक निकाय अख्तियार दूरुपयोग अनुसन्धान आयोगको भूमिका एवं कार्य क्षमताका बारेमा चर्चा-परिचर्चा भैराखेको देखिन्छ । वास्तवमा यो आयोग र राष्ट्रिय अनुसन्धान विभाग दुवै सेता हात्ती सावित भैसकेका छन् । अनुसन्धानको नाममा राज्यको ढिकुटी रित्याउने आफ्नै थाप्लोमा भारी बढाउने र राजनीतिक कार्यकर्ता भर्ने यी दुई थलोको बारेमा जरैदेखि पुनसंरचना गर्ने सोचाइ राख्नुपर्दछ । पाचायती कालमा प्रशासनिक क्षेत्र र राजनीतिक दलहरुको जासुसी गर्न मण्डले लठैतहरुको भर्तीकेन्द्रको रुपमा स्थ्थापना गरिएको राष्ट्रिय अनुसन्धान विभागको त अब कुनै औचित्य नै छैन ।

रह्यो अख्तियार दुरुपयोग निवारण आयोगको कुरो यस आयोगका जिम्मेवार अधिकारी अख्तियार दुरुपयोगको खोजी र अनुसन्धान त गर्दै गर्दैनन् उजुरी परेपछि वा जनताको आवाज पत्रपत्रिकामा आउन थालेपछि मात्र अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगका अधिकारीहरु कुर्सीबाट उठ्न थाल्दछन् । सजाय होइन क्षमादानका बाटोमात्र अवलम्वन गर्दछन् । त्यसै कारणले आयोगले पेश गरेका मुद्दा जानीजानी कमजोर बनाएर विशेष अदालतमा पेश गर्दछन् अनि अदालतले मुद्दा खोक्रो बनाई सफाइ दिने वा न्यून सजायको भागिदार बनाइ दिन्छ ।

अख्तियारका पदाधिकारीहरु राजनीतिक नेतालाई खुसी पार्ने र आफ्नो कुर्सी जोगाइ राख्ने मात्र उद्देश्य राखी आपुनो कर्तव्य पूरा गर्दछन् । एउटा त्यस्तो मुद्दा जसलाई जनताले देखेका वा थाहा पाएका छैनन् जुन मुद्दाका अभियुक्तले मुद्दा हारी अख्तियार दुरुपयोग गरी कमाएको सम्पत्ति राजस्वमा दाखिलाभै जेल सजाय पाएको होस् ।

यो आयोग मौसम एवं सत्ता परिवर्तनको चालमा उठ्ने र सुत्ने गर्दछ । उदाहरणको लागि भर्खरै एउटा समाचारले प्रक्षेपण गर् यो कि आयोगले शाही शासन कालका अख्तियार दुरुपयोगहरुमाथि कारबाही अगाडि बढाउँछ रे वाह आयोगका हाकिमहरुको दिमाग ! माओवादीको सरकार के बन्यो उनीहरुलाई खुसी पार्ने चाट्के बुद्धि पलायो ! दुई बर्षसम्म के हेरेर बसेको थियो आयोग सबलाई यादै छ शाही शासनकालमा यही आयोगले तत्कालीन प्रधानमन्त्री पूर्व प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसादलगायत सयौं नेताहरुलाई पनि कारबाही गरेको हुइयाँ पिटाएको थियो के भयो सबै मुद्दा निरर्थक सावित भए । किनकि त्यस बेला शाही शासकलाई पनि खुसी पार्नु थियो । नेताहरुलाई पनि अर्थात् साँप पनि मर्ने लठ्ठी पनि नभाँचिने दूरदर्शी नीति अपनायो र त्यस्तै फितलो मुद्दा बनायो अन्ततः अदालतले सफाइ दियो ।

प्रमाण जति आयोगकै मिलोमतोमा नष्ट हुन्छन् वा गराइन्छन् । आयोगका पदाधिकारी नितान्त कर्मचारी पृष्ठभूमिबाट आएका छन् । त्यसैले खुसी पार्नु र कमाउनु उनीहरुको सिद्धान्तमा आधारित छ । यो आयोगको सफलता काममा उपलब्धि र प्रतिफलको आसा राख्नेहरु मुर्ख ठहरिएका छन् । यो आयोगलाई भारतको सिबिआई वा अमेरिकाको एफबिआई जस्तो निष्पक्ष भरपर्दो र सक्रिय बनाउने हो भने जागिर खाने थलोबाट रुपान्तरण गरी एक सशक्त संयन्त्रको रुपमा विकास गर्न सकिन्छ । वरिष्ठ कानुनविद् नागरिक समाजको प्रतिनिधि एवं पत्रकार समूहसमेत संलग्न संयन्त्र निर्माण गरी निष्पक्ष काम गर्नेलाई पुरस्कार र ढिलासुस्ती एवं अनियमितता गर्नेलाई कारबाही गर्न सिफारिस गर्ने बलियो केन्द्र बनाउँन सकिन्छ । न्याय तटस्थता र शुद्धीकरणको सिद्धान्तमा आधारित रहेर राष्ट्रप्रमुखसमक्ष मासिक प्रतिवॆदन दिने व्यवस्था गरी यस केन्द्रको पुनस्रंरचना गर्नु आवश्यक छ ।

लोकतान्त्रिक नेपालको भविष्य: चिन्ता र चिन्तन

४ महिना अघि सम्पन्न संविधानसभाको निर्वाचन र परिणाम र सोही आधारमा भर्खरै गठित नेपाल सरकारको वामपन्थी वर्चस्वको स्वरूपले , नेपाललाई नेपालको इतिहासमै पहिलो पटक कम्युनिष्टहरूको जनवादी गणतन्त्रात्मक राजीतिक पद्दति शासित मुलुकमा रूपान्तरित हुने मोडमा खडा गरिदिएको छ । नेपाली राजनीतिमा बिगत अढाइ दशकदेखि प्रत्यक्ष एवं अप्रत्यक्ष रूपमा नियन्त्रण कायम गरिरहेको राजतन्त्रको विधिवत अन्त्य संगै, राजतन्त्र र परम्परागत शक्तिप्रति वफादार रहेको मानिएको नेपाली सेनाको मनोबल धराशायी बनेको छ र ऊ नया क्रान्तिकारी सरकारको राजनीतिक तजबीज र उद्देश्य निर्देशित कार्यक्रमको मूक प्रतिक्षामा निरिह उभिएको प्रतित हुँदैछ । परम्परागत दक्षिणपन्थी शक्ति मनसून पूर्व नै कोशीको नदीको भेल-कटानमा बगेको जस्तो देखिन्छ भने क्रान्तिकारीहरूलाई मूलधारको राजनीतिमा ल्याएको भुलभुलैयामा मख्ख राजनीतिक मध्यधारको प्रतिनिधिपात्र नेपाली कांग्रेस माओवादी उपयोगितावादको चाल नचिनेर चुसिएको उखु जस्तो किनारमा थुप्रिएको छ । उसको भूमिका संविधानसभाको निर्वाचन सम्पन्न गराएर खारेजीमा परी निवृत्त बन्न वाध्य भएको कर्मचारीको जस्तो देखिएको छ ।

आधुनिक नेपालको राजनीतिक इतिहासमा नेपाली कांग्रेस नामको दलको सबैभन्दा ठूलो योगदान छ भन्नुमा अत्युक्ति छैन । राणाहरू बिरुद्द क्रान्तिको परिचालन र नेतृत्व गरेका कारणले। तीन दशक भन्दा लामो राजाको प्रत्यक्ष शासनको निगरानीमा हुर्काइएको पञ्चायत नामको राजकीय व्यवस्था बिरुद्द कहिले सशस्त्र र अहिंसात्मक लडाई लडेर नेपाली कांग्रेसले बहुलवादी उदारवादी लोकतन्त्रका पक्षमा प्रतिनिधिमूलक ढंगले खबरदारी गरिरह्यो भने त्यही खबरदारी गर्ने कामको पारिश्रमिक पनि पञ्चायतको अवसाननसंगै सत्तासीन बनेर लिन सफल भयो । तर अपसोस , तानासाही बिरुद्दको लडाईँहरूमा नेतृत्व दिन र विश्वमान्य बहुमतीय उदारवादी प्रजातन्त्रका पक्षमा निशंकोच अडिग भएर समर्पित रहन सक्ने विशिष्ट गुणका वावजूद नेपाली कांग्रेसले आँफू भित्रको आन्तरिक प्रजातन्त्रलाई मजबूत बनाउने काममा र आँफू सत्तासीन भएका बखत मुलुकलाई सुशासन दिने वा जनताका आकांक्षाहरू समवोधन गर्ने काममा भने आँफूलाई सदैव अत्यन्त दूर्बल मात्र कायम राख्यो । साथै, मुलुक र मुलुकवासी जनता सदैव यथास्थितिवादी हुन्छन् अनि आफ्नो प्रजातान्त्रिक पद्दतिप्रतिको समर्पण भावका कारण मात्र सँधै सत्ताको सुखमा ढलीमली गर्ने भाग्यशाली बन्न सकिन्छ भन्ने कमजोड राजनीतिक गणित पनि कालान्तरमा कांग्रेसको भाग्यमा प्रत्यूत्पादक बन्न पुग्यो, जुन उसलाई पत्तै भएन ।

इतिहास विजेताहरूको घोडा हो । ६ दशक अगाडि राणा बिरुद्द क्रान्ति छेडेर नेपाली कांग्रेसले आँफूलाई नेपाली राजनीतिको सर्वाधिक प्रभावशाली शक्तिको रूपमा प्रक्षेपण गरेको थियो । तर राजनीतिक व्यक्ति वा समूह जो कसैले पनि आँफूलाई समयको गतिमा प्रवाहित गर्न चाहेनन् वा सकेनन् भने , त्यो अग्रस्थान कुनै अर्को शक्तिलाई नचाहेर पनि छाड्नु पर्छ । राणाशासन बिरुद्दको आन्दोलन पछिको राजनीतिक अस्थिरताको दशक र त्यसपछि सम्पन्न आम चुनावमा नेपाली कांग्रेसको भीषण विजयलाई आफ्नो राजनैतिक महत्वाकांक्षामा वाधक ठानेका राजा महेन्द्रले "नेपालमा कम्युनिष्ट शासन उत्तरतिर बाट बस चढेर आउन सक्दैन" भन्ने उक्तिका साथ 'कांग्रेसी शक्तिलाई क्षय पार्न कम्युनिष्ट बढाऊ' भन्ने सोचका साथ अघि बढाए । तर , 'पुनर्मुषिको भव:' ( फेरि मुसो भएस् ) भन्ने कथाको मुसोले बाघ बनेपछि आँफूलाई बाघ बनाइदिने ऋषीको नै पहिलो शिकार गर्न खोजे जस्तो, कुनै बेला दरबारको नर्सरीमा हुर्केको नेपाली ' कम्युनिज्म' ले दुई पुस्ता पछि गएर राजतन्त्र नै हजम गरिदिने बिडम्बनाकारी परिदृस्य खडा गरिदियो । चरम गरीबी, पछौटेपन, जातिवाद , भारत बिरोधको राष्ट्रवाद र भावुकताको नारामा रम्ने हामी नेपालीहरू आज कहीँ कम्युनिष्टहरूले लगाएका ' सबै विकृतिहरू हटाइदिन्छौँ ' भन्ने चमत्कारी नारामा रमेर अनि कहीँ कथित लोकतान्त्रिक ठानिएका कांग्रेस जस्ता दलहरूको अकर्मण्यता र असक्षमताका कारण, जनवादी गणतन्त्रको संघारमा पुर्याइएका छौँ ।

भनिन्छ राजा त नागार्जुनमा बसाइँ सरेर जनता बने । तर, अब अवसानको नियति भोग्ने पालो को र कसको हुने हो धेरै अनिश्चितता छ नेपालमा । नेपाली जनताले नेपाली कम्युनिष्टहरूलाई बहुमत दिएर एउटा परीक्षण गरेका छन् र मुलुकमा चमत्कार नै ल्याउँछौँ भन्ने क्रान्तिकारी कम्युनिष्टहरूको नेतृत्वमा कम्युनिष्ट बहुमतको सरकार गठन हुन पुगेको छ । यस्तोमा लोकतन्त्रको नेपाली मोडेललाई उकेरा दिइरहन अनि कम्युनिष्ट जन- गणतन्त्रको तानाशाही बाटोमा जानबाट मुलुकलाई रोक्न कांग्रेस वा यस्तै बलियो वैकल्पिक लोकतान्त्रिक शक्तिको उपस्थिति भने नेपालका लागि अरू टड्कारो रूपमा जरूरी छ, पहिला भन्दा पनि अझ बढी । उदारवादी बहुलवादी प्रतिस्पर्धाको विश्वमान्य मान्यतालाई अंगिकार गर्दै, आर्थिक र सामाजिक परिवर्तनका पद्दतीय चमत्कारहरू गर्नबाट नया नेपालमा कसैले रोकिनु हुन्न , तर "हाम्रो लक्ष्य त जनगणतन्त्र हो , अहिलेको संविधानसभालाइ त केवल रणनीतिक उपयोग मात्र गरिएको हो " भन्ने जस्ता खुल्लम-खुल्ला अभिव्यक्ति स्वयं शीर्षस्थहरूले दिइरहँदा " अहिलेको संसारमा कसैले यसो गर्न सक्छ? " भनेर उसको उद्देस्यपुर्ण घोषणालाई कमजोर ठानेर बुझ्न खोज्ने हाम्रो बुझाइ कुन बढी पाखण्डी थियो भन्ने कुरा केवल इतिहासले आँकलन गर्ला ।

तर पनि दोस्रो विश्वयुद्द यताका तानशाह बिरुद्द गरिएका वा छेडिएका ९५% भन्दा बढी पपुलर क्रान्तिहरूको नियति अर्को झन क्रूर तानाशाही पद्दतिको जग राख्नका लागि बन्न पुगेको थियो भन्ने सत्यलाई देख्ने हो भने , हामीले त्यो बाँकि ५% भित्र पुग्न सो्च्नै पर्छ ।

शुद्ध असली दूध, असली दूध र दूध

सानै छंदा कतै पत्रिकामा यौटा कार्टुन चित्र देखेको थीएँ । यौटा पसल बाहिर टाँसिएको मुल्य सूचिको चित्र थियो त्यो । संझनाका आधारमा लेख्दा चित्र करिव करिव यस्तो थियो :

हालै हाम्रा प्रधानमन्त्रीको चिन भ्रमण र त्यसपछि आएका बिभिन्न स्पष्टिकरण, तर्क-कूतर्क अनि वक्तव्यले मलाई त्यो चित्रको सम्झना गरायो ।

पहिला त हाम्रा प्रधानमन्त्री चीनतर्फ हिडें, अनि लगत्तै उनलाई ‘हिरो’ देख्‍ने र बनाउन खोज्ने पत्रिका, ब्लग र समुहले उनको यो महान शाहसिक कदमलाई ‘परम्परा तोडेको’ भनेर खुब भजन गाए। यता यो भजन र स्तुतिमा रमाउनेहरु रमाउंदै थिए भने उता ठूल्दाईको तर्फबाट यो भ्रमणको बारेमा असन्तुष्टिहरु देखीन थाल्यो ।

सामान्य नागरिकका हिसाबले हामिले पत्र-पत्रिकामा देखिएका वक्तव्यबाजि र ‘यस्तो भयो रे’, ‘यस्तो भन्यो रे’ भन्ने मात्रै सुन्यौं, तर कुरो पुग्नु पर्ने र सुन्नु पर्नेकहाँ दरिलो उदघोष नै पुगेछ । अनि तुरुन्तै हाम्रा शाहसिक प्रमले ‘शुद्ध असली दूध’ लाई ‘असली दूध’ मात्रै भएको वक्तव्य जाहेर गरि हाले: “हैन, म पहिलो राजनैतिक भ्रमण त भारत कै गर्छु! … ”, “… अहिले त म ओलम्पिक खेल मात्रै हेर्न गएको थीएँ … पुरानो परम्परा कायम रहने छ … ” मानौ यसपछि उनलाई चीनले पून: एकचोटि ‘राजनीतिक भ्रमण’को निम्तो दीईसकेको छ ।

हाम्रा प्रम चिन गए, त्यहाका राजनैतीक नेता र देशका प्रमुखहरुसंग पनि भेटे, वार्ता गरे तर ति सबै खेल हेर्ने बेलामा अचानक भेट भएर गरीएको भेट-वार्ता रहेछन भनेर बुझ्नु पर्‍यो अब हामीले । अनि उनले ‘म पहिलो राजनैतिक भ्रमण त भारत कै गर्छु’ भन्नुको मतलब के हो त! ‘दोस्रो राजनैतीक भ्रमण चाहि चिनको गर्छन त?” । यो सोचनिय बिषय छ । हाम्रा शाहसिक प्रमले के कति बचन, दबाब वा प्रतिक्रियाका कारण यस्तो बोल्नु पर्‍यो त्यो त उनै जानुन, तर जहासम्म चिनको बिषय छ मलाई लाग्दैन की चिनले पनि उनको यो भ्रमणलाई ‘खेलकुद भ्रमण’ घोषणा गरेर फेरी ‘राजनैतीक भ्रमण’ को निम्तो दिनेछ ।

चिन भारतको अगाडि ‘दूध’ देखाएर त्यसमा ‘शुद्ध असली दूध, असली दूध वा दूध’ को भेद गरेर स्पष्टिकरण दिएर पक्कै बस्ने छैन ।

केहिदिन अगाडिसम्म निक्कै गरम रहेको प्रमको भारत भ्रमणको “ईश्यू”लाई प्रम स्वयंले ‘यो शुद्ध असली दूध थिएन असली दूध’ मात्रै थियो भनेर मत्थर पार्ने प्रयास गरे। तर सुनिन्छ ठुल्दाईलाई यो कुराको अझै चित्त बुझेको छैन । केहि दिन अगाडि केहि भारतिय अनलाईन समाचारमा आएका टिका टिप्पणीले पनि यो कुरा प्रष्ट पार्छ ।

माथी भने जस्तै चीनलाई भारत संग डराउनु पर्ने कुनै कारण नभएकोले यो बिषयलाई शब्दजालको खेल बनाएर यो सक्कीसकेको भ्रमणलाई ‘राजनैतीक’ हो वा ‘गैह्र राजनैतीक’ के थियो भन्ने व्यर्थ खेलमा पक्कै पनि चिनले टाउको दुखाईरहने छैन । तर यता यसलाई ‘शुद्ध असली दूध होईन असली दूध’ मात्रै हो भनेर पनि धर पाएनन् भने हाम्रा प्रमले कुनै दिन यो ‘शुद्ध दूध पनि थिएन केवल दूध’ मात्रै थियो भनी आर्को वक्तव्य नतेर्स्याउलान भन्न सकिन्न । त्यस्तै अबस्थामा ‘यो नितान्त व्यक्तिगत भ्रमण थीयो’ भने र प्रमको बक्तव्य आयो भने यो ठरकिलाई भने आश्‍चर्य लाग्ने छैन ।

अर्थ लाग्ला त यि हातहरु को ?

--पुरुशोत्तम सुबेदी -बेल्जियम

सदिऔं सम्म राजनीतिक चपेटा मा परि निसास्सियका नेपाली जनताले अझै पनि रानीतिक न्यानो पायको अनुभुती गर्न पाएका छैनन । आदिम युग देखी नै सामन्तबादी सोच भएका दानब हरुको अखडामा अझै पनि मानव हरुको जमघट हुन सकिरहेको छैन । २१औं सताब्दिमा संसारले बिकासमा निकै फड्को मारेको अवस्थामा नेपालीहरुको भेडे दिमाग का नेताले आफ्नो स्वार्थमा जे गर्दै जान्छ त्यसैमा नेपाली निमुखा सोझा असिक्षित जनताले मात्रै नभएर केही पढेलेखेका विद्वान भनाउँदाहरु ले समेत असक्षम र अबुझ झुन्ड लाई सघाउनाले देशले अहिले सम्म निकास पाउन सकिरहेको छैन । कहिले बिकास के हो थाहै नभएकाहरुको मुठिमा शासन पुग्छ भने कहिले बिनास के हो भन्ने थाहै नभएकाहरु संग हातमा शासन पुग्छ । पहिले बन्नै नदिनेहरुको राज भयो । अहिले केही बनेको इमारत हरु भात्काउने हरुको राज छ ।

राणाले आफ्नो शासन टिकाउन अंग्रेज हरुको समेत् सहायता लीन पुगे । राजाहरु पनि आफ्नो सत्ता टिकाउन भारत कै आसिर्बाद लीन पुगे । तर भारत ले नेपालप्रती खेलेको भूमिका प्रती कसैले चासो लीन खोजेनन । किनकी नेपाल मा अहिले सम्म कुनै राज नेता अर्थात राष्ट्रबादी नेता देश ले पाउन सकिरहेको छैन । चाइना लाई कम्जोर तुल्याउने उदेस्यले अमेरिका र इन्डिया को मिली मतोमा नेपाल को माओवादी जन युद्धको अबसर छोपी राजा बिरेन्द्र को हत्या को संजाल रचियो । त्यती बेला नेपाली बिध्वोंसकारी हरुले हत्यारा हरुले डलर कुम्ल्यार आफु राजा र राज कुमार हुने धोकोले आफ्नै बंस नाश गरे । राजा लाई बिष्णु कै अबतार मान्ने सोझा जनता माझ राज खान्दान भित्र बाटै हत्याको संजाल रच्न सफल अमेरिकि सड्यन्त्र र भारतीय सड्यन्त्र सफल भयो ।

नेपाल लाई कमजोर बनाएर अमेरिकि दुर्बिन नेपाली भुमिमा राखी चाइना मा फुट ल्याउने उद्वेस्यले गरिएको प्लानिङ अहिले आएर केही हद सम्म असफल त भयको छ । सांराज्यबादी र बिस्तार बादी हरु को अगाडि नेपाली जनताले आफ्नो राष्ट्र प्रती देखायको माया को कदर भने गर्नै पर्छ । तर अझै पनि राष्ट्रको माया नभएका अबसरबादी हरु भारतकै बुइ चढ्न खोजी रहेका छन । बर्तमान राष्ट्रपती राम्बरण यादव आफ्नो पद को सदुपयोग गर्न नजान्ने पहिलो लल्लु पन्जु राष्ट्रपतिमा गनिएका छन । किनकी छिमेकी राष्ट्र चाइना मा विश्वकै मानिसहरुको जमघट मा उपस्थित हुन नजानु भनेको राष्ट्रपतिको पद भारतले दिएको उपहार मानिन्छ । माओवादी र एमालेमा फुट ल्यायर माओवादी भित्र भारतीय यजेन्टहरुको चल्खेल गराइ भारतले आफ्नो फेवर को मान्छे नेपाल को राष्ट्रपतिको नाम मा मधेसको मुख्य मन्त्री बनाउन सफल भएको छ । भारतीय दलालहरु हिन्दी भाषामा सपथ खाएर हुन्छकी के बोलेर हुन्छ नेपाल को प्रमुख पदको दुरुपयोग गर्ने चेस्टा गर्दै छन भने कोही आफु सत्तामा जान नपाय फेरी जंगल जाने धम्की दीइरहेका छन ।

२०४६ साल मा पनि देशमा के के नै भयो जस्तो गरी भारत संग हात मिलाउन गयका कृष्ण प्रशाद भट्टराई लाई भारत ले एउटा सानो जहाज तोफा दियर फर्काएको थियो । भारत ले के के न दियो भन्दै नेपाली मेडिया हरुले खुब फुके । भारत ले कुन स्वार्थमा के चिज कुन खेमाको बिचार बोकेका दलाल हरु लाई दिन्छ भन्ने कुरा नेपाली जनताले थाहा पाउन चासो खासै नराख्नाले सधैं भारतीय हरुले नेपाली हरु लाई हेपेर राखी रहेका छन । भारतीय खुल्ला बजार निती नेपाल को लागि हानिकारक छ भन्ने कुरा सासकहरुले जब सम्म थाहा पाउदैनन । सिमा सुरक्षा लगायत भारत आउन जान पास्पोर्ट सिस्टम भिसा सिस्टम को बेवस्था हुँदैन ।१९५० को सन्धी खारेज हुँदैन । चोरि निकासी पैठारी को कन्ट्रोल हुँदैन । तव सम्म नेपाल र नेपाली जनताको भलो हुँदैन । यक तर्फी संझौताले देशले कोल्टे फेर्न सक्ने अवस्था भने अब नपाल मा छैन । छिमेकी मुलुक चाइना संग पनि त्यती नै संबन्ध बढाउनु जरुरी छ ।

गएको २० बर्ष सम्म पनि कांग्रेस एमाले ले पररास्ट्र निती संबन्धी चाइना संग संबन्ध राख्न सकेन । सबै नेता भारत कै आशिर्वाद मा राज्य हाक्ने दाउमा पुगे । तर अहिले माओवादी पार्टी जंगल छोडेर सत्तामा गयको छ । माओबाद नै सर्वे सर्वा हो भन्दै हिंडेको पार्टिले अब कस्तो खाले संबन्ध चाइना संग बिस्तार गर्ने हो हेर्नै पर्छ । दुई देस लाई बराबर दुरिमा राखी नेपाली राजनीतिक पार्टी संघ एउटा प्रजातान्त्रिक प्रकृया द्वारा अगाडि बढेमा अवस्य पनि माओ बादी पार्टी को भबिस्य सुनिस्चित छ । तर सहतिमा तुरुन्त असहमती जनाउने खुबै क्रान्ति कारी कुरा गर्ने तर कम्यु निस्ट यकतालाई अबरोध पुर्याउने जस्ता काम माओवादी बाट भएमा यि मिलाइयका हातको कुनै अर्थ लाग्ने छैन । बैचारिक हिसाब मा मात्र ग्रसित नभै व्याबहारिक रुप मै नेपाल को शासन सत्ता लाई दुई देस मुखी अर्थात बरावर सम्बन्ध दुबै देस संग राख्न सकेमा मात्र पहिलो भ्रमण को उपलब्धी प्रचन्डलाई हात लाग्ने निस्चय छ ।

चर्चा राष्ट्रवाद र राष्ट्रियताको

-शेखर ढुङ्गेल
नयाँ नेपालको सपनामा मग्न नेपालीहरुमा राष्ट्रियता माथिको खतराप्रति शङ्का उपशङ्काका बारेमा विभिन्न कोणबाट चर्चा परिचर्चाले प्राथमिकता पाएका छन् । राष्ट्रियता र राष्ट्रवाद नेपाली राजनीतिको एउटा अभिन्न अङ्ग बनी आएको छ । राणाहरुले चार सहिदलाई अराष्ट्रवादी भनी झुण्ड्याएका थिए कतिपय चाटुकदार इतिहासकारले जङ्गबहादुरलाई एक प्रखर राष्ट्रवादी भनी टिप्पणीसमेत गरेका छन् ।
पाचायतकालभरि सो व्यवस्थाको आयु लम्बाउने एउटा सूत्र नै थियो राष्ट्रियता र राष्ट्रवाद यसकै त्रासमा व्यवस्थाको समर्थन गराउने कसरत पाचायतवादीले गरेका थिए । महेन्द्रलाई एक राष्ट्रवादी राजा मानिन्थ्यो वा भनिन्थ्यो जबकि कुनै पनि राजा स्वयं अराष्ट्रवादी हुनै सक्तैनथे । वहुदल आएपछि कम्युनिस्टधारहरु विशेष गरी एमालेले नम्बरी राष्ट्रवादी बन्न बाक्लै खरानी घस्यो र महाकाली सन्धिको विरोधमा महिनौं नेपाल बन्द सदन बन्द र सडकका खरानी उत्पादनको खेती गर् यो । जनयुद्ध सुरु भयो माओवादीले अम्वली राष्ट्रवादी र बाँकी अराष्ट्रवादी भनी भारतसित सुरुङ्ग बारुदी युद्ध गर्नेसमेत भन्यो । राष्ट्रहितका लागि आजसम्म भएका सबै सन्धि सम्झौता रद्द गर्ने भारतीय गोर्खा भर्ती केन्द्र बन्द गर्ने भन्यो । गणतन्त्र घोषणापश्चात् आजसम्मका सबै राष्ट्रवादीका नकाबसमेत फुस्कियो । को भारतपरस्त को राष्ट्रवादी छर्लङ्ग भएको छ । के हो राष्ट्रवादी के हो राष्ट्रियता गहन विवेचना र परिभाषा गर्नुपर्ने अवस्थामा आइपुगेको छ नयाँ नेपाल ।

अन्तरिम संविधानले हिन्दू राज्य संवैधानिक राजतन्त्र राष्ट्रियताको प्रतीक हो भन्ने मान्यतालाई अस्वीकार गरेको छ । विशेष गरी तीन दलको कोठे निर्णयलाई सभासद्बाट अनुमोदन गराउने औपचारिकता पूरा गराइएको छ । जनमत बुझ्ने आवश्यकता देखेनन् र राजनीति शास्त्री बरिष्ठ नागरिक बरिष्ठ पूर्व कानुनविद्हरु धेरै जसोले चुप बस्नुमै जाति देखेको जस्तो अवस्था छ । गणतन्त्र स्थापना र विश्वको एकमात्र हिन्दू राष्ट्रको विस्थापनाले सर्व पक्षीय स्वीकृति लिन सकेको छैन । द्वन्द्व र राजनीतिक विचलनले प्रश्रय पाइराखेको अवस्थामा सानो र कमजोर अनि तीनतिर एकपक्षबाट घेरिएको भूपरिबेष्ठित राष्ट्र नेपालको लागि राष्ट्रिय अस्मिता सधैं नै खतरा नै हुनु स्वाभाविक नै हो भने सत्ता पक्ष र विपक्षबीच एकले अर्कालाई राष्ट्रियता विरोधी देख्ने लगभग ५० बर्षे पुरानो रोग हो ।

माओवादीले सरकारको नेतृत्व पाएको छ । रक्षा उसको हातमा गए राष्ट्रिय सेनामा विचलन आउने सम्भावित मधेशवादी लिम्वुवान थारुहट लगायतका आन्दोलनले हिंसात्मक वा युद्धात्मक स्वरुप लिएमा राष्ट्रिय सेनाको कमजोरीको फाइदा उठाई जयप्रसाद गुप्ताजीले शङ्केत गरेझैं मधेशवादी मुद्दाले लिट्टेकॊ रुप लिएमा आफ्ना नागरिकको सुरक्षाको बहानामा जर्जियामाथि रसियाले हमला गरेझैं भारतले पनि हस्तक्षेप गर्नसक्ने सम्भावनातर्फ नेपाली सशंकित देखिनु अस्वाभाविक पनि होइन । अझ ग्लोवल भिलेजको अवधारणा विकसित भैराखेको अवस्थामा हाम्रोजस्तो सानो राष्ट्रको अस्मिता संस्कृति भेष र सामाजिक परम्पराको पहिचान कायम राख्न चुनौती थपिदै गएको छ । यस्तै राष्ट्रियताको नाममा हाम्राजस्ता धेरै साना देशमा कतै जनवादी अधिनायकवाद त कतै सैनिक नेतृत्व अगाडि बढेको पनि देखिएको छ ।

राष्ट्रियतालाई हाम्रो जस्तो देशको सन्दर्भमा भन्नु पर्दा राष्ट्रको पहिचानको निरन्तरतालाई लिइएको पाइन्छ भने राष्ट्रवाद देशप्रतिको माया नै हो । नेपाल राष्ट्रको एकीकरण सँगसँगै एकीकृत नेपाललाई अखण्डित राख्न र यसको विशेषता कायम गर्न धेरै पटक युद्ध र आन्दोलन भएका पनि छन् । इष्ट इण्डिया वेलायती औपनिवेषवादको प्रवेशअगाडि एकीकृत र नियन्त्रित नेपाल स्थापना नभैसकेको भए नेपाल नामको देश विश्व मानचित्रमा देखिने थिएन । त्यसै बेलादेखि स्वतन्त्र राष्ट्र आफ्नै राष्ट्र भाषा र भेषलाई राष्ट्रको पहिचानको रुपमा विश्वमा नेपाललाई चिनाउँदै आएका छौं ।

हाम्रो देशको सन्दर्भमा राष्ट्रवादी भनेको भारत विरोधी र राष्ट्रियतामा हमेसा भारतबाट खतरा भन्ने सोंच अधिक जनतामा पाइन्छ तर त्यो सत प्रतिशत सत्य होइन । यहाँ पूर्व मन्त्री कमल थापाले हालै एउटा प्रश्न उठाएका छन् दूतावास र आइएलजिओले समानान्तर सरकार चलाएका छन् जसमा भारतलगायत अमेरिका र केही युरोपेली राष्ट्रका दूतावास खुलेरै लागेका छन् । नेपाललाई हिन्दू अधिराज्यबाट विस्थापन गर्नमा केही आइएलजिओ र युरोपेली राजदूतावासहरुले नै दवाव दिएका हुन् । तर यसलाई नेपाली जनता र भारतले समेत स्वीकृति दिएका छैनन् । सरल भाषामा भन्नुपर्दा भेष भाषा र धर्म भनेको राष्ट्रको परिचय हो । आफ्नो भाषा बोल्न आफ्नो भेष पहिरिनु राष्ट्रधर्मको संरक्षण गर्नु नै राष्ट्रियता र राष्ट्रवाद हो । अमेरिकाजस्तो विविध संस्कृति भएको देशमा पनि राष्ट्रियता र राष्ट्रवाद भनेको यहाँ स्थापित मान्यतामाथि गर्व गर्नुको साथै जो जुन देशबाट आएको भए पनि म अमेरिकी हुँ भनी भन्न गर्व गर्दछ भने त्यही राष्ट्रवादी हो । भारतकै कुरा गर्दा प्रत्येक भारतीय पहिले गर्वसाथ म भारतीय हुँ भन्दछ त्यसपछि मात्र बंगाली मद्रासी आदि । तर हाम्रो देशमा यस्तो विचारसित अर्थात् म नेपाली मेरो भाषा नेपाली मेरो भेष नेपाली भनी गर्व नगर्ने ठूलो जमात अझै देखिएको छ र यो नै वास्तवमा राष्ट्रियताप्रतिको खतरा हटिनसकेको शङ्केत हो । व्यक्ति विशेष गरी सार्वजनिक पदमा भएका व्यक्तित्वले भेष भाषाको कदर एवं प्रयोग गर्दा व्यक्ति स्वयं र राष्ट्रको पनि इज्जत बढ्दछ । त्यही राष्ट्रवाद स्वयं र राष्ट्रको पनि इज्जत बढ्दछ । त्यही हो राष्ट्रवाद ।

राष्ट्रियता र राष्ट्रवादको चर्चा गर्दा प्रत्येक नेपालीले सोच्नु पर्दछ कि किन प्रवेश पाउँदछ विदेशी प्रभावले किन पुग्दछौं विदेशीकोमा सल्लाह लिन किन बाँधिदैछौं एनजिओ र आइएनजिओको प्रभावमा किन जान्छौं विदेशीकोमा सत्ता टिकाउन सल्लाह लिन अनि के यसकै कारण हाम्रो राष्ट्रियता र राष्ट्रवाद खिइंदै खतरा मय बन्दै गएको हो त त्यो कारण पनि पर्याप्त होइन जातीयता क्षेत्रीयताको द्वन्द्व एवं संघीयता र स्वायत्तताका प्रश्न र उत्पन्न आन्तरिक युद्धले हाम्रो राष्ट्रियता खतरामा पर्ने देिखंदैछ । जब व्यक्ति समाज जात अनि राष्ट्रको कुनै खण्डमाथि एकलौटी अधिकारको वकालत गर्दछ भने त्यो राष्ट्रवादी हुन सक्तैन त्यही राष्ट्रियता खतरामा पर्दछ ।

तसर्थ आज नेपालको राष्ट्रियता र राष्ट्रिय अस्मितामा कतैबाट खतरा छ भने त्यो हामी प्रत्येकबाट छ प्रत्येक नेताबाट छ हाम्रो कमजोरीबाट छ हाम्रो विदेशीप्रति लम्पसार पर्ने प्रवृत्तिबाट छ । आफ्नो आङको छारो विदेशीको नाक र कानमा पुर् याउनेहरुबाट छ आफ्नो भाइको कमजोरी विदेशीको खातामा लेखाउनेहरुबाट छ । उल्लिखित प्रवृत्तिको अन्त नै राष्ट्रियता राष्ट्रिय अस्मिता राष्ट्रधर्म सार्वभौमसत्तामाथिको खतरा हटाउने अचुक औषधि हो अर्थात् राष्ट्रिय मेल मिलाप र एकता नै सबैभन्दा ठूलो राष्ट्रवाद अनि राष्ट्रियता हो आजको नेपालको लागि ।

युरोपियन-: Just how European are you?

People continue to fight over what the term really defines

What do Kazakhstan, Israel and the northeastern corner of South America have in common?Some people count them as European. Kazakhstan, despite being in Central Asia, is a member of the Union of European Football Associations (UEFA). Israel is in both UEFA and the Eurovision Song Contest -- competing in the latter rather more successfully in recent years than, say, France or Britain.

And the South American area of French Guyana is legally a province of France, which makes it officially a part of the European Union.

Of course, critics would say that it takes a lot more than just joining a European organization to count as properly "European." But the problem with that criticism is there is, in fact, no commonly-agreed definition of "European" to confirm it.

More than linguistics
That is a far more than just a linguistic problem, because for some countries, the question of whether or not they count as European is a vital matter of foreign policy.

Take Turkey, for example. Both the North Atlantic Treaty which created NATO in 1949 and the various treaties which created the European Union, state that "any European state" which follows their rules can join.But while NATO invited Turkey into the club as long ago as 1952, the EU is still arguing whether it is sufficiently European to join -- with French President Nicolas Sarkozy, for one, saying it is not.

A similar row broke out in July 2003 after Italy's famously unpredictable Prime Minister Silvio Berlusconi started his six-month EU presidency by saying that Israel, among others, should join.

Israel does not "fulfill the geographical criteria" for membership, one Brussels official retorted icily.

A geographical sense?
At present, there are three main theories as to how a country's "Europeanness," or lack thereof, should be defined.

Some authorities say that, as in the case of Israel, "European" should be interpreted in a strictly geographical sense to mean "somewhere between the Atlantic and the Ural mountains." But that argument falls apart as soon as you consider that Turkey, with a small but significant part of its territory in Europe, is still not accepted as European but that French Guyana is.

Others say that "European" is more of a cultural term, a combination of Greek, Latin, Christian and humanist traditions. That does justify the exclusion of Turkey, with its culture based on Ottoman Islam. But it falls down every time EU and NATO leaders call Albania and Bosnia, with exactly the same heritage, European.

A values definition
A final argument is that "European" means "based on European values" such as democracy, the rule of law and human rights. They are certainly values which European leaders talk about a lot.

But any map of Europe based on those criteria would look pretty moth-eaten, as it would feature gaps over countries such as Belarus, Russia and even, arguably, EU members Bulgaria and Italy.

In fact, given the lack of expert agreement on what such a popular word really means, the main definition of "European" in diplomatic circles these days seems to be, "someone we want on our side."

And with Europe desperate to make allies in a world of superpower politics, readers from Mumbai to Melbourne should take heart.

Don't worry if nobody has called you European yet: It's probably only a matter of time.

- Ben Nimmo

गजल - माया दीई खोस्ने

माया दीई खोस्ने भन्दा दुश्मननै जाती
सुम्सुमाएर घोप्दा रछन आफ्नैले छाती

सबका लागि उत्सब भो,मुटु चिर्ने खेल
जूनतारा निदाएछ पुर्णिमाको त्यो राती

गान्धी बोकी बुध्द बोल्ने बजार भरी कती
हासीहासी नासी दिने कस्ले चिन्छ घाती

तेरो मेरोको घेरो किन बनायौ तेडोमेडो
बाङगो पनि सिधा भन्ने मनै छ कि काती

मन्दिर भत्कियो मुर्ती बेखबर कता पुगे
सुकेरै गयो आखिर पूजाको फूलपाती

टाइ र कालो टोपिको कक्टेल: माओवादी राष्ट्रिय पोषाक

-एकलव्य

(फोटो साभार: नेपालन्यूज डट कम) उपराष्ट्रपति बन्न पुगेका विवादास्पद पूर्व न्यायधीश परमानन्द झाको शपथ ग्रहणमा प्रयुक्त भएको हिन्दी भाषाको झटारोले केही दिन नेपाली पहाडिया राष्ट्रवादलाई आन्दोलनको खुराक दिने काम गर्‍यो । हिन्दी फिल्म र गानाको आनन्द मात्र सेवन गर्ने बानी परेका हामी पहाडे नेपालीलाई किन हो कुन्नि यी पूर्व न्यायधिशको धोती-कूर्ता धारणगरी हिन्दी भाषामा शपथ लिने शैली त्यति हजम हुन सकेन । राष्ट्रवादी कोणबाट जनतामा स्वत:स्फूर्त बिरोध बढ्दै जाँदा, केहि सय थान थोत्रा टायरहरूले बीच सडकमा अकारण शहादत प्राप्त गर्न पर्‍यो

र काठमाण्डुको गन्धे वातावरणले कार्बनको केही ताप ऊर्जामा तात्ने मौका पायो, केही दिनहरूले बन्दको कलंक बोक्नु पर्‍यो र हाम्रो हरितन्नम अर्थन्त्रलेअरू केही लत्रिनु पर्‍यो । कामरेड बादलले पनि थप्नु भो " राष्ट्रवादी नेपालीले यो कुराको बिरोध गर्नु पर्छ र गर्दै जानु पर्छ " । यति बेला माओवादी राष्ट्रपति पद गुमाएको झोकमा थियो ।

तर, भर्खरै प्रधानमन्त्री बनेका माओवादी नेता पुष्पकमल दाहाल उर्फ प्रचण्डको शपथ ग्रहण समारोहणको पोषाक र बादलजी समेत सम्मिलित हिजो मात्र उनले शपथ ख्वाएका मन्त्रीहरूको वस्त्रधारण शैलिलाई हेर्दा र त्यसपछि प्रकट ( प्रकट हुन नसकेको ) भएको हाम्रो प्रतिकृयालाई देख्दा भने यो निष्कर्षमा पुग्नै पर्छ कि हिजो झाको पोषाक माथिको हाम्रो बिरोध केवल खोक्रो राष्ट्रवादको प्रलाप मात्र थियो र पूर्वाग्रही मात्र थियो ।

पुष्पकमल दाहाल र उनका मन्त्रीहरूको शपथ ग्रहण जस्तो राष्ट्रिय समारोहमा लागाइएको पोषाकलाई हेर्दा यस्तो लाग्छ कि हाम्रो राष्ट्रिय वेशभूषा एउटा परम्परागत पहाडे नेपाली र पश्चिमा आवरणको अनौठो कक्टेल बन्ने प्रयासमा छ । पाइण्ट, सर्ट , कोट र टाइ माथि कालो टोपी देख्दा लाग्छ क्रान्तिकारीहरूले हरेक कुरालाई जस्तो नया र पुरानोको 'फ्युजन' ( कक्टेल वा किमा:) बनाउनमा चरम विश्वास राख्छन् कि जस्तो देखिन्छ । हुन सक्छ यही भएर सत्तामा पुगेका प्रधानमन्त्रीको सुरक्षा गर्न पनि यिनले सरकारी सुरक्षा दस्ताका साथमा , हिरोहोण्डा मोटरसाइकलमा चढेका सफारी-सूटधारी मिलिसियाहरू परिचालन गरी 'फ्यूजन' नै गराइदिए !

माओवादी त डरलाग्दा क्रान्तिकारी शक्तिहरू हुन् र यिनको बिरोध गर्दा ज्यानै जान सक्ने डर भएकाले पनि मान्छेहरू कामरेडहरूको पहिरनमा झल्केको राष्ट्रवादमाथिको रत्यौलीको बिरोध गर्न डराउँछन् कि जस्तो देखिन्छ । हैनभने तराईया जनकपुरका झाले फोरम र भारतमाताको पक्षमा हिन्दीमा शपथ लिनु र प्रधानमन्त्री लगायतको उनको टिमले यो विचित्र पोषाक धारण सहित शपथ लिनुमा धेरै कुराको तादात्म्यता नै छ, उस्तै उस्तै त हो नि यी दुवै घटनाको चरित्र । हामीले हाम्रो बिरोध तराईया भएर हिन्दीमा सपथ लिने कुनै झाको जति गर्नु पर्ने हो , त्यति नै नेपाली भएर पाइण्ट-कोट- टाइ-टोपीको तमाशा पहिरनमा प्रधानमन्त्री र मन्त्रीपदहरूको शपथ लिनेहरूको पनि गरेको हुनुपर्थ्यो। तर , हाम्रो बिरोधको तरिका र प्रवृत्तिमा नै मौलिक बिरोधाभाष रहेको यो स्थितिमा यसको आशा राख्नु पनि बढी हुनसक्ने देखिएको छ । यसले हाम्रो राष्ट्रवाद एउटा खोक्रो औचित्य निर्देशित मात्र रहेछ भन्ने कटु सत्य उजागर गर्छ ।

हुनसक्छ, हिंस्रक क्रान्तिको आमूल परिवर्तनकारी नारा सहित सत्तासीन बन्न पुगेका माओवादीलाई आवरणमा नै केही परिवर्तन देखाउन पर्ने वाध्यता रहेको हुनाले यसो गरिएको हुनसक्छ, तर उनीहरूले नै भन्ने गरे जस्तो यो परिवर्तन मौखिक दावा र सस्तो आवरणमा देखाइने खालको नभएर आचरण र व्यवहारमा खोजिएको हो भन्ने कुरा यिनले बुझिदिएको भए जाती हुन्थ्यो । सायद सारमा गर्न सकिने परिवर्तन धेरै छैनन् क्यारे भनेर यो प्रदर्शनको परिहास रचिएको पो हो कि ! निश्चय पनि एउटा बहुजातीय , बहुभाषीय र बहुधार्मिक मुलकमा विविधता हुन्छन् तर नेपाल राज्यको अब लेखिने संविधानले नेपाली भाषा, वेशभूषा र राज्य समरचनाका बारेमा अर्को व्यवस्था नगरेसम्म , हाम्रो युगौँ पुरानो संस्कृति र स्थापित मौलिकताका पक्षमा हाम्रा नेताहरू उभिदिन सकेको भए, यसको सन्देश सकारात्मक हुने कुरामा ढुक्क हुन सकिन्थ्यो । संसारका जुनसुकै मुलुकमा जातीय, भाषिक र धार्मिक विविधता कुनै कुनै रूपमा रहेकै हुन्छन्, तर पनि एउटा मुलुकको समष्टि परिचयका कुरा आउँदा हिजोआज नेपालमा राजनैतिक नेताले देखाउने गरेजस्तो तमाशा संसारमा बिरलै देख्न पाइन्छ ।

हुनसक्छ , नेताहरूले यो स्वच्छन्द वस्त्रधारणको तरिकाले विचरण गर्न पाइने शैलिलाई कायम राख्दै गएभने, मेरो गाउँका सँधै लगौँटी लगाएर डुल्ने गोरे बुढा पनि एकदिन सिंहदरबार हेर्ने रहरले त्यही पहिरनमा ६०१ जना पहलमानहरू मल्लयुद्द गर्ने रङ्गशालामा पुग्ने छन् । अनि मानवीय स्वतन्त्रताको यो बिद्रुप रूप देखेर अर्धनग्न भएपनि आफ्नो कौपिन पहिरनको मौलिकतामा गर्व महशूस गर्ने छन !

सुरक्षा र प्रश्न

पुरुशोत्तम सुबेदी
-बेल्जियम
नेपाल मा सत्ता को लागी परापूर्व काल देखी नै एक अर्का देखी जीवन जोखिम मा रहदै आएको छ । कोत पर्व, भंडार खाल पर्व देखी लियर दास ढुंङा, नारायण हिटी काण्ड आदी काण्डहरुले नेपालीहरुले एक अर्का प्रती विश्वाश गर्न पनि छोडिसकेका छन । २५० बर्ष सम्म राज गर्दै आएको नेपाल को राज तन्त्र ले अन्त्यमा आएर आफ्नो नियती नेपाली जनता सामु प्रस्तुत गरेर गएको छ । दमन गरे बिस्फोट हुन्छ भन्ने अर्थ लाई अहिले नेपाली राजाबादी हरुले राम्रो संग बुझेको हुनु पर्छ ।

भ्रष्टाचारले मौलाएको पंचायति ब्यवस्था भित्र प्रजातन्त्रको खोल ओढेर कांग्रेस ले बिगत १२ बर्ष सम्म बिपिको नाम बेचेर राम्रै मुनाफा लिन सफल भयो । तर राजनीति फाईदा लिएको भए अहिले कांग्रेस सत्ता मा नै हुन्थ्यो । पंचायतका भरौटेहरु संगै कांग्रेस पनि ब्यक्तिगत स्वार्थमा भुलेर नेपाली जनतामाथि अन्याय पूर्ण काम गर्दै आयो । सर्वहारा कम्युनिस्ट को नेत्रित्व गर्दै आएको एमाले पनि जन नेता मदन भण्डारी को देहान्त पछी हुबहु कांग्रेस भन्दा फरक देखिन सकेन । यावत कुराले नेपाल र नेपालीको जनस्तर दिनानुदिन गिर्दै गयो ।

दमन अन्याय अत्याचार भ्रस्टाचार बिरुद्ध नेपाली जनताले नेपाली राजनीतिक पार्टी हरु लाई सहयोग गर्दै आयका छन । दरबार बिरुद्ध कांग्रेस ले गरेको आन्दोलन लाई पनि जनताले साथ दियकै हुन । बिपिको समाज बाद को आसा पनि गरेकै हुन तर बिपिको समाज बाद त समाज ब्याड मा परिणत भयो । क्रमस : जनता पार्टी देखी टाढा हुन पुगे । नेताले जनमत जन बिश्वास गुमाउन पुगे । देसले निकास लिन सकेन । युवा सर्कल पढेर पनि कुनै रोजगार पाउन सकेन । भिजन भएको कुनै नेता संबैधानिक राजतन्त्र भित्र देखा पर्न सकेन । जनता को सामु झुट्ठा नारा दिएर आफ्नो ब्यक्तिगत स्वार्थमा नेताहरु भुले । यिनिहरु लाई अन्तरराष्ट्रिय समाजको कुनै डर लागेन न त शरम नै भ्रस्टाचारमा डुबुल्की मारेको कांग्रेस को हाप ले छिटपुट एमाले हरु पनि डामिन पुगे । जनताको बहुदलिय जनबाद लाई ठेस लाग्ने काम केही एमाले भित्र प्रबेष गरेका दरबारिया हरुले मार्क्स बाद लाई नै झुट्टा साबित गराउन खोजे । आखिर मार्क्स बाद बिनाको कुनै र काहिको पनि राज्य ब्यबस्था चल्न सक्दैन । श्रम र पुंजी को साटासाट अर्थात ब्यक्ती रोजगार कुनै पनि देशको आवश्यकता हो । मार्क्स बाद एउटा बिज्ञान हो । यस लाई लागु गर्न पनि कमर्सियल बैज्ञानीक को खांचो पर्छ । आज नेपाल मा त्यस्तै कमर्सियल नेता को अभाव भएको छ ।

नेपाली हरुले आफ्नो घर मात्र र परिवार मात्र हेर्ने चलन ले देस को राजनीति र अर्थ ब्यवस्था धराप मा परेको हो । नेपाल मा ब्यक्ती धनी छन । देश गरिव छ सिस्टम को खांचो छ । सिद्धान्त को मामलामा नेपाल मा एउटै कम्युनिस्ट पार्टी को मात्र भ्यालु छ । जसले मार्क्स बादी सिद्धान्तलाई अगाडि ल्याउन सकोस । च्याउ सरि कम्युनिस्ट भय पनि राष्ट्र चलाऊने मामलामा मार्क्स बाद नै काफी छ । नेपाल मा मदन भन्डारिको भावना लाई कदर गर्ने हो भने र देस बनाउने हो भने माओबाद लाई छोडेर प्रचन्ड पथ +एमालेहरुको एकिकरण को आवश्यकता छ । तर जुन सुकै पार्टी मा भारतीय दलाल हरुको प्रवेषले गर्दा कम्युनिस्ट एकिकरण हुन धेरै गाह्रो पनि छ । त्यसैको ज्वलन्त उदाहरण नेपाल मा राष्ट्रपतिको चुनाव पनि एक हो ।

दरबार खुन मा लत्पतिएको बाघ झैं भएको छ । कांग्रेस माओवादी सामु बाघले सिकार गरेर खाइरहेको अवस्थामा हुडांरले अली पर बाट टुलु-टुलु हेरे जस्तै गरी बसेको अवस्था छ । कम्युनिस्ट हरुको ध्रुबिकरण हुन खोजेको छ । यो अवस्थामा भारतीय छल छाम मा दरबार र कांग्रेस एमाले भित्र को केही तत्व र माओवादी भित्रको उग्र पन्थी हरुको मिलोमतोमा नेपाल मा फेरी कसैको ज्यान जान सक्ने सम्भावना लाई नकार्न सकिन्न । त्यसैले पेरुको स्थिती पनि आउन दिनु हुँदैन । न त मानव अधिकार को हनन नै । प्रमुख मान्छे मारेर अर्थात नेता मारेर सिट कब्जा गर्ने चलन नेपाल मा पुरानो हो । त्यसैले प्रधान मन्त्री प्रचण्डलाई जनसेनाको पनि सुरक्षा को आवश्यकता छ । किनकी नेपाली सेना पूर्ण गणतान्त्रिक नहुँदै विश्वाश गरी हाल्ने स्थिती छैन । मदन भण्डारी को हत्या पछी अमर लामाको हत्या ले नेपाल मा जननेता हरु आफ्नै तरिकाले सुरक्षित रहन आवश्यक्ता रही आएको छ ।

शुभकामना दिपकलाइ

देशको प्रतीनिधित्ब गर्ने सबै खेलाडी उत्तीकै महत्वपुर्ण हुन्छन। ओल्मपिकमा जानै सबै नेपाली खेलाडीलाइ नेपालीको तर्फबाट सधै हौसला रहेन छ। नेपालको प्रतीनीधी गर्ने मध्य ८० केजी अन्तर्गतको पुरुष तर्फको तेकब्दोमा दिपको बिष्टको धेरै आशा राखिएको छ। आशा गरु दिपक बिष्टले पक्कै पदक भीत्राउने छन। शुक्रबार चिनिया समय (१२:४५) मा दिपक राउन्ड १६ अन्तर्गत इरानका साइ हैदीसंग भिड्दैछन। देश बिदेशमा बसेका नेपालकीको मायाले उनले यो खेल जित्ने प्रेरणा मिलोस।

दिपक बिष्टको अफिसियल खेल रिजल्ट हेर्न यो लिंकमा जानू होला।

http://results.beijing2008.cn/WRM/ENG/Schedule/TK_2008-08-22.shtml

दिपक बिष्टको बेबसाइट: http://www.deepakbista.com/index.htm

नयाँ नेपालमा प्रतिवादी र न्यायाधीश एउटै व्यक्ति

-शेखर ढुङ्गेल
२१ औं शताब्दीको प्रारम्भमा उदाएको नयाँ नेपालमा बिचित्रको राजनीतिक अभ्यास प्रारम्भ भएको छ । पवित्र र अपवित्र गठबन्धनको परिभाषा गर्न जनतालाई खबर गरेर २०५२ सालमा संसद भनेको खसीको टाउको देखाई कुकुरको मासु बेच्ने थलो भन्दै तत्कालीन संविधानको संरचनालगायत ४२ सूत्रीय मागसहित जङ्गल पसी जनयुद्धमा होमिएको नेकपा माओवादी १३ बर्षपछि आफ्नो रणनीतिलाई शिखरमा पुर् याई सत्ताको बागडोर संहाल्न पुगेको छ ।

वामपन्थी सर्वसत्तावादविरोधी सम्पूर्ण स्वदेशी विदेशी शक्ति नेपालमा असफल भएको छ । पाँचबर्ष अगाडिसम्म वहुदलीय व्यवस्थ्था र संवैधानिक राजतन्त्र नेपालको दुई राजनीतिक स्तम्भ भन्ने भारत र अमेरिका असफल भएका छन् ।

प्रचण्डको सत्तारोहणसँगै दुई गम्भीर विषयमा विसङ्गति देखिएको छ । एक तत्कालीन जनयुद्धकारी माओवादी पक्ष र सरकारबीच भएका दिल्ली लगायतका सम्पूर्ण सम्झौता स्वतः खारेजीमा पर्नु पर् यो या तत्कालीन दुई पक्ष आज एउटै धारमा आइपुगेको ले त्यसको कार्यान्वयन पक्षको स्वरुप दुई तत्कालीन विद्रोही पक्ष पीएलए को जनसेना समायोजनको विषय तत्कालीन विद्रोही आज सरकारको नेतृत्वमा पुगेको छ अर्थात् प्रतिवादी नै न्यायाधीश बन्न पुगेपछि न्याय सम्पादन कस्तो होला संसारमै नभएको बिचित्र प्रचण्डकै शब्दमा नेपालमा देखिएको छ ती विषय वस्तुको टुङ्गो नलगाई वा नभै माओवादीले सत्ता प्राप्त गर्नु आफैंमा बिडम्बना भएको छ । ऊ सरकारमा पुग्ने अवस्थाभन्दा अगाडि नै भएका सम्झौताहरुको छिनो फानो गराइ सक्नु पर्ने पूर्व सरकारको जिम्मेवारी थियो । त्यो भएन जुन अपरिपक्वता एवं हतारका निर्णयहरु थिए । जन अनुमोदनबाट सत्तामा पुगे पनि वास्तविक अवस्था बिद्रोहीले राज्य सत्ता कब्जा गरेको जस्तो अवस्था छ । सेना एवं सुरक्षा निकायमा विचलन आउन नदिन एउटा निश्चित मापदण्ड र प्रतिबद्धता सार्वजनिक गराउन सक्नु पर्दथ्यो त्यो भएन । कांग्रेसको सङ्केत त्यही थियो होला तर स्पष्ट सित जनतामा कुरा राख्ने काम उसले गरेन उलटो हलो अड्काउने जस्तो अपजस बोकेर प्रतिपक्षमा पुग्यो ।

अन्तरिम संविधानले सेनाका परमाधिपति राष्ट्रपतिलाई मानेता पनि सेना सम्बन्धी सम्पूर्ण अधिकार कार्यकारिणी अधिकार प्राप्त प्रधानमन्त्री वा उनले तोकेको रक्षा मन्त्रीमा रहनेछ र सेना रक्षा वा प्रधानमन्त्री प्रतिउत्तरदायी हुनेछ । परिवर्तित सन्दर्भमा माओवादीको पुरानो मानसिकतामा वदलाब आएन भने सरकार र सेनाबीच टक्कर पर्ने देखिन्छ । यस्तो बिचित्र र खतरनाक अवस्थ्थाको सृजना भएको छ । दुई सेनाका एकै कमाण्डर विद्रोही सेना प्रमुख र सरकारी सेना प्रमुख एउटै व्यक्ति कही कतै नभएको व्यवस्था र अवस्था देशले भोग्दै छ । यो विवादको भुँमरीमा राष्ट्रिय सेनामा विचलन लेराउने काम माओवादीको नेतृत्वको सरकारले गर् यो र मधेशी लिम्वुवान थारुहट खुम्वुवानको विद्रोहको कारण देश गृहयुद्धमा फस्यो भने पुष्पकमल दाहालले अर्को लोण्डुप दोर्जे बनी नयाँ इतिहास कोर्ने छन् ।

माओवादीले रोपेको जातीयता संघीयता एवं स्वायत्तताको विष बृक्षले उसलाई नै खानेछ । यो सरकार नयाँ संविधान घोषणा गर्दासम्मको अन्तरिम हुँदा हुँदै पनि दीर्घ कालिन प्रभाव पार्ने निर्णय गर्नु आफैंमा बहुलठ्ठी पन हुन्छ । संविधानसभा निर्वाचन अगाडि र पछाडि पनि माओवादीले नयाँ नेपालको नाममा दीर्घ कालिन अनि महत्वाकाँक्षी योजना प्रस्तुत गर्दै आएको छ जबकि वास्तविक योजनाकार नयाँ संविधान घोषणा पश्चात्को निर्वाचित सरकार मात्रै हुनेछ ।
यो संवेदनशील घडीमा माओवादीले पूर्वाग्रह छाडी देश र देशवासीको लागि सर्वसम्मत संविधान बनाउने र शान्ति सुरक्षा सहज बनाउन मात्र ध्यान दिनु पर्दछ र सम्पूर्ण विसङ्गतिको अत गर्नु आफू मार्गदर्शक बनी नयाँ नेपालको सपनालाई सकारात्मक मोडमा पुर् याउन नसके यो देशको अभिशाप सावित हुनेछ ।

विजयको उन्मादलाई नियन्त्रित गरी जनताको तत्कालको समस्या समाधान के हो पहिल्याउन मात्र सक्यो भने ठूलो काम हुनेछ । प्रतिपक्षमा पुर् याइएको कांग्रेसले राखेको सात मागमा माओवादी सकारात्मक एवं प्रतिबद्ध हुनुपर्दछ । आफै बोक्सी आफैं झाँक्री को अवस्थामा पुगेको माओवादीको अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल आफैं प्रतिपक्ष आफैं न्यायाधीश बनेका छन् । विचित्र यो नेपाली राजनीतिमा पुष्पकमल दाहालको सरकारले

क। विस्थापितलाई घर फर्कन दिन्छ दिंदैन ?
ख। ठेक्का पट्टा चन्दा आतङ्क रोक्छ रोक्दैन ?
ग। नियुक्ति सरुवा बढुवामा राजनीतिक प्रभाव वा पूर्वाग्रह राख्छ राख्दैन ?
घ। युद्ध पीडित प्रति कस्तो नीति राख्दछ तिनीहरुका घाउमा मलम लगाउँछ कि लगाउँदैन ?
ङ। भ्रष्ट एवं माफिया प्रति उसको व्यवहार कस्तो रहन्छ ?
च। सेना एवं अन्य सुरक्षा निकाय प्रति उसको कस्तो नीति र व्यवहार हुन्छ ?
छ। वाइसीएल अर्ध सैनिक जत्थालाई नियन्त्रण गर्न सक्तछ सक्तैन ?
ज। सरकारी सेना आतङ्कको सिमा कहाँ फर् याउँछ ?
झ। व्यक्ति एवं प्रकाशन स्वतन्त्रता प्रति उसको नीति एवं व्यवहार कस्तो रहन्छ ?

उल्लिखित बुँदाहरु प्रतिको नीति एवं व्यवहारमा माओवादी सरकारको आयु निर्धारित हुन्छ । युद्धकालीन मानसिकता नै सरकारी व्यवहारमा लागू गर् यो भने अब माओवादी अन्तर्राष्ट्रिय अदालतमा उभिन पुग्नेछ । अझ सेनासितको टक्करमा फस्यो भने १ सय दिन पनि भन्न पाउने छैन ।

नेपालको नयां सरकार : कम्पासको सूईले कुन दिशा देखाउदै छ ?

संविधान सभा चुनावको शुरुवाति परिणामहरु सुन्दा म अन्जान पाराले रोमान्चित थिंए । बभारियाको जंगल र ठूला ठूला कृषी फार्महरुको बिचमा अवस्थित एकान्त ठाउंमा केहि दिनको कार्यक्रममा भाग लिंदा शहरी रमझमबाट टाढा कतै वर्षौं पहिले पुगेको रसुवाको चन्दनबारीतिर त छैन जस्तो अनिभुतिले मन रोमांचित बनेर हो वा कहिले शिशु प्रजातन्त्र त कहिले क्रान्तिकारी र सर्वहाराको कुरा गरेर नथाक्ने पजेरेहरुको एकोहोरो देशमा ब्रम्हलुट मच्चाउने प्रवृतिदेखि आजित भएर हो चुनावी परिणामबाट मन अलिकति परिवर्तिनको अनुभुति गर्दै थियो ।

२०४६ साल पछि प्रजातन्त्रको नाममा गरिएको शासनको बेलामा देशमा अन नोटिसेबल तर महत्वपुर्ण कामहरु नभएका होइनन । असिमित विकासको आकांक्षाका कारणले पनि साना तिना तर महत्वपुर्ण केहि त्यस्ता कामहरु प्रति ध्यान नगएको होला वा महत्व नदेखिएको होला । तर प्रजातान्त्रिक नेपालको मुख्य र जसले पनि औल्याउने समस्या चाहिं लुटाहा प्रवृति प्रत्येक ठाउंमा हावी हुनु र यसले जन्माएका विकृति र वितृष्णाहरु नै थियो । त्यसैले पनि धेरै मान्छे "सौताको रिसले पोइको काखमा ........" भने जस्तै कुनै लेनदेन नभए पनि माओबादीको चुनावी सफलतालाई दंग परेर हेरिरहेका थिए । कतिको सोचाइ चाहिं अब ठाऊंमा पुगिसकेपछि उपद्रो नगर्लान र शान्तिसंग बाच्न पाइएला भन्ने थियो होला । Rahulvaiको साझाको एउटा लेख "जगिया..........." मा पढेको थिए धाराको टुटी चोरलाई पछि त्यहि अफिसको चौकिदार बनाएपछि धारा चोरिन छाडेको घटना । त्यस्तै चोरलाई नै खजानाको सांचो सुम्पे पछि चोरी नहोलाकि भन्ने सोंचाइ पनि धेरैको होला । मेरो बिचारमा बैचारिक, सैद्धान्तिक भन्दा पनि माओबादीप्रति मान्छेहरुको अपेक्षा भनेको बढी मात्रामा यिनै दुई कुराले निर्देशित थिए होलान ।

अन्तरिम सरकार हुदै अब आफ्नै नियंत्रणको सरकार चलाउने अवस्थामा माओबादी आइपुगेको छ । विकासको सुई फनक्कै घुमाउंछ कि भन्ने आशा नै गर्ने हो भने पनि अन्तरिम कालमा उसले नियन्त्रणमा लिएका मन्त्रालयहरुमा कायापलट त हैन पुराना "लुटाहा" भनिने पार्टीका सरकारहरुको शैली र कार्य संग दाज्न मिल्ने स्तरको पनि उत्साहजनक काम वा परिवर्तनको कुरा सुन्न पाइएको छैन । बरु केहि दिन अगाडि एक जना मित्रले भने अनुसार भौतिक योजना लगायतका मन्त्रालयहरुमा चरम भ्रष्टाचार भएका छन, कुन स्रोत हो खुलाएनन तर ७० करोडको हाराहारीमा (७ करोड मात्रै एउटै मन्त्रालय भित्रको मर्मत संभार शिर्षक अन्तर्गत छ रे जबकि केहि पनि मर्मत संभार भएको छैन रे) मन्त्रालयमा अनियमितता भएको छ भन्ने उनको दावी छ । अहिले माओबादीका हिस्सामा जाने मन्त्रालयहरुमा ब्यापारिक लेनदेनको शिलशिला सुरु भैसकेको छ रे । माओबादी र उनका नजिकका मान्छे हरु नै यस धन्दामा लागिसकेका छन रे । अब नपत्याउने पनि कसरि , आफ्नै आंखा अगाडि माओबादि युद्ध पछि व्यवसाय चौपट हुनुका साथै पुलिस वारेन्ट पनि थपिए पछि भएको एउटा सानो ट्राभल एजेन्सी छाडेर भुमिगत भएको मान्छेको २ वर्ष भित्रै ३ तलाको आलिशान भवन ठडिएको छ !

कम्निष्टहरुको घुस वा कमिसन लिने तरिका पनि बेग्लै हुन्छ , आफ्नो लागि नलिएर पार्टी संचालनका लागि भनेर लिइन्छ । हो व्यक्तिगत खातामा नजाला तर यसले कुन प्रवृति विकास गर्छ ? पार्टीको नाममा चोर्ने वा ज्यान मार्नेले भोलि आफ्नै लागि त्यति "जाबो" काम गर्न सक्ला कि नसक्ला ? अपराध जसले गरे पनि र जसका लागि गरे पनि अपराध नै हो भन्ने मान्यता लागु नहुने हो भने देश कता जान्छ भन्ने बुझ्न कम्पासको सुइले कता देखाउंछ भनेर कुरेर बस्न पर्दैन ।

१२ बुंदे समझदारि र त्यस्तै घटनाक्रमले माओबादीलाई भारतको आड छ भन्ने धेरैले शंका गरिरहेका बेला नेपाल सम्बन्धी पटना सम्मेलन पछि माओबादीका केहि मन्त्री-नेता हरुले १० वर्ष भित्र १० हजार मेघावाट बिजुली निकाल्ने विकासे भविष्यवाणि गरेका थिए । बेला बेलामा भारत परस्त गुट र विरोधी गुट भनेर आपसमा नै दोषारोपण भइरहदा पक्कै भित्र केहि छ भन्ने कुरा शंका मात्र नभएर छर्लङ भइसकेको छ । ओलम्पिक समापनका लागि प्रचण्ड चीन जाने कुरा चलिरहंदा अप्रत्यक्ष रुपमा भारतले तिमी पहिले भारत नआइ किन चीन जांदैछौ भनेर खोचे थापिसकेको छ, मिडियामा आइरहेको विभिन्न व्यक्तिका घुमाउरो वाणीको पछाडि यहि सार छ । भारतीय नेताहरुलाई साक्षी राखेर सपथ ग्रहण गरे पनि र गिरीजालाई वा अरु सहयात्री नेतालाइ भेट्न भन्दा पहिले (पुर्व प्रधान मन्त्रि, वयो बृद्ध नेता र अहिलेको परिस्थितिको लागि उनको योगदानको कारण) भारतीय राजदुतलाई भेट्नुलाई सामान्य मान्दा पनि शनिवारसम्म चीन यात्रा कुन रुपले अगाडि बढ्छ त्यसले पनि भारतसंगको संबन्ध वा भारतको दादागिरी कसरी अगाडि बढ्छ देखिने पुर्वानुमान लगाउन सकिने छ ।

अर्को मुख्य कुरा सरकारमा सामेल "पाहुना" हरुलाई कसरि व्यवहार गरिन्छ र पाहुनाहरुले कुन व्यवहार गर्छन भन्ने कुरा । सरकारमा सामेल एमाले र फोरमहरुलाई सहयात्री मान्नु भन्दा पनि "पाहुना" को रुपमा लिनु ऊपयुक्त हुन्छ जस्तो लाग्छ मेरो बिचारमा । फोरमले सरकारमा बसेर सकेको उपद्रो गर्न खोज्नेछ , एमालेले राम्रा काम गरेर जनतालाई आकर्षित गर्न खोज्नेछ । त्यसैले फोरम माओबादिको ऊपियां रुपि पाहुना हुनेछ , जसलाई माओबादिले एमालेलाई तर्साउने कार्डको रुपमा राखिराख्नेछ । अर्कोतिर यदि एमालेको केहि तप्का माओबादिमा रुपान्तरित भएन भने एमाले अहिले भन्दा बढि शक्तिशाली बन्ने छ जुन माओबादिले चाहने छैन । खुलेआम संसदबाट सत्ता कब्जा गर्ने सिद्धान्त बोकेको र त्यहि अनुसार गर्दै आइरहेको माओबादिले यी दुवै पाहुनालाई समय आउनासाथ ठेगान लगाउन खोज्ला कि भन्ने सोच्न जायज नै होला । अर्कोतिर प्रजातान्त्रिक र दक्षिणपन्थी भनिने शक्तिहरु पनि समयसंगै आफ्नो अस्तित्व र शक्तिकालागि संभव सवै कुरा अपनाउदै जानेछन भने देशमा रहेको द्वैध सैनिक संरचना मुलुकको हित चाहनेहरुका लागि अर्को दुर्भाग्य बनेर तेर्सिने छ ।

सबै चालामालाबाट देखिइरहेको छ , नियत विकसित र समृद्द नेपाल बनाउने भन्दा पनि कुनै बाद र बिचारधारा लादिने नेपाल बनाउने पट्टि ढल्केको छ । त्यसैले धेरै दिन लाग्ने छैन देशको दिशा निर्देश गर्ने कम्पासको सुइ कतातिर घुम्नेछ भन्ने देखिनकोलागि ।

-------------------------------------------------------------------------------

(फेरि पनि हामी सबैको चाहना हो विकसित र समृद्ध नेपाल बनोस, नराम्रा कुराहरु पन्छाएर पार्टीहरु देश बनाउन पट्टि लागुन )

बिरोध र भर्त्सना

अहिले नेपालको माहोल निकै भिन्नै छ। महिनौं लगाए र प्रधान मन्त्री त बने तर अझै सरकार बनेको छैन। मनमोहन पछिका दोस्रा कम्नियुष्ट प्रधानमन्त्री बन्न सफल प्रचण्ड जनयुद्द छेडेर आएका हुन। उनि नेपाली सेनाका पदेन कमान्डर तर उनको मातहतमा अझै पनि जन मिलिसियाहरु छन। वाइ सि एल बिघटन गरे पनि वाइ सि एलका क्रियाकलाप जारी छन। यस्तै यस्तै छन उनका बिरोधाभास क्रियाकलाप। अझ उनले सपथ ग्रहण गर्दा देखाएको क्रियाकलाप त निकै आलोचना खेप्ने खालको छ। यसै प्रसंगमा प्राप्त भएको बिरोध र भर्तसना यस प्रकार छ।
बिरोध र भर्त्सना
नयां नेपालको नाममा नेता भनाउदाहरु एक पछि अर्कोले जनताको संवेदनशील भावनामाथि चोट पुर्‍याउन थालेका छन् यो नेपाल र नेपाली को लागि दुर्भाग्य हुंदै जांदैछ । राष्ट्रियता र राष्ट्रवादिका लागि आफुलाई अव्वल ठान्ने माओवादी नेता प्रचण्डले देशको प्रधानमन्त्री जस्तो पद ग्रहण गर्दा समेत पदीय आचरण स्थापित गर्न नसकेको देख्दा हामीलाई दुःख लागेको छ । शपथ ग्रहणजस्तो राष्ट्रिय समारोहमा राष्ट्रिय पोषाक नै नलगाउने प्रधानमन्त्रीलाई कुन कोटिको नेता मान्ने र यस्ताले देशलाई कुन दिशातिर धकेल्न खोजिरहेका छन् सहजै अनुमान गर्न गाह्रो छ ।

दौरा सुरुवाल कुनै जात विशेषको नभै नेपाली परिचयको द्योतक हो राष्ट्रको उच्च पदाधिकारीले त्यो अस्वीकार गर्नु राष्ट्रिय मर्ममा चोट पुर्‍याउनु हो । प्रधानमन्त्री जस्तो उच्च ओहदामा आशिन पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले राष्ट्रिय पोशाक नलगाउनु रातो टिका लगाएर पनि ईश्वरको नाममा शपथ नलिनु राष्ट्रिय सुरक्षा निकायप्रति अनविस्वास गर्दै आफ्नै जनसेनाको घेरा विस्तार गर्नु आदिले उनको यो पद थाम्न सक्ने क्षमताको विकास भैनसकेको हाम्रो निष्कर्ष छ । नेपाली जनता प्रतिको यो हेपाहा प्रवृत्ति प्रति हामी क्षोभ प्रकट गर्दछौं । हाम्रो राष्ट्रियता र राष्ट्रवादमा किरा लाग्दै गएकोमा दुःख समेत व्यक्त गर्दछौं ।

भवदीय
शेखर ढुंगेल क्यालिफोर्निया
अनिल पाण्डे क्यालिफोर्निया
ज्ञानेन्द्र गदाल कोलोराडो
वासु ढकाल क्यालिफोर्निया
गोविन्द गिरी भर्जिनिया
कमला प्रसाईं न्यूयोर्क
कमल पाण्डे न्यूजर्जी
दिलनाथ गिरी भर्जिनिया
अनुप श्रीवास्तव क्यालिफोर्निया
मणी नेपाली क्यालिफोर्निया
तथा अमेरिकावासी राष्ट्रवादी नेपालीहरु ।

रंगहिन गाईजात्रा

मलाई याद छ सानो छँदा गाईजात्रा ताका नेपालका पत्र-पत्रिकाहरु रंगी-चंगी रुपमा निस्कन्थे । नागरिक अधिकारको कुनै प्रत्याभूति नभएको अबस्थामा जनताहरु डराई-डराई केहि व्यङ्य, र घोचपेचमा रमाउथें ।

अहिले समय परिवर्तन भएको छ, तर अब गाईजात्राको कुनै रौनक भने बाँकि रहेन । अब हामिकहा बर्षैभरि गाईजात्रा चल्छ र त्यो पनि उल्टो तरिकाले,। पहिला जनाताले नेतालाई जिस्क्याउँथे भने अहिले बर्षैभरि जनमत र नागरिक अधिकारको उपहास गरेर नेताहरुले जनतालाई जिस्क्याउँछन ।

भर्खरै नेपालको राजनैतिक रंगमञ्चमा केहि ठुला ठुला गाईजात्रे ठट्टा प्रस्तुत भए । राष्ट्रपतिको चुनावमा देखीएको दलिय स्वार्थको नौटंकी, उपराष्ट्रपतिले आफ्नै राष्ट्रभाषा प्रति गरेका घटिया व्यङ्य अनि प्रधानमन्त्रीको चयन गर्न समेत छल-कपट, धोखा, अविश्‍वास र खुट्टा तान्ने खेलको अभुतपूर्व प्रद्रर्शन गरेर नेताहरुले यो कुरा प्रष्ट पारिसकेका छन कि जनमतको उपहास गरेर ३६५ दिनलाई नै गाईजात्रा बनाउन र मनाउन उनिहरुलाई कसैले जित्न सक्दैन ।

साँच्चै भन्ने हो भने, संविधान सभा नै पनि नेताहरुको गाईजात्रे कार्यक्रमको यौटा प्रमुख ‘आईटम’ को रुपमा प्रस्तुत भैरहेको छ । चुनाव सक्किएर देशको भाविश्य निर्धारण गर्ने र देशकोलागी यौटा निश्चित मार्ग चीत्र कोर्ने जनमत पाएर संबिधान सभामा पुगेका सभासदहरु केवल राजनैतिक समिकरण, सत्ताको भागवण्डा र शक्तिको बाँडफाडमा आ-आफ्नो दललाई कसरी बलियो पार्ने र अर्को दलको खुट्टा तान्ने भन्नेमा व्यस्त छन । नेपालको नया संबिधानको खाका कोर्न कसैलाई फुर्सद नै छैन । संबिधान सभाको चुनाव भएको दिनबाट नगनी संबिधान सभाको पहिलो बैठक बसेको दिन देखि गन्दा पनि करिब ३ महिना हुन लागि सकेको । तर नया संबिधानको खेस्रा तयार गर्ने कामको कुनै शुरुवात हुन सकेको छैन ।

लाग्छ हाम्रा सभासदहरुले नया संबिधानको बारेमा बुदांगत बहस गर्न अझै ३-४ बर्षै कुर्नु पर्छ ।

एल. डि. ओ. लाई शौचालयमा थुन्ने मात्रै होईन अब त हामिकहा आफुले भनेको नमाने कुनै संस्थान वा निकायका उच्च तहका अधिकारिलाई ठाडै अपहरण गर्ने धम्कि समेत दिन थालिसके हाम्रा मन्त्रीहरुले। यो भन्दा ठुलो गाईजात्रा के हुनु अरु??।

आज गाईजात्रा हो तर अब नेपालमा आजकल नेताहरु बर्षैभरि जनअधिकारको खिल्ली उडाएर गाईजात्रा मनाउन व्यस्त हुने हुनाले जनताले मनाउने गाईजात्रा ओझेलमा परेको छ । पेट्रोलको लाईन, बन्द, चक्काजाम अनी देशका उपल्लो कुर्शिमा बस्नेहरुनै नेपाली भाषा र राष्ट्रीयतामा व्यङ्य गरेर बसेको बेलामा यो गाईजात्रा रंगहिन भएर देखीएको छ ।

काकाकुललाइ पानी

चैत मासको गर्मिमा पानिको पहुंच निकै कम हुन पुग्दछ। मानिसहरुले पानि जम्मा गर्ने भए पनि चरा चुरुगींलाइ भने यो मौसममा निकै आपत पर्दछ। पखेटा भएका चरा भुरुरु उडेर खोलामा पुग्न सक्ने हुंदा खासै प्यासमा अत्तालिनु पर्दैन। तर यस्ता चराहरु पनि छन जुन वरीपरीको पानी नदेखेर पानीको निम्ती कराउदै हिड्छन। किम्दन्तिमा भनाइ छ चराहरु मध्य काकाकुलले पानीलाइ रगत देख्ने हुंदा पानीको निम्ती सधै भौतारीनु पर्दछ।

बिकास र अर्थतन्त्रमा निकै पछाडी परेको नेपालका राजनेताको हालत पनि त्यस्तै छ। प्राय जनता आधारभुत आब्श्यक्ताबाट बन्चित भएका छन। त्यस्ता जनतालाइ आफ्नो प्रभावमा पार्न निकै सजिलो हुन्छ। तर पनि जनतालाइ रिजाएर देश चलाउनको सट्टा अरुनै तिक्डम लगाएर देश हाक्न प्रयास गर्दछन। केही जत्था भने बन्दुक लिएर देशनै कब्जा गर्न तिर लाग्दछन। जनताबाट भोट लिएर देश राज गर्ने अबसरलाइ लात मार्दै बन्दुको कुन्दा समातेका माओबादी फेरी मतपेटीकाको राफलमा आइपुगे। भाग्यबस संबिधान सभा राफल चिठ्ठा उनिहरुलाइ नै पर्यो। सिंगै उपाहार हात नपरे पनि ठुलो हिस्सा माओबादीकै हातमा पुग्यो। तुरुन्तै माओबादीले कुरा फेरे संबिधान सभा जित्नेले सरकार बनाउने।बोलि र बन्दुकको शक्ती बोकेका माओबादीको अगाडी सबैले घुंडा टेके। तर राष्ट्रपती चुनाबमा भने उनिहरुको हिसाब फेल खायो। युद्दमा हारेको सिपाइ जस्तै घाइते भएका माओबादी साम दाम दन्डभेद गरेर प्रधानमन्त्री भने भेट्टाइ छाडे। एमाले र फोरमको झुन्ड माओबादीमा समाहित हुंदा कांग्रेस एक्लिएर प्रतिपक्षमा बस्न पुग्यो। यदी यो गुटमा फुट नभए नया नेपालसंगै कांग्रेसको राजनितीपनि राजतन्त्र जस्तै हुनेछ। शक्तीको तिर्खामा अत्तालिएका माओबादी रुकुम देखी दिल्लिसम्म भौतारीएका थिए। अब भने पुलिस,सैनिक र मिलिसिया संपुर्ण बागडोर माओबादीमा आइपुगेको छ। यतीखेर शक्तीको लागी फन्को मारेको काकाकुल शक्तीकुण्डमै पुगेको छ। स्विजरलेन्डको सपना बाडेका प्रचण्डले नेपाललाइ कुन चांही ल्यान्डमा पुर्याउने हुन त्यो त समयले नै बताउला?

Olympic Humor

पवित्र गठबन्धन र माओवादी 'नया सत्ता' को आयू

कम्युनिष्टहरू धर्म मान्दैनन् र भौतिकवादी हुन्छन भन्ने कुरा राजनीतिको कखग जान्ने मान्छेलाई पनि थाहा भएकै कुरा हो । धर्म मान्नेहरूका लागि भने 'पवित्र' वा 'अपवित्र' ( sacred, holy or unholy ,sacrilige) भन्ने जस्ता कुराहरूको महत्व हुन्छ । तर। केही कुराहरू 'अपवित्र' भैहाल्यो भने पवित्र बनाउन पण्डित वा धर्मगुरूले पवित्र जल अभिषेक गर्न सक्छन् । नेपाली गाउँघरमा अशुद्दलाई शुद्द पारेर काम चलाउने बनाउन सुन पानी छर्केर पवित्र पार्ने पनि चलन छ । तर राजनीतिमा भने कुनै ग्रन्थ छैन जसले कुन कुरा पवित्र वा अपवित्र हो खुट्याउन सकोस् । केही हप्ता अघि कांग्रेस, एमाले र फोरम मिलेर राष्ट्रपतिपदको निर्वाचनमा माओवादीलाई लोप्पा ख्वाएका थिए र यो तीन दलीय मेलमिलापलाई माओवादीले 'अपवित्र' गठबन्धनको संज्ञा दिएर सरकारको नेतृत्व गर्ने नैतिकता आँफूसंग नरहेको स्वीकारोक्ति प्रकट गरेको थियो । राष्ट्रपति पदमा हारेको आवेशमा जे कुरा भनेको भए पनि त्यसपछिका दिनहरूमा भने माओवादीले सरकार गठनको आफ्नो अभिलाषलाई कहिलै लुकाएन । तैपनि नया बन्ने सरकारमा कांग्रेसको सहभागितालाई सकेसम्म पञ्छाएर बाँकि रहेका एमाले र फोरमको मोर्चा आफ्नो नेतृत्वमा बनाएर यो समीकरणलाई 'पवित्र' पार्ने कोशिशमा भने लागि रह्यो । यसरी पाक्दै गरेको खिचडीमा 'पवित्र'ताको 'घ्यू' थपेर स्वादिष्ट पार्ने काम भने हिजो प्रचण्ड प्रधानमन्त्री बनेपछि सम्पन्न भयो । कामरेड प्रचण्ड गणतन्त्र नेपालको पहिलो प्रधानमन्त्री निर्वाचित भएको घटना संगै, आधुनिक नेपालका राजनैतिक घटनाक्रमहरूले एउटा वृत्त पूरा गरेका छन् । डेढ दशक लामो हिंसात्मक संघर्ष वा बिद्रोहलाई परिचालन गरी परिवर्तनका नाराहरूका आधारमा राजनीतिमा फर्केको क्रान्तिकारी शक्तिलाई सत्ता राजनीतिको जिम्मेवारी सुम्पेर, मौका पाउँदा उसले के गर्दो रहेछ त भनेर हेर्ने अभिलाषा माओवादीका समर्थक र बिरोधी दुवैलाई रहेको थियो , तर पनि अबको राजनीतिलाई माओवादीले कत्तिको जिम्मेवारीपूर्ण तरिकाले सञ्चालन गर्नेछ भन्ने कुराहरूले नै यो सरकारको आयू तय गर्नेछ । माओवादीले सत्ता आरोहणको यो मौकालाई आफ्ना पार्टीगत राजनैतिक अभिष्ट र एजेण्डा पूरा गर्ने उद्देश्यले प्रयोग गर्न खोजेका खण्डमा माओवादी नेत्रत्वको यो सरकारले १०० दिन पुरा गर्न पनि नसक्ने अनि विकल्पमा अर्को नया समीकरण निर्माण भई सत्ता परिवर्तनका अस्थिर अध्यायहरू पुन: खोलिन सक्छन् । यो दूर्भाग्यपूर्ण नहोला भन्न सकिन्न ।

संविधानसभाको निर्वाचन सम्पन्न भएको ४ महिना पछिमात्र नया सरकार जन्मिन सक्नुमा कांग्रेस माओवादी वीचको खिचातनी ने जिम्मेवार भएको कुरमा बिमति हुन सक्दैन । यसो हुनुमा कसैले कांग्रेस र विशेषत: गिरिजा कोईरालाको सत्ता लिप्सालाई दोष दिएको देखिए पनि , यो मुख्य रुपमा माओवादीको छापामार चिन्तन, वाइसिएल व्यवहार र सैन्य दम्भमा आउन नसकेको परिवर्तनका कारण पनि थियो । सरकारको एउटा घटक दलका रूपमा माओवादी र विशेषत: उसका विविध नामधारी जनवर्गीय संगठनहरूको हरेक जोरजुलुमपूर्ण व्यवहार सहेपनि अरू दलहरूले उसले गर्ने भनिएको सत्ता नेतृत्वसंगै कथित जनयुद्दकालीन व्यवहारमा सुधारको अपेक्षा राख्नु अस्वाभाविक थिएन । त्यसो हुँदा हुँदै पनि माओवादीलाई ऊ संविदानसभामाको सबैभन्दा ठूलो दल हुँदा हुँदै फेरि पनि, सत्ता भन्दा बाहिर राखेर गैर-माओवादी समीकरण बनाउन यदाकदा प्रकट हुने कांग्रेसी चाहना अहिले सम्म उसकै नेतृत्वमा अघि बढिरहेको समग्र शान्ति प्रकृयाका लागि प्रत्युत्पादक हुन सक्थ्यो । यस्तो घडीमा , माओवादी नेतृत्वलाई सत्तामा पुर्‌याएर एमाले र फोरमले जिम्मेवारपूर्ण काम गरेका छन् भने आफ्ना असहमति साथ प्रतिपक्षमा बस्दै संविधान बनाउने जिम्मेवारी पूरा गर्न सक्यो भने कांग्रेसले पनि ठिकै गरेको छ । तर पनि , अबको यो नया परिस्थितिमा नेपाली सेनाको अराजनीतिक चरित्र भित्र माओवादीले कुन किसिमको धावा बोल्न खोज्नेछ भन्ने कुराले यो सरकारको आयू निर्दिष्ट गर्नेछ भन्ने कुरामा द्विविधा नरहँदा हुन्छ ।
माओवादीले नेपाली सेनामा आफ्ना छापामारहरूलाई समूहगत प्रवेश गराउने आफ्नो नितिलाई कार्यान्वयन गराउने अड्डि लियो भने अनि अरूपनि राजनैतिक एवं दलगत एजेण्डा सहित आफ्नो हात बलियो पार्ने योजना अनुरूप काम गर्न चाह्यो भने , यही कारणले यो नया समिकरण धरापमा पर्ने कुरा ठोकुवा गर्न सकिन्छ ।

तर पनि नय बनेको 'पवित्र' गठबन्धनले ' अरूलाई देख्यौँ पटकपटक, हामीलाई हेर्नुस् एकपटक' भन्ने माओवादी उद्घोषलाई साकार पारेको छ । यो घडी , एकतन्त्रात्मक कम्युनिष्ट राज्य निर्माणका लागि कोषे ढुङ्गा नभएर बहुलवादी समतामूलक समाज व्यवस्था निर्माणका लागि भैदियो भने कसैले चिन्ता लिनु पर्ने हुने छैन , हैन र माओवादीको युद्दकालीन हत्या हिंसा र असहिष्णुपूर्ण व्यवहारको सरकारीकरण गर्नलाई यो 'पवित्र'ताको लाहाछाप लाग्यो भने हामि अभागी नेपालीले सन् १९१७ को रसिया वा आजको उत्तर कोरियाको आधारशिला मुलुकका लागि राखेका हुनेछौँ । आशा छ २१ औँ शताव्दिको उत्तर-आधुनिक संसारमा , मानवताले फेरि पिंजडाको सुगा बन्नु पर्ने छैन ।

-एकलव्य

ग्रेटर नेपाल नया नेपाल की समृद्ध नेपाल

केही समय पहिला एन आर एन युरोपियन भेलामा मिडिया पार्टनरको रुपमा सहभागी भएको थिए । तेस वेलामा डा उपेन्द्र महतोको एउटा सव्द मेरो मनमा परिरहेको थियो ।आज फेरि समाचारमा ग्रेटर नेपालको व्यानर लिएका केहि मानिस हरु देखे पछि पुन: म त्यस विषयमा सोच्न वाध्य भएको छु । ग्रेटर नेपाल नया नेपाल की समृद्धी नेपाल

पछिल्लो समयमा देशमा राजनैतिक परिवर्तन त धेरै भए तर नेपाली राजनैतिक मनस्थिती कहिले माथी उठन भने सकेन । जुन जोगी आए पनि कानै चिरेको प्रजातान्त्रिक राजनैकित दल त के कुरा र्सवहारा र जनताको सरकार नारा दिइ नेपालको ठुलो दलको रुपमा आएको माउवादी पनि राजनैतिक दाउपेजमा अग्र स्थानमा छ ।नेपालीहरु राजनैतिक रुपमा यति पोख्त भइ सकेका छन कि अव त नेपालको राष्टिय खेल नै राजनिती लाई राखे भइ सक्यो ।

इन्टरनेट जालो भित्र पस्दै गर्दा नेपाल पत्रिकामा एउटा लेख पढन पाए ‘जि’ फर गन रे त्यो पनि १ क्लासमा पढने वाल मनस्थितीमा अनि व्यवहारिक सिक्षा दिन्छन रे ४ क्लासमा त आधुनिक हतियार वारे जानकारी दिने रे। उमेर पुगे पछि नेताले दिएको सपनावाट विउँझिएर विपनाको दुनियामा कदम राख्दा त्यो वालकवाट हामीले के आसा राख्न सक्छौ । मैले मेरो ४ वर्षो छोरा लाई हेर्छु, स्कुलमा खेल्ने वाहेक काम छैन । ए देखि जेड सम्म राम्ररी भन्न सिकाएको त स्कुलको उसको प्रिसिपलले मलाई वोलाइर सोध्छ यस्तो किन सिकाउनु हुन्छ ?।मैले भने त्यो त नर्मल कुरा हो पढन सिकाउनु उ भन्छ वच्चाको उमेर भएको छैन त्यो सिक्न लाई ।उसलाई अहिले देखि मेन्टल प्रेसर दिएर सिकाउनु हुदैंन रे । जवकी मैले उसको उमेरमा त एउटा पुरा वाक्य लेख्न सक्थै ।

मैले यो किन भनि रहेको छु भने डा महतोले नया नेपाल हैन समुद्ध नेपाल भन्नुस भन्नु भएको थियो । जवकी गणतन्त्रमा हामी नया नेपाल भन्दै हिड्दैछौं । उता अव ग्रेटर नेपालको पनि चर्को स्वर आउन थालेको छ । सानो दिमागमा हतियारको सिक्षा दिएर भविष्यको नेपाल के होला र ।

फेरि यमदुत नै बन्ने चाहना ?

बाल्यकालका दिनहरुको कुरा याद आउंछ । कहिले काहि म आमासंग झगडा गर्दा रीस पोख्न पस्केर थालमा दिएको भात फाल्ने धम्की दिने गर्दथें । बिचरा आमाले छोराले भात नखाला र भोकै होला भन्ने पीरले सबै कुरा वा बाल शर्तहरु मानेर खाना खान मनाउने गर्नुहुन्थ्यो । बाल्यकालमा हामी सबैको भोगाइको कुरा यस्तै हुन्थे । त्यति मात्र नभएर छिमेकीसंग होस या दाइ भाइ वा बाबुसंगको रीस यी सबैका कारण सिर्जित बाल धम्कीको शिकार सबैका आमाहरु नै हुने गर्छन ।

त्यस्तै बाल तमासा अहिले देशमा माओबादि मण्डलीले गर्दैछ । आफ्नै कुबुद्धि र गैर जिम्मेवारिपनको शिकार आंफै बनेको छ र २ र ३ जम्मा ५ मात्र हुन्छ भन्ने लघु सोंचाइले २ र ३ ले ६ पनि बनाउंछ भन्ने विर्सेको छ । केहि दिन बिचको देशको अचम्मको चालले मुलुक सहि दिशामा जान्छ कि भन्ने झिनो आशामा बसेकाहरुलाई फेरि पनि आफु गलत रहेछु भन्ने सोच्न कर लगाएको छ । एमालेसंग एउटा सम्झौता गरी केहि घण्टा भित्रै अडान बदलेर अर्को निर्णय गरी एमाले लाई बिल्याउन खोज्ने उसको रणनीति वा निर्णयले उसको बेइमानीपना सबै सामु छर्लङ पारिदिएको थियो नै उसको राजनीतिक कच्चापन उदाङो पारिदिएको छ । माओबादिको गद्दारिपना र माओबादिको संचालन रिमोट कन्ट्रोलद्वारा हुंदोरहेछ भन्ने कुरो उनीहरु भित्रकै पोलापोलले ईंगित गरिरहेको छ । यस्तै घटना माओबादि र देउबा सरकारको बिचको शान्ति संझौताको वैठकको पालामा पनि भएको थियो । सबै कुरामा मिलिसकेर हस्ताक्षर गर्ने प्रकृयामा पुग्न लागेका माओबादि एक फोन कलको कारण संझौता भंग गरेर भागेका थिए । त्यति मात्र हैन आंफु भित्र नै मारामारमा उत्रिन लागेका सज्जनहरुको हरकतले माओबादि नामको कम्निष्ट पार्टीको विभाजनको दिन धेरै टाढा छैन भनेर पनि सोच्नु पर्ने हो कि भन्ने लाग्न थालेको छ ।

अहिले एमाले र कांग्रेस धर्म संकटमा फसेका छन् । न त आफुहरु मिलेर सरकार बनाउन बहुमत पुग्छ न त माओबादी विश्र्वास गर्न लायक भइसकेको छ । यस्तोमा फेरि मधेशी फोरम हालीमुहालीमा पुग्यो भने र परमानन्द झाले देखाएको कास्टिङ पुर्णाकी नाटकको रुपमा मञ्चन हुने मौका पायो भने “नेपालीको भाग्य कोर्ने” आशा गरिएको “समावेशी” संविधान सभा र यसका अपवित्र उत्पादन र हरकतबाट राष्ट्र र राष्ट्रियता कति पटक बलात्कृत हुने हो सम्झन डर लाग्ने स्थिति आइसकेको छ ।

म जस्ता कुनै पार्टी प्रति लेनदेन नभएका व्यक्तिहरुको सबैको एउटै आशा कि त सबै पार्टीहरु मिलेर सरकार चलाएर राम्रो संविधान बनाउनुका साथै देशलाई पनि उन्नतिको मार्गमा डोरयाउन होइन भने कलंक नलागेका व्यक्ति लिएर जिम्मेवार केहि पार्टीहरु मात्रै भए पनि त्यो लक्ष पुरा गरुन भन्ने हो । तर हिजो सम्मको जंगल देखि सडक सम्मको नायक बनेको माओबादीले यसरि देश र प्रजातन्त्रको हित चाहनेहरुलाई लोप्पा ख्वाइसकेको छ र झन् धम्की र बार्गेनिङमा उत्रन थालेको छ ।

हिजो सम्म आदर्श र विकासको गफ छाट्ने माओबादि राष्ट्रलाई निकास दिने गठबन्धन बनाउने काममा आफैं बाधक बन्दैछ । झन यस्तो परिस्थितिमा बढी जिम्मेवार भएर प्रस्तुत हुनु पर्ने माओबादी आंफै मधेशी फोरमलाई पनि मात गर्दै सौदा बाजीमा उत्रिएको छ । एकातिर मधेशको दुहाइ दिएर रातारात उदाएका पार्टी भन्दा पनि विश्र्वासको कसीमा गिरेको माओबादिलाई अब कसैले विश्र्वास गर्न भन्दा पहिले १० पटक सोच्नु पर्ने बाध्यताको स्थिति आफुलाई अग्रगामी र सर्वे सर्वा ठान्ने माओबादीले नै पैदा गराइदिएको छ । अर्कोतिर माओबादी नीतिगत वा निर्णयगत हिसाबमा सम्मत हुन नसक्ने रहेछ र नेतृत्वको बोली आफ्नो मात्र खुशी वा समझदारीले नचल्ने खसी बजारको दलालको जस्तो रहेछ भन्ने खुलस्त देखिएको छ ।

संविधान सभाको चुनावबाट नै अधिनायकबाद लाद्ने लघु सोच सफल नहुने हो कि भन्ने कुराले माओबादि वा त्यस भित्रका अनुदारहरुलाई पिरोलेको छ । त्यसैले हिजो माओबादीको नया बन्ने सत्ताको जर्नेल बन्ने सपना देख्नेहरु हुन वा प्रधानमन्त्री बन्ने सपना देख्नेहरु हुन सबै ले जे पायो त्यहि बोल्न थालेका छन् । अनि एकदिन प्रचण्डको, अर्को दिन हिसिलाको त कहिले कसको धम्की आउन थालेको छ “शान्ति प्रकृया खतरामा छ”, “हामीलाई फेरि जंगल नफर्काइयोस”, “देशमा सिभिल वार हुन्छ” आदि आदि ।

हिसिला यमीको “सिविल वार” को धम्कीलाई उद्धृत गर्दै आज नेपाल भ्रमणमा जाने हरुले भिजिट गर्ने युरोपको एउटा वेब साइटमा नेपाल भ्रमणमा जानेहरुको लागि अहिले खतरा हुन सक्छ भन्ने किसिमको खबर प्रकाशित गरिएको छ । अर्थात फेरि नेपाल सुरक्षित छैन भन्ने बुझ्न लागेका छन बाहिर बाट हेर्ने मान्छेहरु ।

१० वर्षमा देशको कायापलट गराउंछु भन्ने हरु नै किन अरु भन्दा नालायक बन्न तम्सिदै छन ? बोल्नु भन्दा अगाडि सोच्न जरुरत नठान्ने र धम्कीलाई नै आफ्नो अस्त्र बनाउने कि देश बनाउन मिलेर अगाडि बढ्ने ?

त्यसैले अति भयो ! अझै पनि प्रचण्ड एण्ड कम्पनिको घुर्कीलाई सहने वा उनका शिविरका छापामारलाई निशस्त्र गरेर खोरमा हाल्ने ? होइन भने संसदीय प्रजातन्त्र स्विकारिसकेपछि र गणतन्त्र आइसकेपछिको अवस्थामा बन्दुक बोकेर राष्ट्रलाई धम्क्याउन पाइन्छ ? के “१० वर्षमा स्विट्जरल्याण्ड बन्ने” हौवा पिटाइएको देशमा मान्छेको बाच्न पाउने अधिकारलाई समेत चुनौति दिंदै खुलेआम यमदूत बन्ने धम्की दिन पाइन्छ ?

झन्डै विर्सिएको दौतरी

प्रवास जिवन त कुइरोमा हराएको काग जस्तै हुदो रहेछ । केही गर्छु भन्दा पनि नसकिने । हुनत खाने मुखलाई जुगाले छेक्दैन भन्छन तर के गर्ने मेरो लागि त उखानै मात्र भयो । जता गए पनि काम को डंगुर जस्तो लाग्छ । समय लाई कसरी म्यानेज गर्ने भनि सोच्नै सक्दिन । हिसावमा पहिले देखि अलि कम्जोर । अनि त समयको जोड घटाउ गर्ने सकिन ।

दौतरीमा नछिरेको जुग वितेछ । दौतरीहरुले पस्कनु भएको खुराक एक एक गर्दै पढे अनि २ शव्द भए पनि कोर्न मन लाग्यो । तर के लेख्ने तस्तो नया कुरा सुनाउन लायकको केही छैन । हुन त मदन जीको दुइ तिन वटा मेल आएको थियो ।केही लेख्नुस भन्दै । एकाधको त जावफ पनि फर्काइयो । वाकी मदन जीले वुभ्नु भयो होला । विल गेट संग भलै समय होला तर म संग रहेन छ भनेर । हुन त नानी देअि लागेको वानी क्यै गरि नजाने । काम पनि छैन फर्ुसद पनि छैन । त्यसमा पनि अल्छी भइएछ । चोर ले अरुलाइ पनि चोर देख्छ भने झै नेपालीको जातै अल्छि । विदेसीले जस्तो कुरा कम काम ज्यादा गरेको भए हामी पनि विकसित नेपालको नेपाली हुन्थ्यौं । किन तिमी कहाको भन्दा सगरमाथालाई तेरस्याउनु पर्थ्यो। त्यसो त काममा एउटा छिमेकी भाइले सगरमाथालाइ पनि छिमेककै हो भनेर भन्दै रहेछ । हुन त म भन्दा पहिले अफिस पसेको सवैको दिमाग वास गरेछ । यहाको जनता पनि कतिको उल्लु । जोग्राफीमा त जिरौ रहेछन ।अव सगरमाथा छिमेकको भनि भन्दा पनि हो भनेर पत्याउने हो त! । वुद्ध कहा जन्मेको छिमेकी देशमा । हैरानै पारयो यिनीहरुले म त चकित भए । अनि सवै स्टाफ भएको वेला सोध्ने जमर्को गरे हैन सगरमाथा कसरी छिमेक देशमा रहेछ भन्दा उहि दक्षिणे पन देखाइ हाल्यो पहिले उनि हरुको थियो रे अहिले हाम्रो भयो रे ।

हुन त लाटो देसमा गाडो तन्नेरी । हाम्रा देशका दुतावास हरु के काममा व्यस्त छन कुनी एक साथी नेपाल पठाउ अभियानमा त लागेका छन । तर देशमा केके छन यहाको जनतालाई वुझाउन भ्याउदैनन ।

ल त आज लाई ‘वार्म-अप’ त गरियो भोली देखि अल्छि भइएनछ भने फेरि व्यायाम गरुंला ।

कथा अमेरिकाको

शेखर ढुङ्गेल
अमेरिका विश्वकै धनी र अधिक होमलेसहरुको देश हो । यहाँ पनि मध्यम वर्गीय समाजको जीवन अति नै कष्टकर छ । विगत केही बर्षदेखि अनपेक्षित रुपमा ह्रास हुँदै गएको आर्थिक स्थितिले गर्दा यस्तै अवस्था रहे आगामी एक वर्षभित्रमा मात्रै २२ लाख मानिसले आफ्नो घर ऋणमा लिएको गुमाउँने छन् । एक्लो क्यालिफोर्निया राज्यमा मात्र यो आर्थिक बर्षको प्रथम तीन महिनामा ५७ हजार मानिसले ऋणमा किनेको घर गुमाएको तथ्याङ्क हालै प्रकाशित भएको छ । २००८ को जुन महिनामा मात्र ७७ हजारले नोकरी गुमाउनु पर् यो । दैनिक बढ्दै गएको तेलको मूल्यका कारण विगत ६ महिनायता खाद्यान्न लगायतका वस्तुमा १० देखि ३० प्रतिशतसम्म मूल्य वृद्धि भएका कारण जीवन कष्टकर बन्दै गएको छ । सयौं निर्माण कम्पनी आर्थिक कारोवार गर्ने कम्पनीलगायत बैंकसमेत धराशयी भएका छन् । पाँच बर्षअघिको दाजोमा घरहरुको मूल्यमा ३० प्रतिशतसम्म ह्रास भएको छ भने कोठाको भाडामा भने १० प्रतिशतसम्म वृद्धि भएको छ ।

यस्तो बाताबरणमा ठूला-ठूला सपना देख्ने र यहाँको मुद्दालाई आफ्नो देशको मुद्दासित दाँजी उन्नति प्रगतिको कथा सुनाउँने आप्रवासीहरुको जीवन कति कष्टकर होला तर स्वदेशमा आफन्तलाई घर किनंे यस्तो गाडी किनें उस्तो टिभी किनें भनी सन्देश पठाई आफू स्वर्गमा भएको जनाउनेहरुको यथार्थता तलका तीन जन्मजात अमेरिकीको कथा सुन्दा स्पष्ट हुन सक्दछ । यहाँ प्रस्तुत तीनवटै कथा तीन पात्रसितको प्रत्यक्ष बार्तामा आधारित हुन्-

एक हुन् श्रीमती रोक्सेना जोम्सन । बर्ष ४५ । बसोबास सन्फ्रान्सिस्को । हुर्केका छोराछोरी अलग्गै बस्दछन् । शिक्षा मास्टर डिग्री मेनजमेन्ट । एकबर्ष अगाडिसम्म वार्षिक कमाई १ लाख अर्थात् ट्याक्स कटाउँदा मासिक ७ हजारभन्दा बढी र तत्कालीन खर्च ४ हजार ५ सय घरको ऋण ४ सय कारको ऋण १ सय ३५ इन्स्योरेन्स १ सय ५० फोनको बिल । ५० डलर केबललाइन । १ सय ५० ग्यास-पानी-बिजुली । ३ सय पेट्रोल एवं कार सर्भिसिङ । १ हजार ग्रोसरी खाद्यान्न ५-७ सय डे्रसिङ्ग मेकअपको मासिक खर्च ।
गत साल ५० बर्ष पुरानो प्रतिष्ठित निर्माण कम्पनी जहाँ उनी कार्यरत थिइन् धराशयी भयो । रोक्सेनाले अवकास पाइन् । अर्को ठाउँमा नोकरी पाइनन् । बैंकको ऋण तिर्न असमर्थ भइन् । ९ महिनासम्म घर बेच्न खोजिन् तर विकेन र अन्त्यमा बैंकले नै लियो । केही महिनापछि कोठाभाडा तिर्नसमेत पैसा नभएपछि केही दिन आँसु बोकी सडकको कुनामा समेत बसिन् । बल्ल एकदिन एउटा कम्पनीमा ड्राइभरका लागि आवेदन दिइन् र मुस्किलले त्यो नोकरी हात पारिन् । स्मरण रहोस् अमेरिकामा अधिक शैक्षिक योग्यता भएको मानिसलाई सानो जागिरमा राख्न पाइँदैन । किनकि कुनै बेला नोकरी छोडेर जाने सम्भावना हुन्छ । १० बर्ष मेनेजरमा काम गरेकी रोक्सेना हाल सार्वजनिक बस चलाउँदै छिन् ।

५५ बर्षीय जोन जोन्सन पूर्व प्रहरी हुन् । २५ बर्ष नोकरी गरी अवकास पाएपछि १५ लाख डलर लगाएर एउटा रक्सी पसल खोले । घरबन्दकी राखी ऋण लिएर लिक्वर स्टोरु खोलेका उनी दुई बर्षभित्रै सङ्कटमा परे । तीन पटकसम्म कम उमेर अर्थात् २१ बर्ष मुनिको ग्राहकलाई अल्कोहलजन्य पदार्थ बेचेका कारण उनी स्टोर बन्द गर्न वाध्य भए । स्टोर विक्री गर्न बर्ष दिन कुरे तर बिक्री भएन । स्मरण रहोस् अमेरिकाको कानुनअनुसार १८ बर्ष मुनिकालाई चुरोट वा सूर्तिजन्य पदार्थ र २१ बर्ष मुनिकालाई मादक पदार्थ बेच्न पाइँदैन र तीन पटकसम्म त्यस्तो घटना घटेमा लाइसेन्स रद्द गरी सम्बन्धित कार्यालयमा ताल्चासमेत लगाइन्छ । बैंकले घर लियो र बेचिदियो । उनी कोठामा बस्न थाले । नोकरी खोजे पाएनन् । हुर्केको बच्चा अनि श्रीमती अर्कै राज्यमा बस्छन् रे । छोरो अमेरिकी सेनामा कार्यरत छ । कसैको खास सहयोग मिलेन । बेलाबेलामा सय-दुई सयको चेक पठाइदिन्छ रे छोराले त्यत्ति हो । हाल उनी स्कुले बच्चालाई सुरक्षित सडक पार गर्ने काममा लागेका छन् । कोठा भाडा तिर्न असमर्थ भएपछि उनी सरकारले उपलब्ध गराएको हाउजिङ्गमा बस्न थालेका छन् । अमेरिकाको प्रत्येक शहरमा आयस्रोत कम भएका हुँदै नभएकालाई पनि सेल्टर होम बनाइएको छ । त्यहाँको अनुशासन तथा नियम पालना गर्नु अनिवार्य छ । त्यति मात्र होइन कुकुर-बिरालाहरुका लागि पनि व्यवस्थित सेल्टरहोम बनाइएका छन् । जहाँ सडकमा हराएका अथवा अलपत्र परेकालाई पनि राखिन्छ । पत्रपत्रिकामा फोटो छापी कसैको भए लिन आउनू वा कोही लैजान चाहन्छ भने सम्पर्क राख्नू भनी सूचना गरिन्छ ।

श्रीमती इभा ली । बर्ष ३५ । ११ र ९ बर्ष तथा पाँच महिनाका गरी तीन बच्चाकी आमा । विवाह गर्नुअघि नै बच्चा पाउन थालेकी इभाको विवाह गरेको ६ महिनापछि श्रीमान्सित सम्बन्ध विच्छेद । हाल उनी सौतेली बाबुको सहयोगमा एउटा सानो कोठामा बसेकी छन् । बाबु एउटा प्रतिष्ठित प्याकेजिङ कम्पनीको व्यवस्थापक छन् । त्यहीं उनले जागिरका लागि आवेदन दिइन् । आवश्यक कागजपत्रमध्ये १० बर्षे सबारी चालकको अनुभवपत्र पछि बुझाउने भनी तालिम सुरु भयो । १० दिनपछि तालिम कक्षमा प्रशासक मेनेजर बोलाउन आए र भने तिम्रो ड्राइभिङ्ग रिपोर्टअनुसार थप तालिम अर्थात् नोकरीमा राख्न असमर्थ छौं । यो सत्य बोलेको उपहार थियो । उनलाई तत्काल फिर्ता पठाइयो । उनका बाबुले जो आफू पनि मेनेजर नै छन्- प्रशासकीय व्यवस्थापकसित गलत सिफारिस गरेकोमा माफ मागे । उनले सात बर्षअघि दुर्घटना गराएकी र तोकिएको कानुनी सजाय भुक्तान नगरेकी रहिछन् र आर्थिक रेकर्ड क्रेडिट हिस्ट्री नकारात्मक बनेछ ।

उल्लिखित तीन अमेरिकीको कथाले तीन फरक प्रकारको अवस्था र कानुनी प्रावधानको प्रतिफल दर्शाउँछ । बास्तवमा आर्थिक रुपमा अमेरिकाको यथार्थता यस्तै छ । यहाँ काम गर्नेको र कानुनको मर्यादाभित्र बस्नेको मात्रै इज्जत छ ।

यहाँ अनलाइनबाट नोकरी आवेदन दिने सुविधा छ । फस्ट कम फस्ट सर्भिसु को मान्यता योग्यता विगतका सम्पूर्ण नोकरी विवरण खाएको तलब छोडेको कारण सहितको विवरण आजसम्म बस्दै आएको सबै ठेगाना छनोट भएको खण्डमा शारीरिक मोडल परीक्षण मादक पदार्थ लागू औषध परीक्षण औंला छाप अदालतबाट आपराधिक गतिविधि संलग्न भए-नभएको विश्वसनीय इतिहास हेरेपछि मात्र नोकरी पक्का हुन्छ ।

जति स्वतन्त्रता छ । यहाँ त्यति नै कडा कानुनी एवं आर्थिक नीतिका कारण मानिस सजिलै सडकमा पुग्दछ । यहाँका वित्तीय संस्था यति स्वतन्त्र छन् कि आफूखुसी व्याजदर तोक्न सक्दछन् शून्य प्रतिशतदेखि २९ प्रतिशतसम्म व्याजदर कायम छ यहाँ ।

अमेरिकामा मध्यम वर्गीय जीवन नेपालमा जस्तै अति नै कष्टकर छ । अझ घर-गाडीको सपनालाई पूर्णता दिन प्रयासरत आप्रवासीको लागि त झनै गाह्रो छ । इमान्दार र कानुनको मर्यार्दामा बस्नेले भने अवसरहरुबाट वन्चित हुनु पर्दैन । अमेरिकाको विशेषता भनेको स्थापित व्यवस्था र कानुन हो जसको घेरा तोड्ने राष्ट्रपति होस् कि साधारण नागरिक समान सजायको भागिदार हुन्छ । अर्थात् कानुनभन्दा माथि कोही छैन र माफी वा छुट यहाँको कानुनी किताबमा छैन ।
shekhar1962@gmail.com.

गजल - बर्वाद

बाबु भट्टराई "बनबासी "
भियना , अस्ट्रिया

तिमी आवाद भयौ , म बर्वाद भए
पश्चातापको भुमरीमा सधैं जलीरहे

तिमी विभोर भयौ, विश्मातमा म परे
गन्तब्य हिन यात्राको बटुवा सरी भए

कोटी कोटी मा एक तिमी , म चैत्र को हुरी भए
साउन को भेल झै अन्धाधुन्द बगिरहे

तिमी सयलमा हुँदा , म मसानमा लडीरहे
तिम्रै झुटको जञ्झिरमा एक्लै जलीरहे

Better to starve free than be a ‘fat’ slave

नेपाली भाषामा एउटा उखान छ:- “घर मुली बाटो हगुवा” । शायद यत्ती लेखेपछि मैले यो बाटो हगुवाको परिचय दिईरहनु नपर्ला। हो! म त्यहि चरेषानन्दको कुरा गर्दैछु फेरी ।

केहि बर्ष अघिसम्म नेपालमा ‘माथिको आदेश’ चल्थ्यो, हाल आएर खुलेरै ‘मालीकको आदेश’ मान्ने चलन बढदै गएको छ । यहि क्रममा देशको निक्कै उपल्लो दर्जामा पुगेका दरिद्र बुद्दीले केहि गुलीयो चाटन पाईने लोभ र मालिकको स्याबास्सी पाउने आशमा बिदेशी भाषामा स्वदेशी पदको सपथ गरे । बन्द, तोडफोड र टायरको धूवाले नेपाल रंगभंगीयो तर यिनी मालीकको भक्तिमा अडिग रहे र आफूले सो ‘देव वाणि’ मा गरेको सपथको बारेमा गर्व गरीरहे ।

बिचमा फेरी मालिकले अरु केहि चाल चले, बिरोधमा उत्रेकाहरुलाई पनि बाँकि उसैका भक्तहरुले “अहिले बिरोध नगरौं … ” “… अदालतमा मुद्दा बिचाराधिन छ … ” भनेर थामपुर पारे । दुई दिनमै फेरी नेपाल शान्त भयो, सबैको मालिक बनेका ठुल्दाईले विजयी मुस्कान दिए , (शायद आफूहरुले चरेषानन्द जत्ती भक्ति गर्न नसकेकोमा अरु नेताहरुमा अलिकता लज्जा र अलिकता चरेषान्नदसंग ईर्ष्या पनि जाग्यो होला) । जे होस हो-हल्ला बिस्तारै हरायो र सबैजना अदालतले केहि गरिहाल्छ की भनेर पर्खन थाले ।

त्यसपछि चरेषानन्दको मार्फत उनका मलिकले आर्को प्रहार गरे नेपालको कानूनलाई ठाडै उलघंन गरेर। उनले तोकीएएको म्यादमा अदालतमा कुनै जवाफ पनि पठाएनन् ।

यिनले हिन्दिमा सपथ लिएर गल्ति गरे वा गरेनन भन्ने प्रश्न अब गौण बन्यो, किनकी अब यिनि भाषा मात्रै हैन नेपालको कानून पनि नमानी नेपालको उपराष्ट्रपतिको पदमा बसेका छन । कुनै जमानामा आफै न्यायाधिश भैसकेका मान्छेबाट धेरैले यो कुरा भने आश गरेका थिएनन् ।

आफ्नो वाईयात करतूतलाई जायज ठहर्‍याउन उनले कुनै हिन्दि फ्लीमी स्टाईलको तर्क तेर्स्याउने छन भनेर सोच्नेहरुको सोच गलत साबित भयो। मालीकको भक्तिमा लिन भैसकेका यि चरेषानन्द बाबाले सायद भारतिय संबिधान पल्टाए होलान, भारतकै कानूनका किताब हेरे होलान त्यहा कतै पनि नेपालको अदालतको काम कर्तव्य र अधिकारको जिकिर नभेटे पछि सोचे होलान यो नेपालको कानून मलाई कसरि लाग्छ र (म नेपाली भए पो नेपाली कानून अनुशार चल्छु त!) अनि उनले व्यर्थै नेपालको अदालतमा अधिकार क्षेत्रभन्दा बाहिर गएर हालिएको मुद्दाको बारेमा टाउको दुखाउन पनि छाडे । सोचे होलान लालू यादवले हिन्दि बोल्दा कसैलाई समस्या नहुने, प्रतिभा पाटीलले हिन्दि बोल्दा पनि कसैलाई टाउको नदुख्ने अरु त के कुरा सोनिया गान्धिले बुझ्नै गाह्रो हुने गरी हिन्दि बोल्दा समेत कसैलाई मतलब नहुने मैले यसरि शुद्ध हिन्दि बोल्दा मात्रै किन यि मान्छेहरु बौलाएका होलान !

देशमा यसै पनि हजारौं मुद्दा दशकौं देखी थाँति रहेको अबस्थामा अब यो पनि शायद त्यहि संख्या बढाउने मिशील मात्र बन्ने हो त? नेपालकै अदालतको वेवास्ता गरेर नेपालकै कानूनलाई चुनौति दिएर नेपालकै उपराष्ट्रपति पदमा कोहि एकजना व्यक्ति आसिन रहंदा मौन रहन मलाई फेरी पनि आत्माले दिएन ।

घरको मुली ले बाटो हगेर आफ्नो असलीयत देखाउदैं गर्दा ममा भने झन फेरी आफू नेपाली हुनुको बोध झन घनिभूत भएर आएको छ । यिनी मालिकलाई खुशी पारेर पुलकित हुन्छन, म मेरो भाषा र देशको सम्मानमा रोमान्चित हुन्छु । यिनले हिन्दि बोल्दा स्याबास्सी पाउलान, मलाई नेपालि बोल्दा सन्तुष्टि मिल्छ । यीनि नेपालमा जन्मेकोमा पछुताउदै होलान, म बिदेशमा बस्दा पनि नेपाली भएकोमा गौरवान्बित हुन्छु ।

चरेषानन्द तिमी मालीकको सेवामा छौ, तिमि दास हौ। म स्वाभिमानि छु, आफ्नो मालिक आफै छु। एकचोटि आफैले आफैलाई ऐनामा हेर त ! तिमि देशको उपराष्ट्रपति भएर पनि दासताबाट मुक्त हुन नसकेर छटपटाई रहेका छौ म एउटा साधारण नागरिक भएर पनि सम्मानित र स्वतन्त्र छु ।

तिमि नेपाली भएर जन्मियौ र अर्ध भारतीय हुदैं पूर्ण भारतिय बन्ने बाटोमा दासको जिन्दगि बिताईरहेका छौ, म नेपाली भएर जन्मे, नेपालि नै छु र नेपाली नै भई शिर ठाडो बनाएर बाँचेको छु । तिमि मालिको आदेश शिर निहुर्‍याएर अनुशरण गरि राख, म आफ्नै अडानमा तिम्रो बिरोध गरि रहन्छु … … । तिमी आधुनिक युगको दासहरुको प्रतिनिधि हौ, प परम्परागत जन‍-समुहको आबाज हुँ । तिमिलाई आफ्नो मालिकको सुरक्षा छातामा भरोसा भएजस्तै मलाई अझै पनि कानूनी राजमा विश्‍वास छ । जाउ अगाडि के गर्ने भनेर तिमि मालिक संग आदेश माग्न जाउ! म स्वाभिमानि जनतालाई घचघच्याउन जान्छु ।

जिवनको उत्तरार्धमा पुग्दा पनि तिमिमा बोध आएन, मैले त ४ कक्षा पढ्दै सिकेको कुरा हो “Better to starve free than be a fat slave”

Technorati Tags: दासता,स्वाभिमान,नेपालीपन

वाईसीएल विघटन गर्न प्रचण्डको निर्देशन

काठमाडौं । निर्धारित मितिभित्र माओवादीले सहमति कायम गरी राष्ट्रिय सरकार गठन गर्न नसकेपछि राष्ट्रपति डा। रामवरण यादवले नयाँ सरकार गठन गर्नका निम्ति माओवादीलाई थप तीन दिन म्याद दिएका छन् ।राष्ट्रपति डा। यादवले सात दिनभित्र राष्ट्रिय सहमति कायम गरी नयाँ सरकारको गठन गर्न दिएको म्यादभित्र माओवादीले सहमति कायम गर्न नसकेपछि चार ठूला दलको सहयोगमा थप तीन दिन सहमति खोज्ने मौका दिन आग्रह गरेपछि राष्ट्रपतिले माओवादीलाई दिएका हुन् ।अन्तिम दिन मंगलबार अबेरसम्म चार ठूला दलबीच भएको छलफलले मूर्त रुप लिन नसकेपछि राष्ट्रपति समक्ष तीन दिन समय माग्ने सहमति भएअनुरुप साँझ राष्ट्रपतिलाई भेट्न माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड शितल निवास गएका थिए । हिजोको छलफलमा एमालेलगायतका दलहरुले प्याकेजमा नै सहमति खोज्नुपर्ने भन्दै सम्मानजनक सहभागिताको प्रस्ताव राखेको बुझिएको छ ।एमालेको हिजै बसेको स्थायी कमिटीको बैठकले प्रधानमन्त्री माओवादीले लिने भएपछि मन्त्रालय अन्य दललाई रोजाएर दिनुपर्छ । अरु दलले रोजेको मन्त्रालयमा माओवादीले आँखा लगाउन नहुने उल्लेख गर्दै यदि माओवादीले प्रधानमन्त्री छोडेमा मन्त्रालय रोजेर लिनुपर्ने निर्णय गरेको छ । यद्यपि मन्त्रालयसम्बन्धी निर्णय चारदलीय कार्यदलको बैठक आज बिहानैदेखि बसेको छ । प्रतिनिधि सहभागी रहेको कार्यदलले गर्ने छ ।जसरी पनि सरकारमा जानुपर्छ भन्ने मान्यता राखेको नेकपा माओवादीले सरकारमा जानका निम्ति राष्ट्रिय सहमति जुटाउन १५ दिनभित्र वाईसीएलको अर्ध सैनिक संरचना भंग गर्ने कब्जा गरिएका सम्पत्तिलगायत विगतमा भएका सहमति कार्यान्वयन गर्न सहमत भई वाईसीएलको अर्धसैनिक संरचना भंग गर्नलगायत विगतका सहमति कार्यान्वयन गर्न पार्टी पंक्तिलाई प्रचण्डले निर्देशन दिएका छन् ।यसैबीच माओवादी सभासद् एवं नेताहरुले वाईसीएल भंग नहुने दाबी गरेका छन् । वाईसीएल र जनसेना भंग होइन उनीहरुले विद्रोह गर्ने चेतावनी दिएका छन् ।

मेरो लास चितामा छटपटिँदा.......................

-Anjan Banbasi ( joint base balad, Iraq)

तिमी खुशीभइ हिँडनु, मलाई बाँसको डोली चढाउँदा !
तिमी गर्व गरी हाँस्नु, मेरो सवयात्रा अगाडि बढाउँदा !!
मेरो शुभकामना छ तिमीलाई, तिमी खुशीसँग बाँच !
अतित त सबैको हुन्छ अब, तिमी नयाँ संसारमा हाँस !!

शायद कतै मबाट गल्ती भयो होला, सपना सम्झिदिनु !
तिम्रा बाचा पुरा गर्न सकिन कि, त्यसलाई सन्जोग मा लिनु !!
मेरो लासको डोली बाटो लाग्दा, तिमी सिन्दुरको खोजी गर्नु !
मेरो चितामा आगो सल्किँदा, तिमी सिन्दुरले सिउँदो भर्नु !!

मेरो लास चितामा छटपटिँदा, तिमी सुहागको पलङमा सुत्नु !
मेरो लास खरानी हुँदा, तिमी ओँठमा लाली पहिरी उठ्नु !!
मसानघाटमा धुवाँ निभ्दा, तिमी नयाँ लुगा लगाउनु !
तिम्रो अतित सबै खरानी हुने छ, अनी तिमी मन भरी अघाउनु !!

मेरा मलामीहरु फर्किँदा, तिमी दोबाटोमा हेरी राख्नु !
तिम्रो रोजाईको नयाँ सिन्दुर, सिउँदो भरी फेरिराख्नु !!
मेरो बारीमा मखमली नटिप्नु तिमी, फूलेर झर्नु दिनु !
म मर्दैमा के जान्छ र ! मलाई मर्न दिनु !!
तिम्रो संसार छदैछ नि ——–फूली झर्नुदिनु

कविता - मलामी समय

कृष्ण प्रसाई
टेलिभिजनहरुमा
अखवारका मुख्य समाचारहरुमा-
र रेडियोका सम्वादहरुमा
निकै अघिदेखि-
म भेटिरहेछु तिमीलाई
मन पगाल्ने नाराहरुमा-
विकास बोकेका वाचाहरुमा
तर दिनहु लगातार तल झरिरहेँ म
हराई रहेँ आफ्नो देशको सिमानाबाट निरन्तर
जति खेर तिमी सर्वत्र छाएका थियौ-
सत्तामा
शक्तिमा
र शासनको वागडोरमा-
मेरा धेरै चेलीहरु वेचिए विदेशमा
अझै दुख काटिरहेछन्
एकसरो लाउन -
एक पेट खान
र मात्र जीवन जीउने नाममा-
विदेशका ताता घामहरुमा
वाध्य छन् -
वेचिरहन शरिर
आफ्ना मालिकहरुलाई ।
मालिकका छोराहरुलाई ।
छोराका पाहुनाहरुलाई ।
कसरी सम्झाउँ म तिमीलाई !
समयले कोल्टो फेरेको कुरा-
जनताको युद्धमा हारेपछि
तिमी रावण भै सक्यौ भनेर ।
नयाँ रामहरु उदाएका छन् आकासमा ।
नयाँ कृष्णहरु देखिएका छन् मैदानहरुमा ।
तिमी भने सकुनी साढेँ भएर-
अझै ओगट्न खोजिरहेछौ-
विजयी वहरहरुको कोरली ठाउँ-
अझै लाद्न खोजिरहेछौ-
त्यही पुरानो मलामी समय
जवर्जस्ती कलिला मनहरुमा ।
कसरी बुझाउँ म तिमीलाई -
जनमतले कोर्रा हानिसकेपछि
भर्खर एउटा तानसाह -
मान्छे बन्न तयार भयो ।
आफ्नो मुकुट फुकालेर
जनता हुन राजी भयो ।
तिमी त उ भन्दा पनि जब्वर रहेछौ ।
अझै राम बन्न खोजिरहेछौ ।
लाज लागेर आयो
तिम्रो निर्लज्ज अनुहारसँग -
जसलाई फेरि पनि मैले-
टेलिभिजनको पर्दामा
सत्ताकै कुरा गरिरहेको देखेँ ।
समय weelky Sawan 2,2065
अनामनगर काठमान्डौ
Krishna Prasai
Born in 1960, Mr. Krishna Prasai has got two Master's degree both in Sociology and Nepali language and literature from Tribhuvan University, Kathmandu. He is also a President of Jara Foundation and Life member of Literary Journalists Association of Nepal. His anthology of Story "Prakshyapan" (projection) and anthology of poetry "Gham Nabhayeko Bela" (During the sun's absence) (both in English and Nepali) have already published with other five literary books. Mr.Prasai had edited a book with mass volume of poem collection in Nepali language from Indian, Bhutanese and Nepali poets which is Nepal's biggest collection till now, that is "Nepali sama samahik Kabitaharu"(Nepali- contemporary poems) His other poems have been translated and published in Hindi, Japanese, Korean and English languages also. He has received Talent Student Award from Tribhuvan University Kathmandu Nepal in 1989 and UNFPA Award in 1991. Also, he has been honored with some more literary awards.
He has been in countries like, Japan, Korea, Hong Kong, Macaw, Indonesia, Malaysia, Taiwan, Singapore, Bangladesh, Thailand, Bhutan, People's Republic of China and India.

एक छिन लाई

आगो सरी जले को मन लाई
ननीभाई देओ एक्छिन ।
चहराए को त्यो ठुलो घाऊ लाई
न लगाउ मलम एक छिन ।
मरुभूमी मन मा लागेको प्यास लाई
न पीलाउ पानी एक छिन ।
प्रेम जोडी राखेको डोरी लाई
न चुडाली देउ एक छिन ।
जीबन भरी परे को पीर
न टार्न खोज एक छिन लाई ।
लोकेश धानुक
" प्रेम बीना को जिन्दकी र बसन्त बीना को बर्ष एउटै हुदो रहेछ "।

गजल - बेदना

बाबु भट्टराई "बनबासी "
भियना , अस्ट्रिया

विना काम त के सम्झिन्थ्यौ ,केही परेर त बोलायौ
बचाउन त के सक्छौ खै ,आफै लडाएर पो उठायौ

तान्नु र लडाउनु नै तिम्रो कर्म कतिलाई पछार्यौ
नढाटी भन नर्कको खाडलमा कति लाई धकेल्यौ

नहुँदा सम्म त काम कतिलाई दुई हात जोड्यौ
अब त पुग्यौ माथि भन त कति लाई लात ठोक्यौ

दुनियाँको आँखा अगाडि झुट्को खेल तिमीले खेल्यौ
अझै कोही फस्छ भनी दोबाटोमा पासो थापी बस्यौ

तमाशा धेरै नै देख्यौ , रगतको होली पनि खेल्यौ
खै के पुगेन तिमीलाई के को रागले खरानी धस्यौ

संवाद

प्रश्न: ६०१ जना जम्बो प्रतिनिधि किन निवर्चित गरेर तलब खुवाएर राखेको?
उत्तर : सबै नेपालीको प्रतिनिधित्व हुनलाइ ।
प्रश्न : के का लागि ?
उत्तर : प्रथमत, सबै नेपाली समेट्ने संविधान बनाउन ।
प्रश्न : आहिले ति ६०१ वाला हरु के गर्दै छन त?
उत्तर: कसले कसरी सरकार बनाउने भनेर झगडा गर्दै छन ।
प्रश्न : अनि संविधान कहिले बनाउंछन त ?
उत्तर: पहिला सरकार बनाउन सहमती खोज्ने अनी बल्ल पछी सहमत भएर संविधान बनाउने ।
प्रश्न : अनि संविधान बनांउदा बनाउंदै एउटाले खुट्टा तानेर सरकार ढाल्यो भने नि ?
उत्तर: फेरी अर्को सरकार बनाउने सहमती जुटाउन तर्फ लाग्ने ।
प्रश्न : बनाउंदै गरेको संविधान को के हुन्छ त ?
उत्तर : सरकारमा आएकाले जे भन्छ्न फेरी तेही गर्ने, नमिलेका कुरा झिकेर फाल्ने वा फेरी सुरु देखी फेरी बनाउन थाल्ने ।
प्रश्न : यसो गर्दा समय को नाश भएन र ?
उत्तर: हामीलाई के बितेको छ र, जनताले कर तिरी रहन्छन हाम्रो तलब पाकी हाल्छ ।
प्रश्न : जनताले तिमीहरु संविधान मात्र बनाउ, सरकार चलाऊन नागरिक समाजले प्रतिनिधि छान्दछन भने भनी नि ?
उत्तर: देश चलाऊन सक्ने हामी नेताहरु बाहेक को नै छन र नेपालमा ?
प्रश्न :के नागरिक समाजका दमननाथ ढुंगाना, लक्ष्मन अर्याल, कृष्ण पहाडी, डा. मथुरा श्रेष्ठ, डा. देवेन्द्र राज पाण्डे जस्ता सक्षम छैनन र ?
उत्तर: छन, बिल्कुल छन । तर तिनीहरु पनि सरकार बनाउने भए पछी कसले ठुलो पद पाउने भनेर हामी जस्तै लुछाचुंडी गर्न थाली हाल्छन नि ।
प्रश्न : तिनिहरु मिलेर आएर "तिमिहरु संविधान बनाउन मात्र ध्यान देउ, हामी सरकार चलाइदिन्छौं अनि आम चुनाव गरेर जित्नेलाई सत्ता सुम्पिदिन्छौं" भने भनी नि ?
उत्तर: अं त्यसो पनि हुन्छ र? जनताले हामीलाई पो पत्त्याएर पठाएको तिनीहरुलाई हो त?
प्रश्न : जनता सबै उर्लेर आइ नागरिक समाजलाई देश चलाऊ, तिमीहरु छिटो छरितो रुपामा संविधान बनाउ भन्ने आदेश दिए भने नि ?
उत्तर : त्यो कुरामा ढुक्क हुनुस, जनाताले हामी भन्दा पनि अरु विकल्प छन भनेर बुझ्न सक्ने भए रुष्ट भई भई पनि २० बर्ष देखी हामीलाई नै किन जिताउंछन र । ल अब मलाई ढिलो हुन थाल्यो, एउटा कार्यकरता को छोराको बिहे भोजमा जानु छ । त्यस पछी भोली को सर्वदलिय मिटिङमा कसरी असहमती बढाउने भनेर सहमती निकाल्न आ-आफ्नो पार्टिको मिटिङ छ, त्यसै मा जानु छ । जय होस नेपाली जनाता को ।

समाचार र प्रेश रिलिज

प्रेश रिलिज प्राप्तहुने क्रममा यस पटक बेबसाइटको प्रेश रिलिज प्राप्त भएको छ। ब्लग भएर समाचार बोक्ने प्रेश रिलिज प्रकाशन गर्न हुने नहुने आफ्नै ठाउमा छ। तर प्रेश रिलिजमा कुरा गरिएको प्रसंग नेपाली बेब साइट च्याउ सरह भएको परिस्थीतीमा आफ्नो पहिचानको साथै प्राप्त भएको कुरा ब्याख्या गरिएको छ। नेपाली संचार जगतमा समाचार तथा सुचनाको जाल बन्नु निसन्देह राम्रै कुरा हो। अझ नेपालको पहिचान संकटमा परेको यो क्षण यि समाचार जालाले नेपालीहुनुको न्यानो अनुभुती गराउछन। कति साइटले सिधै अरु साइटबाट कपि पेस्ट गेर आफ्नो समाचार बनाउने गर्छन त कती ट्याब्लोइड पत्रीका कपि गरेर बा टिभी,रेडियो समाचार सुनेर ब्रेकिंग न्युज दिदै नेपाली नं १ समाचार साइट बन्छन। केही भने एक अर्काको साइटसंग साजेदारी गर्दै अगाडी बढ्छन भने केही नेपाली साइट यस्ता छन कि अरु साइटको गन्ध आफ्नो साइटमा परे उसले आफुलाइ उछिन्ला भनेर उसलाइ रोक्न भर मजदुर प्रयास गर्छन। क्रियाकलाप जे सुकै हुन, नेपाली संचार जगतको आकाश फैलिदै जाओस, नेपालीहुनुमा गर्व बढाउदै जाउन, देश वा बिदेशको कुनामा बसेर नेपाललाइ अघी बढ्न सहि मार्ग देखाउदै जाउन, दोस्रो बर्षमा प्रबेश गरेको नेपाल ब्रिटियन डट कमलाइ दौंतरीबाट पनि शुभकामना छ।

प्रेस विज्ञप्ति
आज नेपाल बृटेन डट कम पहिलो वर्ष सफलतापूर्वक पूरा गरी दोश्रो वर्षमा प्रवेश गरेको छ । यस सुखद अवसरमा हामी हाम्रा विश्वभरि छरिएर रहेका समस्त पाठक वर्ग शुभेच्छुक सहयोगी विज्ञापनदाता महानुभावहरुबाट प्राप्त सहयोग सद्भाव र विश्वासका लागि हृदयत आभार प्रकट गर्दै विगत वर्षमा जस्तै आगामी दिनहरुमा पनि सहयोग सदभाव र विश्वास प्राप्त भइरहने अपेक्षा राख्दछौं ।
निश्चय नै प्रवासमा रहेर नेपाल र विश्वभरका नेपालीहरुको गतिविधि समेटेर पत्रिका साचालन गर्नु अझ त्यसमा पनि अनलाइन पत्रिका साचालन गर्नु सहज यात्रा पक्कै पनि होइन । देशविदेशमा पलपलमा भइरहेको महत्वपूर्ण र ऐतिहासिक परिवर्तनहरुलाई अनलाइन समाचारका रुपमा प्रस्तुत गर्दा कतिपय अवस्थामा कमीकमजोरी रहने सम्भावना पनि त्यत्तिकै प्रवल रहने गर्दछ । त्यसबाट हामी पनि कतिपय घटना र अवस्थामा अछुतो पक्कै रहेनौ होला भन्ने लागेको छ ।

यसका बावजुद पनि हामीले यो एक वर्षे संघर्षमय अवधिमा आम पाठक विज्ञापनदाता लेखक समाचारदाता सहयोगी र शुभेच्छुकहरुको जुन स्नेह ममता र सद्भाव प्राप्त गर् यौं त्यो नै हाम्रो ठुलो सम्पत्ति हो भन्ने अनुभूति गरिरहेका छौं ।

हाम्रो जन्मसँगै यहाँहरुमाझ हामीले गरेको निष्पक्षता तटस्थताका साथ समाचारका सबै विधाहरुमा सुसूचित गराउने हाम्रो प्रतिवद्धतालाई भविष्यमा अझ बढी परिमार्जित गरी विश्वासनीय तथा भरपर्दो समाचार माध्यमका रुपमा विकास गर्नुका साथै नयाँ नयाँ स्तम्भहरुको विस्तार गर्ने प्रतिवद्धतासमेत दोस्रो वर्षको यात्रा प्रारम्भको यस क्षणमा जाहेर गर्दछौं । साथै सदैव रचनात्मक सल्लाह र सुझावको अपेक्षा पनि गरेका छौं ।
अनगिन्ती अनलाइनहरुको माझमा सबैको सहयोगमा नेपाल बृटेन डट कमलाई स्थापित गराउने चुनौतीपूर्ण क्षणहरुमा सहयोग गर्ने सबैप्रति पुन हार्दिक आभार व्यक्त गर्दै आगामी दिनमा तपाई पाठकहरुकै रुची र आवश्यकताअनुसार अघि बढ्ने प्रतिवद्धताका साथ सबैमा हार्दिक धन्यवाद ज्ञापन गर्दछौ ।

चिरन शर्मा
प्रधान सम्पादक
Nepalbritain.com
नेपाली मिडिया युके

चिनको ओल्मपिक र बिलाएको तिब्बत - १

The hidden Shangri-La भनेर चिनिने तिब्बत चारै तिर बेजिगं ओलम्पिकको रौनक बढ्दै गर्दा केही महिना पहिला तातेको तिब्बत चिनमा बिलिए सरी फेरी मिडियामा बिलाएको छ। ओलम्पिकको कारणले तातेको तिब्बत त्यती बेला दौंतरीमा मैले पढेको भोगेको कुरा लेखेको थिए। त्यस बखत फ्री-तिब्बतमा संग्लन ब्यक्तीका बिचार पनि ल्याउने जमर्को गरेको थिएं तर त्यो कुरा त्यतिकै थाती रहन पुग्यो।
चिनले हड्प्दा तिब्बतीले चिच्चाएर गुहार मागेका थिए तर सिंगो तिब्बत चिनमा बिलिंदा कसैले कठ्ठै सम्म नभनेकोमा अहिले चिनलाइ अल्झाउन बेला बेलामा तिब्बतको कुरा उठाउने गर्छन। किन तिब्बत बिलायो, यस बारेमा चिनमा ओल्मपिक खेल भइन्जेल Orphans of the Cold War पुस्तकबाट बिभिन्न भागमा दौंतरीमा प्रस्तुत गर्नेछु।

धर्नाको भर्त्सना

पटक पटक आनद्दोलनमा उत्रेका नेपाल वान टिभीका कर्मचारी यस पटक धर्ना दिन भारतीय राजदुताबास पुगेका छन।समाचारका कर्मचारी बिदेशको राजदुतावासमा किन जाने? सत्ता पक्ष देखी प्रतीपक्षका नेता भारतीय दुतावासको शरणमा पुगेको देख्दा देख्दा वाक्क भएका हामी, कर्मचारी पनि राजदुतावास धाउनुलाइ के भन्ने?
तर यस्तो गाइजात्रे धर्नालाइ मदरल्याण्ड नेपालले प्रेश बिज्ञप्ती नै जारी गरेका छन।

प्रेस विज्ञप्ति
विरोध एवं भत्स्रना
मितिः २०६५ साउन १९
नेपाल वन टेलिभिनका पत्रकार एवं कर्मचारीले आफ्नो संस्थाभित्रका समस्यालाई लिएर काठमाडौंस्थित भारतीय दूतावसमा धर्ना दिने भन्ने समाचारप्रति हाम्रो ध्यान आकर्षित भएको छ र हामी स्तम्भित बनेका छौं ।
भारतीय दूतावासलाई नेपालभित्रको कुनै पनि संघ-संस्थाको समस्या हेर्ने अधिकार छैन र यस्तो मुद्दा उसको कार्यक्षेत्रभित्र पर्दा पनि पर्दैन । नेपालभित्रको जायज-नाजायज माग हिई भारतीय दूतावास घाउने नेता एवं पत्रकारहरुको प्रवृत्ति घातक छ भनी स्मरण गराउन चाहन्छौं । नेपालभित्र नेपालको कानुन अन्तरगत स्थापना भएका सम्मानित संघ-संस्थाहरु छन् जसले यस्ता समस्या हेर्नसक्छन् । नेपालका समस्या नेपाल सरकारको सम्बन्धित निकायमा पुर् याउनुपर्ने र यसकै कार्यक्षेत्रमा पर्ने सामान्य ज्ञान नेपाल वनमा कार्यरत पत्रकार एवं कर्मचारीलाई थाहा नहोला भनी सोच्न सकिन्न । यस्ता निकायबाट पनि समस्या समाधान नभए अदालत जानुपर्नेमा भारतीय दूतावास जानु विडम्बना मात्र नभै क्षोभयुक्त पनि छ ।
यसै पनि भारतीय साचारमाध्यममा भारतीय मूलका राष्ट्रपति उपराष्ट्रपति नेपालमा निर्वाचित भए भनेर नेपाललाई होच्याउने शैलीमा प्रसार-प्रसार भैरहेको छ उपराष्ट्रपतिले हिन्दीमा शपथ लिएर नेपालीको शिर निहुराएकै छन् यतिले मात्र नपुगेर राज्यको चौथोअङ्गसमेत कथित समस्या बोकी दूतावासमा धर्ना दिन जानुले यस मुलुकमा स्वतन्त्रताको धज्जी उड्दैन र नेपाल वनका पत्रकार तथा कर्मचारीको आन्दोलनले सफलता प्राप्त गरोस् भन्ने शुभकामनाका साथ देश-विदेशका नेपालीहरुलाई लज्जाबोध हुने निर्णय भने फिर्ता लिई राष्ट्रिय स्वाभिमान उच्च हुने शैली अपनाई अघि बढ्न अनुरोध गर्दछौं ।

अनील पाण्डे
अध्यक्ष
मदरल्याण्ड नेपाल
शेखर ढुङ्गेल
लेखक एवं गीतकार
र राष्ट्रवादी नेपालीहरु
क्यालिफोर्निया
अमेरिका

आफ्नै कुरा - बसाइ सराईं

Akarmanas
हुन त मैले यो कुरा गर्दा कसैलाई अलि hypocritical लाग्न सक्ला, तर समस्या भने जायज नै हो ।
सानोमा मलाई आमाले भन्नु हुन्थ्यो "बाबु राम्रो सँग पढ है, प्लान मा पढ्नु पर्छ" । हुन पनि हो, नेपालमा टेक्निकल कलेजहरु धेरै नभएकाले बिदेशी सरकारको scholarship मा पढ्न जानु ठुलै कुरा हुन्थ्यो । यहाँ कुरा पढ्न जाने मात्रा को हो है, बसाइ सराई को हैन । आफ्नो सन्तान प्लान मा पढ्दै छन भनेर सुनाउनु पाउंदा बाबु-आमा गौरवान्वित हुन्थ्ये ।

ग्लोबलाईजेसन ले पो हो कि आहिले स्तिथी अलि फरक छ । आहिलेका आमाहरु शायद यस्तो भन्ने गर्छन् : "बाबु (वा नानी) राम्रो मार्क्स ल्याउनु पर्छ है नत्र काउन्सेलरले भिसा दिंदैन" । ब्यक्ती भएर सोच्दा सबै को आफ्नो मन परेको देशमा migrate हुन पाउनु अधिकार हो । तर देश भएर सोच्दा स्तिथि भाहभय छ । नेपालको primary र secondary लेवल पढाईको उदेश्य के भन्दा बिदेशमा पढ्न जान सक्ने दक्ष जन शक्ती तयार पार्ने मा सिमित भयो जस्तो छ । देश (ब्रिद्धाश्रम ?) केबल रेमिटेन्समा मात्र चली हाल्छ नि भनेर कसैले सोच्छ भने त्यो एकदमै ठुलो भुल हो ।

समस्या औंलाउन धेरै सजिलो हुन्छ, तर त्यसको समाधानको लागि केही नबोली समस्या मात्र औंलाउनु को पनि म केही औचित्य देख्दिन । म फेरी पनि दोहोराउनु चाहन्छु मैले migration को बिरुद्धमा बोल्न खोजेको हैन; संसार पहिला जस्तो रहेन, बसाइ सराइ सबै तिर ब्यापक रुपमा बढेको छ जुन आजको आर्थिक सामाजिक विश्व परिस्तिथिको लागि अपरिहार्य जस्तै भईसक्यो ।

कारण को रुपमा मेरो विचारमा बसाइ सराई दुई थरी हुन्छन: रहर र बाध्यता को । Temporal रुपमा हेर्ने हो भने बसाइ सराई फेरी दुई किसिमको हुन्छन: अस्थाहि र स्थाहि । मेरो सबै भन्दा ठुलो चिन्ता कुनै पनि बाध्य भई अस्थाहि रुपमा बिदेशिनु परेको नेपाली बाध्यताकै कारण स्थाहि रुपमा नै बिदेशमा थन्किनु नपरोस भन्ने हो । यो नेपाली बसाइ सराई को सबै भन्दा आधारभुत समस्या हो, यसको समाधान हुन साथ अरु पनि बिस्तारै सुल्झिंदै जान्छन जस्तो लाग्छ ।

अब म आँफैंलाई प्रश्न गर्न चाहन्छु, "म किन बिदेश आएको त"? मेरो विचारमा म रहरले पढ्न बिदेश आए पनि पढाई सकी देशको अस्थिरता लाई बाध्यताको टोपी बनाइ बसी रहेको छु । हुन पनि हो, एउटा जीवन शैली मा लागेपछी फेरी नेपालको भांडभैलो सहने क्षमता जुटाउन गार्है हुन्छ । तर I.Sc. / I.Com. सक्ने बित्तिकै सबै नेपाली बिदेशिन खोज्छ्न भने देशको स्तिथी र भविश्य सजिलै अनुमान लगाउन सकिन्छ । मेरो बिचरमा बिदेशिनु पनि पर्छ, बिदेश आएर म जस्तो मखण्डीलाई त कती धेरै सही-गलत को ज्ञान भयो भने अरु नेपालीले पनि धेरै कुरा सिक्छन । तर बिदेसियका २५% पनि नेपाल फर्केनन् भने त्यो आर्जित ज्ञान को नेपाललाई केही फाईदा हुने वाला छैन ।

परिवारको भविश्यको risk लिएर नेपाल (अहिलेको स्तिथीमा) फर्किन दर्है मुटुको मान्छे हुनु पर्छ । त्यस्ता कोही नहोला भन्न खोजेको हैन मैले, तर यि बिदेशी अनुभव र बिद्धा हासिल गरेका अधिकांस फर्किन भने अहिलेको स्तिथीमा ब्यापक सुधार हुनै पर्छ। मेरो पनि अब अर्को लेभलको पढाई सकेर नेपाल नै फर्किने मानसिकता छ (सबै कुरा मैले प्लान गरे जस्तै हुन गयो भने)। तर फर्किन को लागि नेपाल सरकार संग केही न्युनतम पुर्व सर्त भने अवश्य छ :

१. नेपालमा राजनैतीक स्थाहित्व हुनु पर्छ ।
२. नियम कानुन को प्रत्याभुति हुनु पर्छ ।
३. रिसर्च र अध्ययन का प्रोजेक्टहरु कमिसन को लोभ मा कन्सेल्तेन्सी लाई हैन विश्वाबिद्यालयहरु लाई प्रदान गरी प्राध्यापक र बिद्यार्थी दुबै लाई प्राविधिक सिप निखार्ने मौका दिनु पर्छ ।

यो नितान्त मेरो आफ्नै बिचार हो, सबैका आफ्नै सोचाइ र पुर्व सर्तहरु होलान ।

माओवादीलाई सरकार: नखाऊँ भने दिनभरिको शिकार खाऊँ भने कान्छा बाउको अनुहार

कुनै बेला गिरिजा कोईरालाले ठाउँ नछाडिदिएकाले , सरकार गठन गर्न नपाएको रोदन रूने माओवादीले गिरिजा कोईरालाले राजिनामा पत्र कता बुझाएर मुक्त हुन पर्ने हो सम्झिन उचित ठानेन । क्रान्तिकारी पार्टी भएकाले उग्र कुरा गर्नु र सनसनी पैदा गर्दै चर्चित बन्नु उसका स्वाभाविक स्टण्ट भइ नै रहे । यही बीचमा , संविधानसभा निर्वाचन जित्ने शैलिका कारण अरू भन्दा आँफू बढी नै बाठो भएको ठान्ने माओवादीले , सभाको सबैभन्दा ठूलो दल भएको नाताले अरू दलहरूको नाडी छाम्ने र उपयोग गर्ने अनि रछानमा मिल्काउने दूर्नियत प्रयोग गर्न खोज्दा , ऊ आँफै ' बाठोले खाएको तीन बल्ड्याङ' को गतिमा अछूत जस्तो बन्न पुगेको पत्तो पाएन । कम्युनिष्ट रूपी सगोत्री एमालेलाई अन्तिम अवस्थामा जसरी माओवादीले आँफै धोका दियो अनि सो समीकरण बिगार्नुको दोष उल्टो एमालेको टाउकोमा फाल्न खोज्यो, यो कुराले कतै माओवादीको वास्तविक उद्देश्य उजागर भएको त हैन भन्ने आशंका जन्माएको छ ।

पछिल्ला दिनहरूमा संविधानसभामा प्रतिनिधित्व गर्ने २५ वटै दलहरूको भेला ठाउँठाउँमा आयोजना गर्दै सरकार गठनको पहल गर्दै गरेको देखाउन खोजे पनि , यो अति राम्रो जस्तो देखिने अव्यवहारिक बाटोको अख्तियारी गर्दै माओवादीले वास्तविक काममा आलटाल मात्र प्रदर्शन गरिरहेको छ भन्न गाह्रो छैन । यथार्थमा यो सर्वदलीय भेलाको कलाबाजीमा नरुम्मलिएर माओवादीले अरू दलहरूले उससंग सहकार्य गर्न देखाएको अप्ठ्यारो के हो भन्ने कुरालाई आत्म मूल्यांकनसहित सच्चाउन पहल गर्नु पर्ने हो । माओवादीको सैन्य दम्भ र अहंकार अनि उसको क्रान्तिकारी नशामा बिगतका सम्झौताहरूलाई लोकतान्त्रिक मान्यताका कसीमा पालना गर्न नखोज्नु अनि यही बलमिचाहा शैलिकै भरमा अरूलाई पेल्दै आफ्नो एजेण्डा लागू गर्न सकिन्छ भन्ने माओवादी सोच र उसको यो सोचलाई अंकूश नलगाई हुन्न भन्ने अरू दलहरूको धारणाको बीचमा , अहिलेको अनिर्णयको स्थिति झुण्डिरहेको देखिन्छ । अनि राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय चासोहरूले यो स्थितिको बीचमा खेल्न खोज्नु पनि बुझ्न सकिने कुरा हो ।

हिंसाको बलमा आँफू सफल शक्तिको रुपमा स्थापित भएको ठान्ने दल अनि धेरैजसो लोकतान्त्रिक विश्व शक्तिहरूले मन नपराएको उग्र कम्युनिष्ट पार्टी माओवादीहरू सत्तासीन बन्न आउँने कुरा नेपालका धेरै मित्र मुलकहरूलाई त्यति सुखद लागेको देखिएको छैन ।सम्भव भएसम्म त्यस्तो नहोस् भन्ने कामना कतै न कतै बन्यो भने पनि आश्चर्य हुँदैन । फेरि अल्पमतको सीमित सामर्थ्यको घोडामा चढेर अरूलाई चाबुक चलाएर आफ्नालागि एकलौटी भविष्यको राजनीति कायम गर्ने एजेण्डा लिएर क्रान्तिकारी विरासतसहित राजनीतिमा प्रविष्ट माओवादीले, अहिलेको सीमितताहरू पक्कै बुझेको हुनुपर्छ । यस्तोमा आफ्नो नेतृत्वको सरकार बनेर पनि धेरै कुरा गर्न नसकिने अहिलेको, परिस्थितिको दशा र दिशा बुझेको माओवादीले जानाजानी सरकार गठन गर्न नचाहेको देखिन्छ भने ऊ आँफू जिम्मेवारी बोक्ने कामबाट पञ्छिएको दोष पनि आँफूमाथि नलागोस् भन्ने कुरामा चनाखो देखिन चाहन्छ । राष्ट्रपति निर्वाचनमा आफ्ना उम्मेद्वारको पराजय पछि, कुनै बेला अरूलाई हरूवाको आरोप लगाउने माओवादीले आफ्नै भाषा बिर्सिएर माओवादीको नेतृत्वमा सरकार बनाउने भए अरूले आफ्ना तीन शर्त अरू दलहरूले पूरा गरिदिनु पर्ने अत्तो अगाडि सार्नु यस्तै उदेक लाग्दो परिघटना थियो ।

अहिले पेट्रोलियम र अन्य उपभोग्य वस्तुहरूको मूल्यवृद्दि कसैले चाहेर नियन्त्रण हुने स्थिति छैन । माओवादीले आँफैले उक्साएका, जातीय, क्षेत्रीय, भाषिक, लैंगिक समस्याहरूलाई समाधान दिन पर्ने ठाउँमा ऊ आँफै बस्दा उसको जिम्मेवारी कस्तो हुने सबैले पर्खेर हेरेका छन् । वाइसिएल र छापामारका मुद्दा आफ्नै सरकार बन्दा निरूपण हुने कुरामा ढुक्क बनेका आफ्नाहरूको आकांक्षा पूरा गर्नु गाह्रो कुरा छँदैछ । परम्परागत सेना भित्र खेल्न खोज्ने माओवादीको चाहना र योजना अनि त्यसले सामना गर्नु पर्ने अवरोध र अन्य दलहरूसंग रहेको बहुमतको साँचोले पार्ने अप्ठ्यारो लाई राम्ररी चिनेको माओवादी यो सबैभन्दा संवेदनशिल मुद्दा कै कारण माओवादीलाई सरकारमा गएर असफल र किंकर्त्व्य बन्नु भन्दा बाहिरै बसेर तमाशा गर्नु रोचक लागेको पनि हुन सक्छ । जुन कुरामा ऊ पोख्त छँदैछ ।

अत: ऊ चाहन्छ आफ्नो लागि काम गर्न अनुकूल नहुने सरकार सम्हालेर अपजशको भागिदार बन्नु भन्दा, कांग्रेस, एमाले फोरम आदिको दुष्चक्र अनि अपवित्र गठबन्धनलाई गाली गर्दै वाइसिएल र छापामार गतिविधिले अप्रत्यक्ष सरकार चलाइरहन पाउनु उसका लागि बढी आकर्षक लागेको पनि हुन सक्छ।

यति भन्दा भन्दै पनि बुझ्न सकिने कुरा हो, सत्ता वा सरकारमा प्रमुख भएर जान पाउनुको टेम्पटेसन अलग्गै छ । तर पनि केहि समय सत्ताको शिरानीमा पुगेर नालायकमा रूपान्तर बन्दै क्रान्तिकारिताको धार भुत्त्याउँदै भविष्यको गर्भमा बिलीन हुनु ठिक कि, कल्पनाकै सही, भोलिका लागि अहंकार र उग्रताको रक्षा गर्ने भन्ने द्विविधामा माओवादी नराम्ररी फँसेको प्रतीत हुन्छ पछिल्लो निर्वाचनको सफलताले दिलाएको सबैभन्दा ठूलो दलको स्थान कतै माओवादीका लागि " नखाऊँ भने दिनभरिको शिकार , खाऊँ भने कान्छा बाबुको अनुहार " भएको त हैन ?