वास्तवमा जे हुनु थियो त्यही भइरहेको छ , अहिले नेपालमा

-एकलव्य
माओवादीले संविधानसभाको नारा कहिलै इमान्दार भएर उठाएको नै थिएन । जब रक्तरंजित कथित क्रान्तिमा माओवादी लागेको थियो, त्यतिबेला उनिहरू भित्रका टाउकोले पनि काम गर्न सक्नेहरूले ( यसो त यो बाहुबली जत्था हो , जस्ले शरीरले मात्र बाँच्न जानेको छ बुद्दि, विवेक र सोचले हैन ) भोलि सेफल्याण्ड गर्ने कुनै प्रजातान्त्रिक एजेण्डा पनि फ्याँकि राखौँ किनभने यो माग पूरा भैहाल्ने छैन क्यारे भन्ने सोचले नै यो अघि सारेका थिए । परिणामस्वरूप देउबा र राजाको शासन कालमा मञ्चन गरिएका वार्ताका नाटकहरू परिणाममुखी हुने कुरा नै भएन, किनभने हलो त्यहीँ अड्क्यो । जुन माग कुनै हालतमा पूरा हुने छैनन् भन्ने माओवादीलाई ठहर थियो र वार्ताको टेबुलमा रोकिएका थिए ,त्यो हुने कुरा थिएन र भएन पनि । माओवादीलाई पैसा र हतियारको जोहो गर्न थियो र टुटे फुटेका घाउमा मलहम पट्टि गर्दै पल्टनमा मान्छे भर्नु थियो । अनि दल, भारत र दरबार मध्ये कसलाई नजिक ठान्ने भन्ने बारेमा समेत भित्रै मतान्तरमा फँसेको यसका शिर्षष्थहरू अन्योलमा नै थिए ।

राजा ज्ञानेन्द्रको अल्पबुद्दिले सर्वसत्तावादी बनेर अकण्टक राजा बन्न खोज्दा , उनले आफ्नालागि दलहरूलाई माओवादी बिरुद्द प्रयोग गर्न नसक्दा वा नचाहँदा , भारतले छिर्के हानेर दल र माओवादीलाई एकठाउँमा ल्याइदियो । माओवादीले आन्दोलनमा गाउँघरबाट मान्छेलाई बन्दूक कै भरमा सोहोरेर काठमाण्डू र शहर घेर्न बाध्य पार्दै पठाएकाले नै संसादवादी शान्तिवादी दलहरूको अगूवाइमा जनआन्दोलन सफल भयो । माओवादी कै नेतृत्व भएर हुनसक्ने यस्तो आन्दोलन रक्तरंजित हुन सक्थ्यो तिनलाई राजाको मातहतको शाही नेपाली सेनाले गोलीले भुट्न सक्थ्यो किनभने एउटा आतंककारी घोषित शक्तिको राज्यसत्ता विरुद्दको चढाइलाई अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले स्वीकृति प्रदना गर्नै सक्दैनथ्यो , कारण त्यो आतंककारी शक्ति नै थियो । तर उ पृष्ठभूमिमा बसेर बन्दूक तेर्साउँदै भए पनि मान्छे जम्मा गरिदिने काममा लाग्यो र आन्दोलनले सफलता पायो । यसर्थमा यो प्रयासमा नेपाली राजनीतिका मुख्य दलहरू र माओवादी र भारत समेतको ज्वाइण्ट भेञ्चर बनको कुरामा दुई मत हुन सक्दैन । फलत: दलहरूको माग बमोजिम संसदको पुनर्स्थापना हुन सक्यो र राजा झुके । तर यही गरिदिएका कारण माओवादीले आजसम्म दलहरूलाई धम्काउँदै , यो र त्यो आँफूखुशी माग गर्न सकिरहेको छ । आज देशको राजनीति माओवादी कै मागहरूको बन्धकी बसेको छ किनभने आज उसलाई यो कुरामा विस्वास भैसक्यो कि जनमत कै आधारमा सत्तासीन हुन सकिने उसको पहिलो सोच केवल संसार चेप्टो छ भन्ने दावा जत्तिकै अन्धविश्वासको हैसियत राख्ने वाला रहेछ र यो बाटो हिँडेर आँफूले गरेको भनिएको क्रान्तिको उपादेयता र औचित्यताको पुष्टि कतैबाट हुनेछैन , सत्ता प्राप्तिको कुरा त सपना नै रह्यो।


यसो त पछिल्लो नेपाली शान्ति प्रकृयाको गति अप्रत्यसित द्रूत थियो र जति छिटो समयावधिमा संविधानसभाको निर्वाचन पूरा गरी नया संविधान लेख्ने कुरा गरिँदैछ भनिएको थियो त्यो आँफैमा अपत्यारिलो देखिन्थ्यो र त्यो बाटोमा कुनै पनि बेलामा समस्या पैदा हुनसक्नेछन भन्ने आँकलन गर्न गाह्रो थिएन । नेपाली राजनीतिका प्रमुख हस्ति ठानिएका दलहहरू र त्यस मध्ये मजबूत देखिने बामपन्थी वर्चस्वको दम्भ अनि परम्परावादमा थोरै प्रगतिशिलता थपेर लोकतान्त्रिक बन्ने कांग्रेसको अडानका कारण कुनै पनि बेला यो मेलमिलापको शान्ति प्रकृयामा बिघ्न पैदा गर्न सक्थ्यो। राजनैतिक विचार, प्रतिवद्दता र जनाधार पृष्ठभूमिका कारण पनि मध्यदक्षिणपन्थी जस्तो देखिने कांग्रेस, मध्यबामपन्थी जस्तो बुझिने एमाले अनि उग्रबाम ध्वंशकारी तर राजनैतिक शक्ति कहलिन आतुर माओवादी त्यसपछि अरू पनि झिना मसिना थुप्रै राजनितिक दल –समूहहरूको यो मेलमिलापको कहानीमा कुनै पनि बेला अनएक्सपेक्टेड ट्विस्ट आउने कुराको अनुमान गर्न कोही विज्ञको जरूरत पर्ने थिएन । त्यसपछि नेपालको राजनीतिक जोड घटाउमा जहाँ कहीँ र आवश्यक- अनावश्यक ठाउँमा आफ्नो प्रभाव र उपस्थिति दर्साउन नछोड्ने भारत, नअस्त तर सुस्त दरबार र परम्परावादी नेपाली सेनाको सम्भावित सहानुभूतिको चलायमान स्थिति आदि पनि त निर्णायक हुने हैसियत राख्थे !

दल – माओवादी सहकार्यको सफलताको रोमाञ्च अनि त्यही खुशीको मधुमासको अवधि अब अतीत बनेको देखिँदै छ । गिरिजा प्रसाद कोईरालाको यो सम्पूर्ण सम्भावित उपलव्धिलाई वैयक्तिक बनाउँदै शान्ति कायम गरेर अनि संविधानसभाको निर्वाचन गराएर नै मर्छु भन्ने धोकोलाई सार्थकता साथ काँध दिन नेपाली राजनैतिक इतिहासका वर्तमान र निकट भविष्यका यी दिनहरू सायद त्यति बलीया बन्न नसक्ने हुन कि भन्ने डर पलाएको छ ।
सबैले भन्ने गरे जस्तो यी सबै कुराहरूको कारण कांग्रेस, माओवादी वा अन्यका अडानहरू हैनन् बरू ती घटकहरूको विचार र राजनैतिक दर्शनको आधार हो जहाँ पहिला नै यी र भोलि पनि हुनसक्ने अरू पनि मुठभेडहरूको सम्भावना पहिला देखि नै लेखिइसकेको थियो ।
राजतन्त्रको औचित्य भजाएर राजनीति गर्न सक्ने दिन त अब गए नै तर राजतन्त्रको बहिर्गमनले सिर्जना गर्ने शून्यतामा कसले आफ्नो स्वार्थी अभिष्ट पूरा हुनसक्छ भन्ने र्‍यालपूर्ण मुख मीठ्याइ साँचेको छ भन्ने कुराले दलीय राजनितिको समीकरणमा धाँजा फटाउन मद्दत गरेको हो । अत: यो कुरा दलहरूका आ-आफ्ना छुट्टाछुट्टै राजनैतिक आधारभूमि र पारस्परिक अविश्वासको हो । यो अविश्वास निराकरण हुन सक्थ्यो , यदि माओवादी र दलहरू समेतले कोर्न खोजेको भावी नेपालको राजनैतिक नक्शाको खाकाका बारेमा एकार्कालाई बुझाउँदै उनीहरूले कुनै खालको सहमति निर्माण गर्न खोजका भए, पहिला नै । तर भविष्यका गहन मुद्दालाई कार्पेट मुनि फ्याँकेर , अहिले नै तातै खाऔँ र छिट्टै मरौँ भन्ने अनि परिस्थिति आफ्नो अनुकूल हुन आऊला र आफ्नो एकलौटी हैकम कायम गर्न पाइएला कि भन्ने मानसिकतामा नेपाल र नेपालीले सदैव ठगिनु परेको पुष्टि भइसकेको छ । यो लोभीपापी सोच हो र नियतमा इमान्दारिता नहुनेहरूले अरूलाई बेइमान भएको आरोप लगाउनु कुनै नौलो व्यवहार हैन । किनभने नेपाली राजनीतिको चरित्रमा पनि आँफूले काम र व्यवहार राम्रो गरेर अगाडि बढ्ने प्रवृत्ती भन्दा बढी अरूलाई आरोप लगाएर आफ्नो श्रेष्ठता साबित गर्ने बानीले नै घर गरेर बसेको पाइन्छ ।


क्रमश: