संविधान सभाको निवाचन पछि पनि नेपाल छ ।

भाग ४

२०४८ सालको निर्वाचनमा नेपालको तेस्रो ठुलो राजनैतिक पार्टर्ीीे रुपमा अगाडी आएको संयुक्त जनमोर्चा नेपाल मध्यावती निर्वाचन संगै करिव सकिएको थियो । संसदवाट गणतन्त्रको धोषणा गर्न नसकिने निष्कर्षनिकाल्दै डा वावुरामको नेतृत्वमा एउटा गुट छुटिएर माउवादी को रुपमा ससस्त्र क्रान्ती नाउमा जंगल गए । गरिवलाई गासवास अनि कपासको नारा दिइ विरोधी विचारधाराको सफाया गर्ने भन्दै १० वर्षा १५ हजारले अकालमा ज्यान गुमाए । नारा जे भएता पनि उदेश्य सत्ता प्राप्तीको थियो ।करिव पतनको राजनैतिक स्थितीमा पुगिसकेको र अहिलेको अवस्थामा आफुलाइ नेपालको पहिलेा शक्ती भन्न रुचाउने माउवादीहरु आफना सेनाको नाउमा जे पनि गर्न सकिन्छ भन्ने सोचमा छन । तर पछिल्लो घटना क्रमले प्रतिष्पदा चुनाव प्रणाली मा स्वयम माउवादी अभ्यक्षको स्थिती कमजोर रहेको देखाएको छ । उनिहरुलाई चुनाव जित्न सकिदैन भन्ने ज्ञान छ ।

नेपालमा शसस्त्र कान्ती देशका दुवै ठुला दल नेपाली कंग्रेस र एमाले ले गरि सकेको छ । नेपाली कंग्रेस संग यसको प्रत्यक्ष अनुभव छ भने कम्युनिष्ट आन्दोलन को ससस्त्र कान्तीका अगुवा हरु नेकपा एमालेमा छन । तर हातमा हतियार वोक्दैमा कुनै पनि दलले जनताको मत जित्न सक्दैनन भने ज्ञान उनिहरुलाई छ ।

मेरो विचारमा कार्यकर्ताको हिसवाले एमाले अगाडी छन । उनिहरुले कार्यकर्तामा जोस छ । अनि कार्यसैली छिटो छ । तर पार्टर्ीीे अनुभवमा नेपाल कंग्रेस धेरै अगाडी छ । नेपाली कंग्रेस प्रति सदभाव राख्ने जमात अरुको तुलनामा धेरै छन । जहा सम्म माउवादीको कुरा छ उसका सेना नै उसको वल हो । यसवाहेक अरुमा विस्वास गर्न सक्दैनन उनिहरु । सेना कान्टुनमा वसेका हैनन । तेहा त सरकारको भत्ता प्राप्त गर्न सकिने भर्एको ले कार्यकतलाई राखिएको मेरो निष्कर्षछ । असली माउवादी जनयुद्धका ेसेना उहिलेको वाइसिएल नै हो ।

अव वाइसिएलको कुरा गरौ ।जव माउवादीले १२ वुदे संझौतामा हस्ताक्षर गरे तेसपछि जन्मियो वाइसिएल । जसलाई माउवादी आफनो मेरुदण्ड मान्दछन । अहिले माउवादीलाई वाइसिएलको पुरा विश्वास छ ।हुन पनि शान्ती सम्झौता पछि हतियार वोकेर वाहिर हिडन नपाएर के भो र - वाइसिएल नेपाली राजनितीमा घाटीमा अडकिएको हाड भएको छ । कहिले राजधानीको फोहरको राजनितिमा अगाडी आउछ भने कहिले भष्टचारीलाई कारवाही गर्ने कुरामा । राजनिती नै हो न काठमाण्डौवाट फोहर हटयो न देशवाट भष्टाचारी ।

जनता तह लगाउन माउवादी भौतिक कारवाही गर्छ ।अनि हरेक कुरामा धम्कीको भाषा प्रयोग गर्न माहिर छ । पछिल्लो घटनाक्रम हर्ेर्ने हो भने पत्रकार विरेन्द्रको अपहरणले समेत माउवादीको असली रुप अगाडी आएको छ । अरु कुरा नभनौ आफुले भएको नपुगेमा फेरी क्रान्ती गर्ने भाषा माउवादीले सधै प्रयोग गर्ने गर्छ ।

क्रमश

अबिश्वासको राजनीति

मैले बुझे अनुसार नेपालको राजनीति अबिश्वासको हो। कसैलाई कसैको बिश्वास छैन।

राजा: देश जनताको हो राजाको हैन। बिगतमा पृथ्बीनारायण, अनि बहादुर शाह जस्ता दरबारका ब्यक्तित्वहरुले ज्यान बाजीमा राखेर नेपालको रक्षा गरेका थिए। यदी नेपाल एकिकरण गलत प्रकृया थियो भन्ने मान्यता छ कसैको भने बेग्लै कुरा हो। हुन त पृथ्वीनारायण एक्लैले गरेको एकिकरण हैन बीर जनताले उनलाई साथ दिएका थिए। पृथ्वीनारायण आफैले पनि उनको साना दु:खले अर्ज्याको मुलुक हैन भनेर भनेकै छन। अब पृथ्वीनारायण शाहले शताब्दिओं अघि नेपाल एकिकरण गरे भनेर ज्ञानेन्द्रलाई किन राजगद्दी दिने? उनलाई यदी बिस्वास छ जनताको भने जनमत संग्रहको घोषणा किन गर्न सकेनन हिंजो माओबादीले सम्बिधान सभाको नारा उठाउँदा? उनले "ल ठिक छ जनमत संग्रह गरम -- जनताले श्रीपेच ला भने लाउँछु नभए फुकाल्छु किन भनेनन? -- अझै पनि भन्न सकेका छैनन। किन? उनलाई बहुसंख्यक जनताको समर्थन छ भन्ने बिश्वासै छैन।

माओबादी: हिजो सम्म गणतन्त्रको नारा उनीहरुको थ्यो -- सम्बिधान सभाको नारा उनीहरुकै थ्यो आज त जो पनि गणतन्त्र जो पनि सम्बिधान सभा भन्न थाले पछी उनीहरुको परिचयको अस्तित्व धर्मरायो। एमाले र माओबादीमा कति फरक बाँकि छ? दुइटै कामरेडहरुको अखाडा दुईटै गणतन्त्र बादी अहिले। एमालेले बिगतमा पटक पटक उस्को जनाधार देखाएको छ भने माओबादीको जनाधार मतले तोकेको बेला एमालेको तुलनामा धेर कमजोर थ्यो। माओबादीलाई थाह छ यो कुरा। मधेसमा पनि उनीहरुको आधार भत्किन थाल्यो। आज चुनाबै नलडी भजमने संसदमा ८४ स्थान छ भोली त्यति पनि आउँदैन भन्ने उनीहरुले बुझे। त्रासलाई समर्थनको जाल ठानेका उनीहरु आज आफै त्यो जालमा अल्झेका छन। नत्र हिंजो सम्म ८०% जनता हामी सँग छन भन्नेहरु आज चुनाबमा जान डराउँदै छन। किन? किन कि उनीहरुलाई बहुसंख्यक जनताको समर्थन छन भन्ने बिश्वास छैन।

काँग्रेस: गणतन्त्र नभने जनताले आफुहरुलाई पनि "आर्जेघाटको बाटो यता" भनेर देखाई दिन्छन भन्ने बुझे उनीहरुले। तर माओबादी र एमाले लाई काँग्रेसले एका तिर राख्छ अनि आफुलाई एका तिर। आफ्नो पक्ष कमजोर देख्ने नै भो। कामरेडहरुले बर्बाद गर्छन भन्ने काँग्रेसलाई छ। गिरिजालाई पद चाहिया छ। उनी जिउँदै हुँदा सम्म कामरेडलाई आफु भन्दा शक्तिशाली ओहोदामा देख्न सक्दैनन। बिगतमा पनि पटक पटक संसदमा बहुमत ल्याएको काँग्रेस किन चुनाबमा जान डराउँछ? किन कि उस्लाई पनि बहुसंख्यक जनताको समर्थन छ भन्ने बिश्वास छैन।

बहुसंख्यक जनतालाई न राजाको न नै माओबादी लगायतका राजनैतिक दलहरुको बिश्वास छ। सबै आज एउटा भोली अर्कै कुरा गर्छन। देशमा आतङ्क बोल्छ -- त्यहि सुनिन्छ। मधेसी आन्दोलनमा मर्नेहरुले १० लाख पाए -- कपिलबस्तुमा मर्नेहरुले १० हजार। यस्ले के भन्छ? माओबादीहरुको संसदमा ८४ स्थान छ। कसरी? अहिलेको संसद के को संसद? सांसद कसरी सांसद? जनताले आफ्नो सांसद चुन्न पाउने कैले?

मेरो बिचारमा राजतन्त्र राख्ने कि नराख्ने? हिन्दु राज्य हुने कि धर्म निरपेक्ष? राष्ट्र भाषा नेपाली कि अरु कुनै? संघिय संरचना राख्ने कि नराख्ने जस्ता बिषयमा जनमत संग्रह गरेको राम्रो। सबैलाई निर्धक्क आ-आफ्नो बिचारको प्रचार गर्न दिनु पर्छ सरकारले। अनि जे जस्तो निर्णय आउँछ त्यस्लाई जनताको निर्णय भन्न पाईन्छ।

राजनीतिले आर्थिक-सामाजिक बिकासको लागि बाटो बनाईदिने हो -- राजनीतिले देश सुध्रीदैन। नेपालमा राजनैतिक अध्यादेसबाट देश बनाउने घोषणा हुन्छ -- त्यसैले गरीबीको मारमा परेका जनताले राजनैतिक पक्षबाट राहत खोज्छन। देश बलियो हुन आर्थिक स्थिती बलियो हुनु पर्छ। सम्मान्जनक सामाजिक समन्वय र एकता हुनु पर्छ। त्यस्को बारेमा राजनैतिक दलहरुलाई सोच्ने फुर्सदै छैन। राजा कुन चै मन्दीर झुक्याएर जालान भन्ने पिर गर्ने हैन गिरीजा, प्रचण्ड, माधब नेपल जस्ताहरुले यदी उनीहरुलाई हामीले नेतृत्व दिने हो भन्ने लाग्छ भने। हिंजोलाई सरापेर भोली सुध्रिन्न। आजै देखी नलागे भोली फेरी आज हुन्छ अनि फेरी आज हिजो सरापेर केइ न केई।

मेरो बिचारमा संसदिय प्रणाली हैन नेपालमा अमेरीकाको जस्तो अध्यक्षिय प्रणाली राम्रो हुन्छ। मध्याबधि चुनाबको टन्टा किन गर्ने? सांसदहरु मन्त्री हुन नपाउने ब्य्बस्था हुनु पर्छ। मन्त्रीहरु भनेको प्रसासनिक कामका लागी हुन -- प्रमुख कार्यकारीले तेस्को छनोट गर्छ। सांसदहरु आ-आफ्ना निर्बाचन छेत्रका कुरामा लागुन। जनतालाई धैर्यता सिकाउन -- आर्थिक बिकासको बारेमा बोलुन खोक्रो नारा दिने हैन।

नेपालले उद्योग धन्दामा भारत र चिन सँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्दैन त्यसैले सेबामुलक उद्योगमा आफ्नो स्रोतहरु लगाउनु पर्छ। पर्यटन नेपालको अचुक अस्त्र हो त्यस्को बिकास अनिबार्य छ। भारत outsourcing को बजार हो भने नेपाल किन हुन सक्दैन? त्यता तिर सोच्नु पर्छ -- १० बिघा जमिन हुने सँग पाँच बिघा खोसेर अर्कोलाई जोत्न दिएर तत्कालको समस्या टर्ला तर त्यो दुखको मेलोले अरु दुख ल्याउँछ भोली। कृषी प्रधान देश भएर आउँदा दिनहरुमा संघर्ष गर्न मुस्किल पर्छ। आजै हो बेला भोली बनाउने। भोली त भोली फेरी आज हुन्छ।

A New Daniel Pearl

Abduction and killing of journalists, it’s always common in every autocratic regime. Such things were not odd in Nepal during Panchyat System. We have still living victims of that era. Lets not talk about Rana regime.Not only they were against journalists, they were even against public education. That’s why we have fallen so much behind in education system. Benefit of present education is just a certificate. Even certificates imported from Bihar are equally powerful like them. After 1990, it was kind of relief for journalists however most journalists ended up as party candidates. Some magazines even had party flags right at the front page. Readers used to gather in groups and grab their favorite magazines. News were so much fake that same events were described in entirely different manners. Those magazine just helped political parties to wash the people's brain by their ideology. After Maoists waged war against government, a lot of journalists became victim. Many of them lived in the fear of that they would be next Dekendra Thapa or Gyanendra Khadka. This series went on and on. Still some journalists didn’t fear from their .303 and continued publishing what they found. Umesh Gurung, Bikram Giri et.al. were abducted and released repeatedly. Such shameful events were in shadow because everyone was feared to speak. Still there were some journalists who were proud to be associated with Maoists. Anyone can believe any philosophy. But why don’t they write what they saw? A month back, same thing happened. Birendra Shah who had reported about the involvement of Nepal's Maoist guerrillas in timber-smuggling was abducted at gun-point in broad daylight. After more than 4 weeks, no one knows about his whereabouts. Most news agencies have called Shah Nepal's 'Daniel Pearl' after the Wall Street Journal journalist who was kidnapped and killed by terrorists in 2002. This means we have lost his smile like Danny. Probably after some days somebody will call this as an unfortunate event and we Nepalese people will loose one more Nepalese citizen and a journalist. It wont be unusual if we see some journalists quiet as they used to be in the past.

नेपाली कांग्रेस र माओबादीको क्रस फायरमा देश

अहिले देश क्रस फायरमा परेको छ, माओबादी र नेपाली कांग्रेसको हानाहानमा। समानुपातीक निर्वाचन र निर्वाचनपुर्ब नै गणतंत्रको घोषणा माओबादीका अस्त्र हुन् भने प्रत्यक्ष निर्वाचन प्रणाली र पुर्ब सहमती अनुरुप संबिधान सभाको पहिलो बैठकबाट मात्र राजतंत्र सम्बन्धी निर्णय हुनुपर्ने अडान कांग्रेसका अस्त्र हुन। दुबै पक्ष आफ्ना अडानमा अडिग देखिन्छन्।दुबैले आफ्ना अडानहरुका औचित्य देश र जनताको दुहाई दिएर नै पुष्टी गर्न खोजिरहेका छन्।माओबादी केही लचिलो बनेर गणतंत्रको सवालमा "संकल्प प्रस्ताव" मात्रै पारीत गरे पनि हुने तर चुनाव भने समानुपातीक नै हुन पर्ने भनेर एक् खुड्किलो तल झरेका छन तर नेपाली कांग्रेसले आफ्नो केन्द्रीय समितीबाट नै निर्णय गराएर माओबादीको प्रस्ताव बिरुद्ध मतदान गर्ने भनेका छन्। यी दुबै पार्टीहरु आ-आफ्नो स्वार्थको लागि देशलाई गम्भीर अनिस्चितता तिर लैजादैछन्। यसबेला, राजा, राजाबादीहरु र सेना यो घटनाक्रमको मज्जा लिईराखेका छन्। नेपाली कांङ्रेस र माओबादीहरुको आ-अफ्नो दलीय स्वार्थको लडाईंमा फाइदा भैराखेको छ, राजालाई। जति जति यो द्विपक्षिय द्वन्द तन्किन्छ, त्यति त्यति राजतंत्रको आयु लम्बिन्छ, अझ भनौ, त्यति नै मरिसकेको राजतंत्रमा प्राण भरिदै जानेछ। नठानौं, यो प्राण भर्ने काममा माओबादीहरुले मात्र सघाइ रहेका छन्, नेका पनि उत्तिकै जिम्मेवार छ।
समानुपातीक प्रणालीमा निर्वाचन भए कम्युनिस्टहरु बहुमतमा आउने र नेकाको वर्चस्व गुम्ने भयले नेका पुर्ण समानुपातीक निर्वाचनको पक्षमा छैन। प्रत्यक्ष निर्वाचन भएमा माओबादीको हविगत बिगतमा एमाले बाट फुटेका मालेको जस्तो हुने भएकोले माओबादी त्यो चाहदैनन्। हुन त राजतंत्र निर्वाचन प्रणालीको सम्बन्धमा पहिले नै अंतरिम सम्बिधान मा ब्यबस्था भैसकेको छ र अहिले अन्तिम समयमा त्यो संसोधन गर्न खोज्नु माओबादीको राजनैतिक इमान्दारीता होइन, तर यो बिद्रोही शक्ती हो भनेर मानि सकेपछि यसलाई अलग गरेर जान वा यसको अस्तित्व नामेट हुने गरी देशमा शान्ती कायम हुन्छ भन्ने कांग्रेसले सोचेको छ भने फेरि गल्ती गर्दै छ।नेपाली कांग्रेसको इतिहास हेर्ने हो भने यसले जहिले पनि राजा चुप् लागेर बसुन् ( अर्थात् संबिधानिक बनेर थन्कियून्) र सत्ताको हालीमुहाली हामी गरिरहौं भन्ने भावनाले ग्रस्त छ। अहिले गिरिजाबाबूको तरिका त्यस्तै छ। अल्पमत, फरकमतलाई पनि समेटेर जान पर्छ भन्ने कहिले सोचाई भएन।
ल मानौ माओबादीले सहमती तोडेकै हुन, माओबादी अधम् नै हुन, तर एउटा निकास खोज्न तिर नलागेर आफ्नो सिंगो केन्द्रीय कमिटीद्वारा नै माओबादीको प्रस्तावको बिरुद्ध मतदान गर्ने औपचारिक निर्णय गराएर नेपाली कांग्रेसले के गर्न खोजेको हो?माओबादीलाई संसदमा लोप्पा खुवाएर के देशले निकास पांउछ? राजनीतिको मुलधारमा के उनीहरु नांगेझार भएर आउंछन्? माओबादी नेपाली सेनाले काबूमा ल्याउन नसकेको शक्तीहो र अहिले गिरिजाबाबू त्यही सेनाको क्षणिक न्यानो साथ ( मूतको न्यानो)पाएर हौसिनु भएको छ र अरुलाई कुनै भाऊ दिईराख्नू भएको छैन । भोली परिस्थिती बिग्रिदै जांदा आफूलाई माथिको आदेश भनेर चुर्मुर्याएर लैजाने पनि तिनै सेना हुन।जे जसरी हुन्छ, अहिले माओबादीलाई राजनीतिको मूलधारबाट उछिट्टिन पर्ने काम गर्नु भएन।अहिले को समय भनेको संसदमा आफ्नो बहुमत देखाएर पेल्ने समय होइन, सबैलाई समेटेर लैजाने समय हो। नेपाली कांग्रेस आफूलाई ऐतिहासिक पार्टी मान्छ,नेपाली राजनीतिको केन्द्र मान्छ भने अवश्य पनि सबैलाई समेटेर लैजान्छ, होइन भने माओबादी र कांग्रेसमा केही फरक् रहेन-दुबैको लक्ष्य देशलाई क्रस फायरमा झोंक्नु नै भन्ने बुझिनेछ।

दुई थरी समाचार--उद्दण्ड माओबादी, लाचार सरकार

बिगतका करिब १०–१२ बर्ष यता नेपालका सरकारी र नीजी छापाहरुमा दुई प्रकारका सोचनीय समाचारहरु प्रकाशित हुदैं आईरहेका छन् ।

पहिलो खाले समाचारमा:- "माओबादी द्वारा कुटपीट", " माओबादी द्वारा सम्पती कब्जा" "…..बिद्यार्थिको अपहरण " आदी हुने गरेका छन भने दोस्रो समाचारमा "नक्कली माओबादी पक्राउ", "आफूलाई माओबादी हुं भन्दै ठगी हिड्ने प्रहरी हिरासतमा" अनी " नक्कली बन्दुक देखाई ठग्न खोज्ने गिरफ्तार" आदि आदी ।

यो कुनै कृतिम समाचार वा मनगढन्ते हेडलाईन होईन र हालसम्म पनि कुनै पनि पत्रीका दैनीक हेरेमा यस्ता दुबैखाले समाचारको निरन्तरता कायम भएको पाईन्छ ।

यस्ता समाचारको अनगिन्ती पूनरागमन भएका र पढ्दा पढ्दा हाम्रो सोच पनि अभ्यस्त भएकोले गर्दा हामीहरु धेरैले यस्ता समाचारमा लुकेको यौटा अत्यन्त जटील र सोचनीय पक्षलाई ज्यादै हल्का रुपमा लिन थाली सकेका छौं

तर वास्तबमा यस्ता समाचारले हाम्रो सरकारको निक्म्मापन र लाचारीलाई उदाङ्गो पारी राखेको हुन्छ ।

हामी सबैले याद गरेको कुरा हो हरेक पल्ट यस्ता समाचार आएपछी के हुन्छ त?

पहिलो खाले समाचार आउँछ:- माओबादीले कुनै दलका कार्यकर्तालाई मरणान्त भकुरेको, कुनै व्यापारीसंग जबरजस्ती पैसा असुलेको अनी कुनै किसानको भित्र्याउन तयार भएको बाली काटेर लगेको। तर प्रहरी प्रशासन र नेपाल सरकारले यसको बिरुद्ध कुनै कारबाहि गर्दैन, मानौ यो उनिहरुको नैसर्गीक अधिकार हो ।

त्यसपछि दोस्रो समाचार छापिन्छ :- नक्कली हतियार बोकेर हिडने पक्राउ, माओबादीको नाम लिदैं चन्दा उठाउने गिरफ्तार अनी वाई सी एल द्वारा कारबाही आदी आदी।

यस्ता समाचारले निरन्तर रुपमा के शन्देस दिदैं छ त ? यहा यौटा नक्कली हतियार बोकेर हिडने समातिन्छ तर सक्कली हतियार देखाएर लुटनेलाई कुने कारबाहि हुदैंन। माओबादीको नाममा चन्दा उठाउने पक्राउ पर्छ तर माओबादी आफैलाई भने धम्की दीई पैसा असुल्न छुट छ । वाई सी एल ले कसेलाई निर्घात कुटे पनि उनीहरुलाई कुनै कानून लाग्दैन तर माओबादीलाई मन नपरेको मान्छेलाई समातेर "कारबाही" गर्न उनीहरुलाई छुट छ ।

यकातीर नेपालको राजधानीमा सक्कली हतियार लीएर आफ्नो "पार्टीको सुरक्षा" गर्न वा सम्मेलनको "व्यबस्था" गर्न भनेर मानीस बस्दा समेत त्यो हतियार ईजाजत लिएर राखीएको हो की विना ईजाजत गैर्‍ह कानूनी तरीकाले बोकीएको हो भनेर सोध्न समेत हाम्रो गृहमन्त्रिको साहस हुदैन भने अर्कोतिर नरकटलाई बन्दुक भनेर तर्साउने देखी लियर टेबुल घडीलाई बम भनी धम्क्याउनेलाई समातेर सरकार आफ्नो अस्तित्वको आभास दिन खोज्छ ।

अचम्मको चलन छ यहाँ, माओबदीको नाममा अरुले चन्दा उठाए समातिन्छन तर माओबादी आफैले भने डर, त्रास वा धम्किको भरमा किसान देखी व्यापारी सम्मको पसीनाको कमाई खादां कसैले केहि गर्दैनन्, मानौं यो चन्दा उठाउने राष्ट्रिय ठेक्का माओबादीले पाएका छन्। सरकारको नालायकि यतिसम्म छ की माओबादी वा वाई सी एलले कसेलाई अपहरण गरे, कुट पीट गरे वा सांघातीक आक्रमण गरे पनि त्यसमा कुनै कारबाहि नै हुदैन, र बचे खुचेको ईज्जत बचाउने असफल प्रयास गर्दै सरकार र बिभिन्न दलका नेता माओबादीलाई डराई डराई अब देखी त्यस्तो कार्य नगर्न "आग्रह" गर्छन।

कसैले ठाडै कानूनको उलंघन गर्दा "ख्वामीत यसो नगरी बक्स्योस…" भन्ने की समातेर थुन्ने ? । अर्को रमाईलो कुरा यदा कदा सरकार वा कुनै दलका बहादुर नेताले माओबादीको हजुरमा "ख्वामीत यसो नगरी बक्स्योस…" भन्ने निबेदन गरी हाल्यो भने उताबाट कामरेडले पहिला त ठाडै "त्यो मान्छे हाम्रो हैन…." भन्छन। अनि ढाँटनै नसक्ने स्थीती परेमा "हामी आन्तरीक कारबाहि गर्दैछौ…." ।

यसरी आन्तरीक कारबाहि गरेर हुने भए भोली देखी नेपालको पुलीस प्रशासन सबै खारेज गरे भै हाल्यो नी काग्रेंसका कार्यकर्ताले कानून मीचे काग्रेंसले आन्तरीक कारबाहि गर्ने, एमालेका कार्यकर्ताले अपराध गरे एमाले नै कारबाहि गर्ने।

माओबादीको "गरीमामय संसद" प्रवेश र अझ गरीमामय मन्त्रि पदको ग्रहण पछी पनि यस्ता समाचारको निरन्तरता भने समाप्त हुन सकेन ।

माओबादीले आफ्ना यस्ता गरीमामय परम्परालाई हालसम्म यसरी कायम राखेकाछन मानौं जनतामा आफ्नो अस्तित्व दर्शाउन र समाचारमा आईरहन उनिहरुसंग अरु कुनै विकल्प नै छैन ।

शान्ती सम्झौता, संसद प्रवेश र ध्वजा बाहक बाहनको आरोहण पछि पनि जारी यो क्रियाकलापले यस्तो लाग्छ : " कुटपिट नै नगरे के माओबादी?" "चन्दा र असुली र सम्पती कब्जा नगर्ने के वाई सि एल ?" अनी "हावादारी र बक्मफुसे कुरा नगर्ने के को कामरेड ?"

अर्कोतर्फ सरकारको लाचारीलाई साथ दीदैं नेपालका मिडीया र पत्रकारहरु पनि यस बिषयलाई पूर्बबत नै निरन्तरता दिदैंछन।

आजैको केहि पत्रिकामा माओवादीले विस्थापितका खेतमा लगाइएको धान जबर्जस्ती कटान गरेको समाचार आएको छ र यसमा कही कतैबाट कारबाही हुने संकेत देखीएको छैन । सायद यहि काम नक्कली माओबादिले गरेको भए कारबाही हुन्थ्यो होला कसो?

जल्यो क्यालीफोर्नीया

संयुक्त राज्य अमेरीकाको तेस्रो ठुलो राज्य क्यालीफोर्निया यस पटक इतिहासकै एउटा ठुलो आगलागीको चपेटामा परेको छ। प्यासीफीक महासागरसंग जोडिएको यो राज्य सुन्दर तथा उत्तम हावापानी त छदैछ,आम्दानीमा पनि सबै राज्यहरुलाइ उछिनेर अग्रपन्तिमा उभिएको छ। तर एक तिहाइ भन्दा बढि भुमी जंगलले ढाकेको हुदा बर्षै पिच्छे यो राज्य आगलागीको चपेटामा पर्दै आएको छ। जंगलमा भएका रुख मध्य सल्लाको बाहुल्यता हुदा क्यालीफोर्नियाको आगलागीले सधै नै उग्ररुप लिन गर्दछ। मानिसहरु बिज्ञानको मद्दतले जती अगाडी बढे पनि,प्राक्रितीक चपेटमा पर्दा बिज्ञानका साधन त्यती सहयोगी नहुदा प्रक्रीतीको अगाडी सधै निरही हुने गर्छ। यस्तै भयो यस पटकको क्याल्फोर्नियाको आगलागी पनि।जमिन तथा आकासबाट आगोसंग लड्दा पनि आगोले आफ्नो पन्जा फिजाइं छाड्यो। माथिको तस्विर गुगलमा देखाइएको स्यानडियागो प्रदेशको आगलागिको नक्शा हो। यसलाइ साउथ डेकोटा स्टेट युनिभर्सिटीका भुगोलका बिध्धार्थीले प्रस्तुत गर्दै लगेका छन जस्मा उग्र आगो,साना आगाहरु, आपतकालीन सहारा स्थल आदी देखाइएको छ। कडा बतास तथा बर्षोंको सुख्खाले दन्किएको आगोका धुँवा र खरानीले त्यो क्षेत्र पुरै ढाकेको त छदैछ,त्यसले दशौं लाख मानिसहरुलाइ पनि बिस्थापित गर्दैछ। १०० माइल प्रती घन्टा सम्मको हावाले आगोलाइ यसरी फैलाएको छ कि,कोषौं पर देखिएको धुवा हेर्दै सुतेका एक जना स्थानियबासी भोली बिहान उठेर समाचार हेर्दा समाचारको रिपोर्टर आफ्नै घर छेउमा थिए। अमेरिकी सरकारले यो क्षेत्रलाइ आपतकालिन क्षेत्र त घोषणा गरिसकेको छ तर सन् १९५० यता बनेका आधा भन्दा बढि घर आगलागीको सम्भावना भएका क्षेत्रमा बनाइएको हुदा यो सम्स्याले बिकराल रुप लिने निश्चित नै छ। हिउं जस्तै खरानीको बर्षा हुदा केहीले त आफ्ना अती आश्यकका बस्तुहरु समेट्न भ्याए,तर थु्प्रैले १० मिनेट भन्दा कम समयमा दिन,रात र माया साट्दै आएको घर चिसा आखा लिएर ज्यान जोगाउने स्थल तिर लाग्नु पर्यो। ७ जना भन्दा बढिले त यो भिषण आगोबाट ज्यान समेत जोगाउन भ्याएनन्। ४ जना मेक्सीकन मुलका गैरकानूनि ठानिएक ब्यक्ती त एकै ठाउमा अंगार सरह भेटीएका थिए। गैरकानुनी आप्रबासीको ब्यथा पनि ब्यग्लै छ। मेक्सीकोसंगै जोडिएको यो राज्यमा लस एन्जलेसमा मात्रै १० लाख भन्दा बढि गैरकानुनी आप्रबासी छन। आगोको रापले चारैतिर ढाकेको समयामा मानिसहरु आफ्ना सरसमान लिएर सुरक्षित स्थलतिर लागि रहंदा गैर कानूनि आप्रवासीहरु जागिर नगुमोस भनेर खेतमै काम गरिराखेका भेटीएका थिए। कती त चर्च तथा सामाजीक संस्थाको मद्दले उद्दार गरीए तर जतिले सुरक्षा अधिकारीको सहयोग लिए, तिनीहरु समातीए तथा सिधै अमेरीका निकाला भइ तिनीहरुलाइ आफ्नै देशमा पठाइयो। पुरै क्षेत्र आगलागीको चपेटमा परेकाले काम पाउने समस्या त हुने नै भयो,केही गैरकानूनि आप्रबासी भने आगोले बनाएको फोहोर सफा गर्न पाइने आशाले यता उता टहलिदै थिए। तर जतीले ज्यान गुमाए,प्राय सुरक्षा निर्देशनको अबज्ञा गर्नेहरु नै धेरै थिए।हुन त यो भयानक आगलागीको नोक्सानको लेखा जोखा हुदै छ,तर अहिले सम्म ७ जनाको म्रित्यु,१०० जना जती घाइते, १५०० घर नष्ट भएका तथा १० करोड डलर मुल्य बराबरको नोक्सान भएको अनुमान गरिएको छ। तर भोलिका दिनमा यो संख्या बढ्ने निस्चित नै छ। ५ दिनको लगातार जुदाइ पछि सुरक्षा अधिकारीहरु यो इतिहासकै एउटा भयानाक आगलागी ठेगान लाग्नेमा ढुक्क छन।

राजालाई ढुंगा हानेको होइन गणतन्त्रलाई हानेको हो।

राजालाई ढुंगा हानेको होइन गणतन्त्रलाई हानेको हो।

जग जाहेर भै सक्यो कि मंसिर ६ को संबिधान सभाको चुनाव हुन न दिने को हुन् भनेर। आफैले गरेको संझौताको बर्खिलापमा अनेक माग तेर्साएर चुनावै हुन नसक्ने र अनिश्चितकाल सम्म सार्नु पर्ने परिस्थिति माओबादीले ल्याएका हुन्, यसमा दुइमत नहोला।तत्काल चुनाव नहुनुमा माओबादीले जे जति फाइदा देखेकाछन् र लुटेकाछन्, त्यसको हजार गुणा राजालाई भएको छ, ध्रुब सत्य यही हो।निश्चितरुपमा अहिले पनि चुनाव भैहाल्यो भने गणतन्त्रबादीहरु कै प्रचण्ड बहुमत हुने हुन्छ। संबिधानसभाको पहिलो पूर्ण बैठकले राजतन्त्र बारे फैसला गर्ने भन्ने ७ दल र माओबादी बीच संझौता र समझदारी भएकै हो। यता बामपंथी खेमाले नेपाली कांग्रेसलाई दरबार परस्त भनी लगाउंदै आएको पुरानो नारा अब आएर कांग्रेसले संस्थागतरुपमै "गणतन्त्र" बाहेक अर्को बिकल्प न रहेको भन्ने निर्णय गरे पस्चात त्यो नारा पनि काम लागेन। धुमिलो आकशमा रहेको शंकाका बादलहरु पनि रहेनन्।

तर जनताको उच्च आकांक्षा, अस्तब्यस्त र अन्यौल प्रशासन र फितलो सुरक्षाको कारण बढेको अराजकताले गर्दा यो स्थिति जति धेरै बेर लम्बियो त्यति धेरै जनमानसमा गणतन्त्र प्रतिको मोह पातलिंदै जाने निर्बिबाद छ। तसर्थ अरुले अप्रत्यक्षरुपमा भने पनि म त भन्छु प्रत्यक्षरुपमा राजालाई बाहेक अरुलाई चुनाव नहुनुको फाइदा छंदै छैन।फेरि अकुत सम्पति भएको, खुराफाती दिमागको भन्डार भएको राजाले अनेकन् जायज नाजायज खेल खेल्नको लागि पर्याप्त समय र अबसर दुबै मिलेको छ। यसमाने मा माओबादी र राजाको सहकार्य मान्ने कि न मान्ने?

माओबादिलाई फुट्या कौडि बराबरको फाइदा हुने वाला छैन। झन उल्टो माओबादिको असली रुप दिनानु दिन छर्लङ्गिने र जनाधार खस्किदैं जाने बाहेका अरु सकारात्मक परिणाम निस्केला भनेर सोचेको छ भने त्यो डाक्टरी पास गरेका बाबुरामको खोज पनि कागजको खोस्टा बाहेक केही नभएको पुष्टी हुन्छ। सके त कहिलेइ चुनाव हुन न दिने र मौका पाउना साथ "कू" गर्ने ज्ञानेको सोच मा पूर्ण समानुपातिक निर्बाचन को एकोहोरो रट ले टेवा दिएको मान्दा अनर्थ हुंदैन होला। पूर्ण समानुपातिक चुनाव मागलाई एक छिन माने लिउं, सबैले मानी हाले रे। अब हुन्छ के त? कुनै पनि पार्टीको सामान्य बहुमत पनि हुनेवाला छैन किन कि ५०% भन्दा बढी एक पार्टीले भोट ल्याउला भनेर सोच्नु पनि संभव छैन। यस अर्थमा संबिधान सभा पछि गठन हुने सरकार मिलिजुली हुने र सधैं अंक को खेल हुने निश्चित छ। यो स्थितिले २०५१ साल पाछि को प्रजातन्त्रकै पुनराब्रित्ती हुने हुन्छ। त्यसैमा माओबादीले अग्रगामी छलाङ्ग देखेको छ र मानेको छ भने मेरो केही भन्नु छैन।

अब राजालाई ढुंगा हानेको प्रसंगमा जाउं। राजालाई ढुँगा हानेर वाइ. सी. एल. के साबित गर्न खोजेको हो? अरु भन्दा हामी गणतन्त्रबादी हौं भनेर सिद्ध गर्न खोजेका हुन त?राजा प्रति हराई सकेको सहानुभूति पलाउदैन र? अझ राजा प्रचारमा आउदैन र? बुझ्ने क्षमता बिहिन जंगली सोचमा शायद यस्ता कुराहरु हुंदैनन्।

निलंबित राजाको के नागरिक हैसियत पनि खोसिएकै हो त?देशमा रहुन्जेल सबैले मौलिक अधिकार उपभोग गर्न पाउनै पर्छ। राजालाई मात्र किन बन्देज? बेकारमा नक्कली क्रान्तिकारिता देखाउन र आफ्ना जघण्य अपराधहरुमा पर्दा लगाउन राजा माथि ढुँगामुढा गर्ने असभ्य काम् गरे। असभ्य भए पनि यी कामले राजालाई अनमोल फाइदा भएकै छ। तसर्थ त्यो ढुंगा राजालाई हानेको होइन, गणतन्त्र र नेपालको भबिष्यलाई हानेको हो। दरबार र माओबादीको सहकार्य र सहयात्राको अनुपम नमूना हो। अस्तु!

बिज्ञापन

- नेपालियन

उत्पादककर्ताहरु बिज्ञापन मन पराउन भनेर अनेक कुरा गर्छन । रमाइलो, हासौ उठ्दो,केटा केटीलाइ देखाएर आदी आदी। अझै इन्टेरनेटका बेव पेजमा भने यस्ता रमाइला याड राखिएका हुन्छन कि, रि-प्ले बटन पनि हुन्छ मान्छेहरुले दोर्हाइ तेर्हाइ हेरुन भनेर। तर कुनै बेव पेज भने बिज्ञापन गर्ने धुनमा सस्तो मेकअपले खुइलेकी केटी जस्तै कुरूप नै भइसकेका हुन्छन। प्रसंग अर्के छ ह्या। यो तलको बिज्ञापन हेर्नुहोस न,क्या बाठो मुसो।सांचोमा राखेको चिज चोर्न हेलमेट लगाएर आएको छ। सांच्चै यस्तो हुने हो भने के हबिगत हुन्थ्यो मानिसहरुको ? सामान बलियो बनाउनु पर्छ भनेर एउटा इन्जिनियरीगं सफ्टव्यार कम्पनिले राखेको बिज्ञापन हो यो।

Update:::
Chana wants to see the funny add of pinky finger which had sparked outrage in Australia. It is a very much debated advertisement brought by australian government. It is not so attractive but it is found that 3/4 of the people think this advertisement is working. Remember, 50 to 60 percent crashes are due to speeding. This cool add not only produces outrage but also decreases fatality due to speeding and brings peace in the society.

This is a video related to this pinky finger for TV advertisement.

दशैंको शुभकामना कस्ता कस्ता

- चना
दशै लगभग सकियो, तर फाट्टफुट्ट शुभकामना आउदै छ । दिक्क लागेर हो कि ब्यस्त भएर हो, यो वर्ष इमेलबाट शुभकामना पठाउने काम बहिष्कार पो गरिएछ । धेरैले शायद यो बर्ष चनाले शुभकामना इमेल पठाएन भनेर हेक्का राख्ने फुर्सदै पाएन होलान । तर थोरैले ठाने होलान दौतरीमा लेख्न थालेदेखुन चनाको भावै बढ्या छ, दशैमा ग्रीट नि गर्दैन साले । दशैको शुभकामना पठाउनु पर्छ भन्ने नसोचेको त हैन, तर यताउता फत्र्याकफुत्रुक गर्दा गर्दै अष्टमि लागीसकेछ, त्यसपछि त के शुभकामना दिनु जस्तो लाग्यो । उसैपनि सप्तमि पछि लगभग सबै अफिस बिदा हुन्छ नेपालमा । बिदेशतिर पनि मिलुञ्जेल मिला'र दशै मनाउने चलन शुरु भा'छ । दशैको चटारो सक्केपछि भएभरका इमेल खोलेर हेर्दा पो देखें - निकै धेरै शुभकामनाहरु चाङ लागीराखेका । २० बर्ष पहिला छुट्टिएका लंगुटिया यार देखिन अस्ति भर्खर चुनावताका बाँडिएका इमेलमा देखेका नामहरु समेत happy vijaya dashami भन्न लाइन कसेर बसेका थिए ।

शुभकामना थरी थरीका थिए, अल्छि लाग्दो ३ शब्द देखुन लिएर हप्तौ लगा'र आफैले बनाको पोष्टकार्ड, पारीवारीक फोटो देखुन लिएर भगवानका तस्वीर समेत, थरी थरीका इ‍-ग्रीटिङ कार्ड देखुन लिएर कवितात्मक संदेश, संस्कृतभाषाको श्लोक देखुन लिएर राजनीतिक उपदेश समेत अनेक थिए । तर निकै थोरै संदेशमा प्रत्यक्ष वादविवाद देखे मैले । नेपालबाट इञ्जिनियर बनेकाहरुको मेलिङ लिस्टमा भने दशैको शुभकामना नेताहरुको सदबुद्धी पलाओस भन्ने आशयको थियो । त्यस उपदेशले केहि चरण वादविवाद समेत गरायो, जुन मलाइ चाखलाग्दो लाग्यो । आज मैले त्यहि वादविवाद उठाएर यहाँ ल्याएँ । केहि ब्यक्तिगत प्रसंग र शब्द चयनमा सामान्य काटकुट गरेर प्रस्तूत गरेको छु । पढेर प्रतिक्रिया लेख्न नभुल्नुहोला है ।

b gurung (2050) wrote:

Dear Alumni,
Best Wishes on the auspicious occassion of Happy Vijaya Dashami - 2064.
May this festival may give "Sadbuddhi" to all political leaders and bring lasting peace in the country.
Warm Regards, > B Gurung> General Secretary, IOEAA

T Lamsal (2051) wrote:

Well said, That's what our Leaders need. Happy Vijaya Dashami to you and all Alumni of IOE.

RC Poudel (2052) wrote:

Who is leader? My concern is on use of specific term..What exactly the "leader" mean on that... I have seen so many leaders or would be leaders of Nepal with in this group too.I prefer, at least engineer group like us, not use such a abstract term in future ( use only well defined term or define on the statement).Any comment, feel free to argue on my email not in group email. Happy Dashain 2064!

T Lamsal (2051) wrote:

It was referred for the political leaders. Isn’t it clear on the text? I thought, it was.
Because...having signed the agreement last year for Constitutional Assembly election, where are we now? Why can n’t the leaders agree on an election even after a year long discussion. What they really want?

They are not willing to go beyond the party politics. Even after becoming unsuccessful on calling the election on stipulated date, no one seems to be willing to offer a resignation from the government. Therefore, it was right to say that the political leaders need ‘Sadbuddhi’. And I hope Durga Bhawani will provide them this Dashain.

If anyone from us (engineers) wants to become a Political Leader, as I gather from my memory, Some of us were among them - Lets Go ahead, and rest of us will stand behind in support. We engineers don’t need ‘Sadbuddhi’ as I believe we already have much of it. It’s only the matter of skill to utilise it, for the great cause of national interest.

b gurung (2050) wrote:

I think this is not a right moment to have more disputes among us. I suppose my words and sentence are very clear to everybody and are not abstract.

We do not need be afraid with the words, like 'leaders'. We know a nepali's sentiments and worries for very serious and dangerous condition of Nepal. Further, we nepalese engineers are not free from the effect of any political decisions, actions & turmoils in the country. We are not landed here from 'Mangal Graha' or any other developed countries. We belongs to, and many of us are living & working in this politically unstable country. We should never think that we are beyond the common citizen or we will not be affected.

The term 'Sadbuddhi' is meant to reflect mutual cooperations and understandings among leaders of the various political parties for the fair election of "CA" as early as possible and then move forward for betterment of the country. Of course, we engineers and engineering societies at large will get the chunk of advantage first once our country comes in track of piece and progress. I wish 'Durga Mata' bless this for us!

t limbu (2051) wrote:

Here we go again...Leaders?
Whether we have something to do with CA or CA has something to do with us, either time will tell or CA will tell us.we know already or for that matter, we better know it now , before it is too late.However when it comes to leaders, our friends focussed explicitly on political leaders, very important, as usual. For me, however, leaders means every type of leaders, be it leaders of engineers, coolies, workers, or whatever professional gropups.

There are already sufficient examples which shows that the leaders of these professional groups can influence the political leaders negatively or positively.Therefore, sadhbuddhi goes for all not just for political leaders.

And when we discuss we rather discuss in an open forum like this that avails everybody rather than discuss in a requested so called private "kothe" mail.
Durga mata does nothing. Either we do it or we dont't do it.
Sadhbuddhi not only for political leaders but for every type of leaders.

पढेर प्रतिक्रिया लेख्न नभुल्नुहोला है । (केहि प्रतिक्रिया नभए - मैले पनि पढें - मात्रै भए नि लेख्नुहोला है त बन्धुहरु ।)

दौतारी सर्भर

साथी भाइसगैको जमर्कोले दौतारीको संगालोमा बाधिएको करिब २ साता बितेछ।यती समयमा २५-३० वटा लेख पस्किसकिएछ। उल्लेखनिय नै लाग्यो,हैन र ?यता बेव साइटमा रंग रोगन पोत्ने काम पनि धेरै गरियो। सुरुमा राखेको लोगो र अहिलेको लोगो आकाश जमिनकै फरक जस्तो लाग्दछ। सबै दौतरीको सहयोगको धेरै नै प्रशंसा गर्दछु।

Sale को मौका पारेर किनेको http://www.dautari.org,%20www.dautari.blogspot.com/तर www.dautari.blogspot.com/ मै समय बित्यो।तर यसको खासै उपयोग गर्न सकिएको थिएन,आज चाही यता उता गरेर त्यसको थान्को लगाएको छु। २४ घन्टा लाग्छ रे यसको असर देखिन,त्यस पछि http://www.dautari.org/ ले राम्रोसंग काम गर्छ होला। दशैले हो कि,लेखहरु यो साता त्यती थपिएन। हुन त भर्खर बामे सर्दै छौ,दौडनको लागी समय पक्कै लाग्ला तर एक हप्तामा ७-८ सयपटक झुल्किन भ्याएछ दौतारीले। उता sajha.com मा चाही औसी लागेको लागै भयो, dautar.org को सेन्सर हटाउन सकिएन। तर पनि सेन्सरमा प्वाल हुदा त्यसको उपयोग गरेको छु - कारण दौतारीको जानकारी त सबैलाइ दिनु पर्यो होइन र ? पुराना तथा नया दौतारी भएर दौड जारी नै राख्दछौ,दौतरीमा सामेल भएर हौसला दिंदै गर्नु होला।

परदेशमा दशै

बिदेशमा नेपाल धेरै दुख्छ,झन चाडबाड आए त मन नै नेपाल पुग्छ। यस्सो टिका लगाएर निस्कन पाएको छैन,इस क्युजमी यु ह्याभ ब्लड अन योर फोरहेड भन्छन,के भन्नी के भन्नी हुन्छ । यो पटकको दशै नि खल्लो भयो। बुवा,आमाको आशिष फोन बाटै लिइयो। तर पनि नेपाली जम्मा भएर नेपालकै जस्तै जस्तै रमाइलो गर्ने प्रयास गर्दा यस पटक अली भिन्न रह्यो । एक आपसमा टिका र जमरा लगाएर, शुभ-कामना साटा साट गरेर दशैलाइ रौनकता थपियो। मासु भातले मात्रै दशैं कांहा हुन्छ र ? तर यो अमेरीकामा कता गएर खेल्ने लिंगे पिंग ? अनि त त्यही मासु भातमा सिमित हुन्छ दशैं। धन्न बोकाको फ्रोजन मिट ग्रोसरी स्टोरमा पाइन्छ। तर काठ काट्ने कराउतीले काटेको मासु खादा खादा,काठ नै खाइयो कि जस्तो लाग्छ आजकाल त यो फ्रोजन मिट।

यस पटक भने अलि भिन्नै अनुभव रह्यो।पोहोर सालबाट पढाइ सकिएकाले होम्वर्क र प्रोजेक्टले थला पार्ने दशै यस बेला फुकार गोरु जस्तै भइयो। फुर्सतीलो समय खसी खोज्नमा लागें। अचम्मै!खसी,बोका,भेडा जे चाहियो,त्यही पाइदो रहेछ याहां। असन बजार जस्तै, पैसा भए जे पनि पाइने। तर त्यो खसी खाने मान्छेको त कालै कपाल हुदो रहेछ की क्या हो ? खसी किन्नेको भिड मेक्सिकन,भियतनामिज र केही नेपालीले भरिएको थियो। एकातिर रगत थाप्ने,अर्को तिर रौं फाल्ने अनि अल्ली पर भुडी सफा गर्ने,गाउंकै याद दिलायो मिनीसोटाको खसी बजारले। नवमीको दिन थियो।देबीको थान भए पो बलि दिनु,यो बधसालमा कता रगत चढाउनी? तर मंग(hmong)हरुले त त्यही पनि पुजा गर्दा रहेछन।हाम्रो मात्रै हो कि तिनीहरुको पनि हो दशै, तर तिनीहरुले बोकालाइ पानीले मन्छिदै, धुप बत्ती बाल्दै मार हानेका थिए। कोही कोहीले त गाडी पुजा पनि गरेका थिए। म खसीको भुडी सफा गर्दै यि सबै कुरा दंग परेर हेरेको थिए।

हामीले त यसो दशै यता उता गरेर भए पनि मनाउछौ,वालमार्टबाट माटो किनेर भए पनि जमरा राख्छौ,अबका पिडीले के गर्लान? धन्न टुटे फुटेको नेपाली सम्म बोल्छन। कस्तो मिठो तरकारी हुन्छ,इट स्टीन्क्स भन्छन। रोटे पिगं,लिगे पिगं त यिनीहरुलाइ त कथा नै हुन्छ।

अब त दशैलाइ पनि अमेरिकनाइज गर्नु पर्ला जस्तो भइसक्यो।

दशै आयो Maple फुल्यो

Enjoy गरौला।

Credit काहां पाउंला ?

Shop lift गरौंला ।

Shop lift भन्दा त बरु separate बसौंला ।

आफ्नै कथा

ठरकी धेरै पछी घर जाने तरखरमा थीयो । धेरै पछि घर गए पछी एक दुई हप्ता पनि नबसी के आउनु भनी ऊ के लाने के नलाने भन्दै सामानको लिष्ट बनाउन थाल्यो ।

उसले एकचोटी चारैतीर हेर्‍यो, उसलाई आफ्नो कोठामा भएको सबै कुरा आवश्‍यक लाग्यो अनी दुई कोठा सामानलाई कसरी दुई वटा सुटकेशमा अटाउने भनेर सोच्न थाल्यो । उसको नजर फेरी आफ्नो टेबुलमा राखेको "ईकोनमी क्लासको" ठिकट तर्फ पुग्यो। एयरपोर्ट र एयरलाईन्स का कर्मचारीलाई जे जसो भने पनि दुई वटा टीकट बाट उसले कुनै पनि हालतमा ४५ किलो भन्दा बढी सामान लान पाउने स्थीति थिएन ।

जा! बरु यो किताब कापी चाही केहि लान्न, त्यसै त घर जान लागेको त्यसमाथी पनि दशैको बेलामा यत्रा बिधि किताब कापी लगेर के गर्ने ? उसले आफ्नो किताब कापिलाई "प्याकिङ लिष्ट" बाट हटायो ।

तर खै त ? सामान त अझै निक्कै छ नी त ! यो २-४ किताब कापी हटाएर केहि भएन । अबको पालो उस्को नजर आफ्नो बुढीको लुगा फाटामा गयो " हैन तीमी घर गए पछी नफर्कने हो कि के हो किन सबै लुगा फाटा लिएर जादैँ छौ ?"

" कहाँ सबै हाल्नु ….. चाड बाडमा जान लागेको १,२ जोर लुगा त हाल्नै पर्‍यो नि बरु हजुर कै त्यो दुई दुई जोर सुट किन लान लागेको हो …. यसै त यता उता हिडदां मैलिन्छ त्यसमाथि पनि दशैंको टिका लाग्यो भने फेरि "ड्राई क्लिन" गराउनु पर्छ " बुढीले उल्टै आफै माथी आक्रमण गरे पछि ठरकी उल्टो सुटकेशबाट आफ्नै सुट निकाल्न बाध्य भयो, त्यसो त बिबादकै क्रममा ठरकिले पनि बुढिको दुई जोर सारी र यौटा स्वेटर पनि निकाल्यो।

त्यसो त ठरकिले ब्यागमा हाल्न तयार गरेको सामानमा बुढिको अरु पनि निक्कै अनावश्यक चीजहरु देखेको थियो तर फेरी त्यो "ईस्यू" उठाउँदा पून: आफ्नो सर्ट पाईन्ट पनि निकाल्नु पर्ने संभाव्य खतराले ठरकी चुप बस्यो ।

घरको बिबाद साम्य पारेर, दुई कोठा सामानलाई दुई सुटकेशमा 'कम्प्रेस" गर्न नसके पनि एयरलाईनसलाई बढी सरचार्ज नतिरी तोकिएको तौल भित्रै आफ्नो आधारभूत सामानलाई संकुचन गर्न ठरकी सफल मात्रै के भएको थीयो उसको कोठाको तारवाला र खल्तीको बेतारको दूरभाष एकै चोटी बज्न थाले । कुनै अनिशचित शंकाका साथ ठरकीले तारवाला लाई मतलव नगरी बेतारको साधन उठायो "हेलो !"

"…..ठरकी बाबु ! तपाई नेपाल जादैँ हुनुहुन्छ रे ?" उताबाट प्रश्‍न सोधे भन्दा "कन्फर्मेशन" माग्ने शैलीको आवाज आयो, ठरकी ले "हो" "होईन" केहि भन्न पाएकै थिएन "….हेर्नुस न मेरो यौटा सानो सामान थ्यो…" उताबाट अनुरोधात्मक आदेश आयो " ….दशैंको बेलामा लगिदिनु भए….." ठरकीको शंका सहि निक्लियो आफ्नै सामानको अदिकतम कटौति गरेर अति मितव्ययी यात्राको तरखरमा लागेको ठरकिले पनि "हुन्छ" वा "हुदैन" नभनि "हेरौंला नी !" भन्दै पहिलो कलबाट छुटकारा पायो ।

"हैन तिमिले हामी नेपाल जान लागेको कुरा सबैलाई भन्न भ्याई सक्यौकी के हो ? " अबको पालो आफ्नो बुढि माथी शंका जताउँदै ठरकीले प्रश्‍न गर्‍यो । "मैले किन भन्दै हिडंथेँ बरु तिमिलेनै आफ्ना नानाथरीका ब्लगबाट बिज्ञापन गर्‍यौ होला नी!...." बुढिले पनि आफ्नो स्पष्टिकरण संगै प्रत्यारोप गरीन"

एक पछि अर्को गर्दै "शुभकामना" को बहानामा DHL, UPS र अन्य कुरिएरको निशुल्क बिकल्पको रुपमा आफूलाई प्रयोग गर्न खोज्नेहरुको अनगिन्ती फोन आउन थालेपछि मात्रै ठरकीलाई यो कुराको ज्ञान भयो कि यो बिरानो भनिने देशमा पनि उसलाई चिन्ने र उसका नजिकका धेरै मानिस रहेछन ।

श्रीमतीको लागी मेकअप किट र स्याम्पु देखी बुढी आमाको ढाडको रोगको लागि मेडिकेटेड बेल्ट सम्म र सालीको लागी फेन्सी ड्रेस अनि कुनै नवजात शिशुकोलागी ईलोकट्रोनीक सेन्सरयुक्त डाईपर सम्मको अनुरोध र आदेस आए पछी ठरकी कींकर्तव्यबिमुढ भयो । सहयोग नै गरौं भने पनि कसलाई "ल" भन्ने कसलाई "नाई" भन्ने ।

एक मनले त सोच्यो आ ! होस आर्को सालाँ जाउँला नेपाल, तर गृह मन्त्रीको अगाडि केही चलेन ठरकीको। "हैन नजानु नै थियो त किन घराँ सबैलाई आउँछु भनेको त ?, याँ आफ्नो पनि जाने भन्ने मन भैसक्यो ….फेरि यसपाला नगए यस्तो सबैको अनूकूल कहिले आउँछ"

"अब के गर्ने त हेर ! औषधी लगिदे भन्नेको औषधी पनि के नलगिदिनु, औषधी लगिदिएपछि "बेल्ट" पनि लानै पर्‍यो, बेल्ट लगेपछि लुगा र लुगा लगेपछि स्याम्पू । "हैन बुढा ! लान्न भन्न मिल्दैन र भन्या….बुढीले कडक जबाफ दिई ।…… पोहर साल पनि जाने भन्दा भन्दै कुरा मिलेन, आर्को साल मेरो छुट्टी मिल्दैन …."

यता बुढा बुढीको गन्थन जारी थियो भने उता टेबुल माथिको तारवाला र खल्ती भीत्रको बेतार आ-आफ्नै धुनमा बजेका बजै थिए । "ठरकी दादा!" , "ठरकी भाई!!" "ठरकी बाबु!!—यत्ती मात्रै है" फोनबाट अझै भिन्न भिन्न भाकामा भीन्न भीन्न चिजको हल्कारा बनाउने प्रयाश जारी थियो।

"…. परार साल जान ठिक्क पर्दा सुतक लागेको खबर आएर जाने प्रोग्राम क्यान्सील गरियो…" बुढि भने अझै फतफताउँदैं थीई ।

बुढीको अन्तिंम वाक्यले ठरकीको मुहारमा चमक थप्यो, भर्खर सम्म "हेरौलां", "खबर गरौला नी" भन्दै आएको ठरकीलाई बुद्धत्व प्राप्त भएझै भयो । "आई लभ यू बुढी !" ठरकी ले बुढिलाई टाडै बाट प्रेम दर्शायो । भर्खर सम्म हकार्दै आएको बुढो एक्कासी खुशी भई रोमान्टिक भएको देखी बुढी पनि छक्क परी।

"ट्रिङ ट्रिङ ट्रिङ " टेबुल माथीको फोनले पून ठरकीलाई बोलायो "ठरकी दाई! तपाई दशै ताका नेपाल जउनु हुदैंछ रे हो …..?" उताबाट यौटा परिचित आबाजले समर्थनको ऊत्तर खोज्दै थियो " हेर्नुस न मेरो बुबाकोलागी यौटा …."

"जाने भनेको त हो के गर्ने …." ठरकीले बिचैमा कुरा टुङ्यायो "….. के गर्ने हिजो मात्रै घरबाट सुतक परेकोले यसपाला टिका नहुने खबर आयो …… अब टिका लगाउन नमिले पछि के को लागी जाने भनेर मैले त टिकट क्यान्सील गरें …..'
"ओहो …!" " ल ….त…." उताबाट "के?", "कस्को?" "कहिले?" भन्ने सामान्य औपचारीकता समेत पुरा नगरी फोन काटीयो ।

ठरकीले एकचोटी आफ्नो बुढी तर्फ नजर दौडायो… बुढीको अनुहारमा आश्‍चर्य र हर्ष मिस्रित अनौठो भाव देखीयो । " आई लभ यू टु ठरकी" बुढीले लजाउँदै ठरकीलाई अंगलो हाली ठरकी ठुलो बोझ बिसाएर बसेको जस्तै हल्का महशुस गर्न थाल्यो।

संविधान सभाको निवाचन पछि पनि नेपाल छ ।

भाग ३

नेपालको राजनैतिक दलको इतिहास पनि करिव एक शताव्दीको हुन लाग्यो । प्रजा परिषदले शुरुवात गरेको दलको अवधारण अहिलको समयमा साना ठुला गरेर सयौ को संख्यामा दलको स्थापना भई सकक छन । यदापी संसदिय इतिहास हेर्र्ने हो भने १० वटा दल पनि छैनन भने हुन्छ । प्रजातन्त्रको स्थापनाको लागि दलको लगानी जतिसुकै भएपनि वनाउन भन्दा भत्काउन सजिलो भने जस्तै राजनैतिक अस्थिरता निमत्याउन दलको ठुलै भुमीका छ । २०४६ सालको भन्दा पहिले को खासै चर्चा गर्न म चाहन्न । तर यस पछि राजनैतिक दलमा कंग्रेस र एमाले सवैलाइ उछेनेर ठुला दलको रुपमा रह्यो । हुनत राष्टिय कंगेसवाट नेपाली कंग्रेस भएदेखि यो पार्टी नेपालको सवैभन्दा पुरानो निरन्तर ठुलो पार्टीको रुपमा अगाडी वढयो । उता कंम्युनिष्टहरु फुटने जुटने हुदै आएपनि अन्तत नेकपा एमाले आफुलाई अर्को ठुलो पार्टीको रुपमा उभ्याउन सफल भयो ।

०४८को निवाचनलाइ हेर्दा देशको तेस्रो ठुलो दलको रुपमा रहेको संयुक्त जनमोचा मध्यावदी निर्वाचन संगै किनारा लाग्यो । तर राजाको र्समर्थकको रुपमा रहेको राप्रपाको स्तर केहि सुधारियो ।मधेशी भन्दै आएको सदभावना पनि स्थिर रहेको थियो ।

राजनैतिक पार्टीमा नेपाली कंग्रेसले २००७ सालको प्रजातन्त्रको लागी अग्रणी भुमीका खेलेको थियो। यसो त प्रजापरिषदका सदस्यहरुले राणा शासनको कडा विरोध गर्दा आफनो दर्जनौ सदस्यहरु गुमाएका थिए। उता कम्युनिष्टहरुले समेत सकिृय सहयोग गरेको थियो । यस पछी कंग्रेस र कंम्युनिष्टहरु २०४६ सालको जनआन्दोलन पूर्व कहिले सफल एकजुट हुन सकेनन ।प्रजातन्त्र र कम्युनिष्ट आन्दोलन वेला वेला मा भए। कंग्रेसको शसस्त्र आनदोलन होस वा कम्युनिष्टको टाउको काटने आन्दोलन सफलता एकजुट नभई प्राप्त गर्न सकिदैन भन्ने कुरा २०४६ सालको आनदोलन ले प्रष्ट पार्छ ।

मेरो विचारमा नेपालका कम्युनिष्ट नेता हरु पदको लोभी छन । अन्यथा सिध्दान्त र मार्गदर्शन एउटै हुदा पनि सयौंको संख्यामा पार्टर्ीीोलिनु नपर्ने हो । हरेक अधिवेशनवाट एउटा धार छुटिने र जोडने हुदा कम्युनिष्ट नेताहरु पदको लागि जे पनि गर्न तयार रहेको पाइन्छ । अर्को तर्फकेही कम्युनिष्ट नेता दरवारको नजिक रहेको आरोप सधै पाइ रहन्छन । दरवारिया कम्युनिष्टहरुले नेपाल काग्रेसलाई फुटाउन जति कोशिस गर्दा पनि काग्रेसका ३ नेता को कारण धेरै सफलता प्राप्त भएन । पुष्पलाल मनमोहन अधिकारी लगा्रएतका केही कम्युनिष्ट नेताका कारण कम्यृनिष्टले नेपालमा आफनो इतिहास जोगाइ राख्न सके जसलाई मदन भण्डारीको वहुदलिय प्रणालीको सिदान्तले अन्तत एमाले सफल वन्न मद्धत पुग्यो ।
हुनत काग्रेस नेतामा पनि पदको महत्व रहेको थियो । तर विपी को कुशल नेतृत्व अनि गणेशमानको संधर्षशिलता र कृष्ण प्रसादको रणनितीले कांग्रेस विखन्डन हुन सकेन । नेताले जनताको मनोभाव वुझेर नेतृत्व गर्नु पर्ने विपीको भनाइ सान्दर्भिक थियो । प्रसंग ०३६ सालको आन्दोलनले उग्ररुप लिन थाले पछि विपी आफैले त्यो आन्दोलन फिर्ता लिनु भयो । यसवारेमा कसैले विपीलाई गाली गरे पनि मेरो विचारमा त्यो सही थियो । नेता जनताको पछाडी हैन उसले त जनतालाई वाटो देखाउने पथपर््रदर्शक हुन पर्दछ । जुन विपीले त्यसवेला गरेका थिए भन्ने मलाइ लाग्छ ।

२०४६ साल पछिको स्थिती निकै भिन्न भयो ।पद र पैसाको कारण कुनै पार्टर्ीीाकी रहेन फुटनलाई ।देशका ठुला पार्टर्ीीभत्रको सक्ती सधर्ष र छोटो अवधीमा करोड पति वन्ने सपनाले नेतालाइ पछ्याइ रहयो ।

नेपाल ससस्त्र संधर्षतर्फवढनु पार्टर्ीीे हात ठुलै छ । छोटो समयमा असिमित चाहना भएका नेपाली जनता र सत्ताको दुरपयोग गरी धन कमाउने नेतृत्व वर्गको उदेश्य एउटै हुन सकेन । फलस्वरुप केही ले यसको फाइदा उठा्रए। मेरो व्यत्तिलगत विचारमा देश यो अवस्थामा पुग्न क्रमश कांग्रेश र एमालेले नैतिक जिम्मेवारी लिन जरुरी छ । २०४६ साल पछि लामो समय सरकारमा रहेको नेपाल कांग्रेस र प्रतिपक्षमा रहेको एमाले दुवैले राष्टिय स्वार्थमा उठन सकेनन ।त्यत्रो लगानी गरेर आएको प्रजातन्त्र खुरुक्क लगेर राजालाई वुझाउने काम दलहरुले नै गरेका हुन - क्रमश घ

शुभ-कामना

संपु्र्ण पाठक सम्कक्ष दौतारीको तर्फबाट शुभ बिजया दशमीको उपलक्षमा हार्दीक मंगलमय शुभकामनाका साथै दिर्घायु तथा उत्तोरत्तर प्रगतीको कामना गर्दछौ।

सानो नेपाल

बर्गमिटर हेर्ने हो भने पनि नेपाल त सानै छ। झन ति ठुला ठुला चिन र भारतको बिचमा तचेप्टीएर बसेको छ। पृथ्वी नारायण शाह उहिले जन्मेको भएर तरुल भने,अहिले जन्मेको भएस्यान्डविच भन्थेहोलान। माखाको पित्त भन्दा सानो भए पनि आफ्नो देशको माया त जहां गए पनिहुन्छ। बिदेशमा बसे पछी त झन माया बढ्दो रहेछ। त्यसैले त प्राय अमेरीकामा बस्ने नेपालीको भीत्तामानेपालको झन्डा हुन्छ। ह्या मिनीसोटामा त झन एक जना दाइले घरकै कम्पाउन्डमा नेपालको बडेमानकोझन्डा फरफराएका छन। नेपालमा त झन्डा फरफराउन मन्त्री नै बन्नु पर्छ क्यारे । एक पटक को कुरो हो,तारा नाथ राना भाट,पहिलेका सभामुख,एक पटक मन्त्री भएका थिए। कांग्रेसमा ३६ तिरे लागेर खोइ कताहो जादै थिए बाटैमा मन्त्री पद खुस्केको खबर आएछ।त्यस पछि बाटैमा हतार हतार झन्डा निकालेछन।देश त मन्त्रीले ठेक्कैमा लिएको जस्तो, घाटा नाफा सबै ठेकदारलाइ। त्यसो भए अनि चुनाव चाहि टन्डर होला । साच्चै नेता त ठेकदार नै हुन कि क्या हो,त्यसैले त अन्तरिम संसदमा लिलाम बडा बड गरेर सिट बांडेका । लिलाममा पनि एमाले र माओबादीको झन्डै हिसाब नमिलेको! यस्ता हुतीहारा नेताको कुरो के गर्ने,भारतको रौ संग डराउछन,झन भारतले म्याउ गरे त फेन्ट नै हुन्छन होला।

नेतालाइ गाली गरे त सि.के लाल जस्ता भेट्रानले भांडा माझ्ने भन्लान। उनलाइ त भारतीयकै गुलाम गरेको मन पर्छ क्या अनि त उदाहरण पनि अमेरीकामा आएर केही नपाएर त्यही इन्डियन बफेकै कुरागर्छन। कति नेपालीले भारतिय संग कम्पिट गरेर सफलता हात परेको कथा कस्ले भन्दियोस,दिमागमा त त्यहीकरिशमाले सब बे मा स्यान्डविच पोको पारेको खबरले भरिएको छ। कान्तिपुरले नि के गरोस,त्यस्तै हिन्दी फिल्म स्टाइलको ढ्यास ढुस खबर नलेखे पत्रीकै बिक्दैन। अनि त सिकेहरुले अमेरीकामा भाडा माजेको नदेखे के देख्छन त ? झन्डै ओसियन सिटी पुगेनछन,नत्र अमेरीकामा रोटे पिगं खेलाउने देखी पिज्जा पकाउने पनि नेपालीले नै गर्छन भन्थे होला। ह्या हजारौं हजारको ट्युसन बिल तिनको घर बाट पठाइदिन्छन ?कि तिनले प्लेनको टिकट काटेर पठाएका थिए र भाडा नमाज्नु ? त्यही भाडा माज्न पनि २० घन्टा भन्दाबढि पाइदैन,बडो गुड्डी हाक्दा रैछन अमेरीका घुमेर ! अझ फाटा फट हात चलाएर भाडा माजेको थक थक लाग्छ रे, त्यसो भए माओबादी बनेर भटा भट गोली हानेको मन पर्छ होला ?

जि.आर.इ राम्रो गरेर बल्ल बल्ल एसिस्टन्ट सिप पायो, पे चेक बुझ्ने बेलामा त भारतीयको भन्दा कम! सानो देश भनेर थोरै पैसा दिनी हाम्लाइ भनेर करायो,तलब बाड्ने बुढि इन्डिएको ब्यपार सन्धी छ अमेरीकासंग पो भन्छे। नेपालको छैन रे त्यही भएर प्रत्यक पे-चेकबाट २५ डलर थप ट्याक्स काटेको। अनि त ति नेतालाइ गाली नगरे पुजा गर्ने त ? च्याटमा गाली नगर्ने रे ? त्यसो भए त्यो २५ डलर बढि तिर्नु पर्यो भनेर नेपालै बन्द गर्नु पर्ने होला ।

हो ब्रेन ड्रेन भाको हो। तर नेपालमा अस्पताल,बिध्यालय,कारखाना बन्द भएका त छैनन नि?भएकालाइ त काम छैन,अब बिदेशमा गएकालाइ गाली गरेर बस। २० जना मान्छे मागे २०,००० आबेदन पर्छ बिजुली अफिसमा,अनि नबिदेसिए तिनै नेताको भजन गाएर बस्नु त नेपालमा ? प्रसाद जति तिनै नेतालाइ,कार्यकर्ता फोकटमा भक्तजन। अब मान्छे एक किसींमको पशु हो भनेर पनि तिनलाइ दर्शन नै पढ्न पर्दो रहेछ, चोरेर पास गरेकि क्या हो ५ कक्षामा ? त्यही त लेखेको छ नि मानिसलाइ जनाबर जस्तै खाने बस्ने आवस्यक्ताहुने हुदा मानिस पनि एक किसिमको जनाबर हो भनेर। लौ यिनीलाइ फेरी पाच कक्षामा भर्ना गरिदिनु पर्यो।नत्र फेरी जाजरकोटमा माओबादीले भत्काएक झोलुगें पुल मर्मत गर्न पुग्लान। आचि गर्ने पनि आफै,सफा गर्ने पनि आफै,गए हुन्छ जाजरकोटमा पुल मर्मत गर्ने। मर्मत त गरौ आफ्नै पाखुराले,फेरी गोरो छाला संग हात फिजाएको सुन्न नपरोस।

खास त मैले सानो नेपालको बारेमा लेख्न खोजेको,तर साझामा सिकेको लेख टासेछन,कुरो अन्तै गयो। अब सानो नेपालको बारेमा अर्को पटक लेख्ने छु।

क्रमश:

मैले बुझेको माओबादी। भाग २

मैले बुझेको माओबादी। भाग २।

धेरैले सुनेको पनि होला, न सुनेको पनि होला। यदु गौतम माओबादीको हातबाट सेरिनुको कथा।गौतम जी माओबादी त्यागेर एमालेमा प्रबेश गरेका ब्यक्ति हुन्। माओबादी भित्रका आन्द्राभूडि सबै थाहा भएका।उपचारको सिलसिलामा शिक्षण अस्पताल बरोबर धाउनु पर्ने भएका कारण महाराजगंज, शिक्षण अस्पताल नजिकै डेरामा बस्नु हुन्थ्यो। एक दिन बिहानै गौतम जीले निर्मल निवासबाट निस्कदै गरेका महा काम्रेड भेट्नु भएकै कारण मारिएका हुन रे।।त्यस पछि गौतम जी ले यो कुराको जानकारी माधव नेपाल जीलाई दिनु थियो रे। मारिनु भन्दा केही दिन अगाडि यदु गौतमले श्रीमती तीर्था गौतमजी लाई, आफु मारिन सक्ने जानकारी गराएका थिए रे।

हुन त यस्तो कहानी सबै सत्य हुनै पर्छ भन्ने छैन, तर यहाँहरुले पनि बुझे हुन्छ, एमालेका केन्द्रीय स्तरका नेताहरु संग। यस्तै मिल्दो जुल्दो कहानी बताउने छन्। पक्कै पनि हावा न चली पात हल्लिएको छैन।

यसरी नै सशस्त्र प्रहरीका आइ जी क्रिष्ण मोहन श्रेष्ठ मारिए, एका बिहानै मर्निङ् वाक हिडिराखेको बेला, कुसुन्ती छेउमा।यो घट्ना हुनु को केही दिन अगाडि मात्र, गुप्तचरबाट महा कामरेडहरु काठमाण्डौमै छन् भन्ने रिपोर्ट गरेका थिए। जानकारी प्राप्त हुना साथ आफै पछि लाग्दा त्यो महा कामरेडहरु चढेको गाडी निर्मल निवासमा प्रबेश गरेको भेट्टियो रे।त्यसको केही दिन मै उहाँलाई गोली हानियो।यी सबै मैले एमालेका जिम्मेदार नेताको मुख बाट सुनेको हुं।

कांग्रेसका राम् चन्द्र पौडेलले भनेका थिए, माओबादीहरुको माइबाप निर्मल निवासमा बस्छन् भनेर, हावामा उडाए धेरैले।हुन त यी कहानीहरु कुनै पनि राजनैतिक बाद,शिद्धान्त र स्वाभाबिक बहाब संग मेल न खाला। तर मित्रहरु, नेपालको राजनीति र घट्ना क्रमहरु कुनै पनि प्रतिपादित थ्योरी संग कहिलेइ मेल खाएको छैन र खाने पनि छैन। किन कि हाम्रो नेताहरु र राजनीति बाहिर र भित्र एकै कहिलेइ भएन। बाहिर जे देखिन्छ, त्यो भित्र छैन।जसले चर्को स्वरमा भारतको बिरोध गर्छ, त्यसले त्यति नै मात्रामा भारतको माना चामल खाएको हुन्छ।क्रान्तिकारी देखिनेहरुले जनतालाई भ्रान्तिमा राखेका छन्। क्रमश:

संविधान सभाको निवाचन पछि पनि नेपाल छ ।

भाग २

मैले उल्लेख गरेको ३ शक्ती मध्ये पहिलो शक्ती राजाको वारेमा आज विचार गरौ । २४० वर्षो शाह वंशको इतिहासमा म अरुको धारणको केही तर्क मान्ने पक्षमा छैन । शुरुका केही वर्षएकिकरणको नाममा युद्धमा केद्रित थियो ।अनि सत्ताको लागि संधर्षभन्दै १०४ वर्ष राणा शासन को गणितिय हिसावलाई म राजाको प्रत्यक्ष शासन अवधीको रुपमा मान्ने पक्षमा छैन । २००७ सालको प्रजातन्त्र र १०१७ साल पछीका ३० वर्ष २०६१ साल पछिका २ वर्ष राजाको प्रत्यक्ष शासन अवधी हो । यति अवधीमा नेपालमा राजतन्त्र वलियो वन्ने प्रत्यक्ष अवसर मिल्यो ।

सैनिकलाई शाही सैनिकको रुपमा विकसित गरि त्यसको परमाधिपती रुपमा राजा भए पछि राजाको शक्तीले आकास छोयो । दोस्रो जनआन्दोलन पछि राजाको शक्तीमा केशी हृास आएपनि पर्ण हटिसकेको छ भन्ने मलाइ लाग्दैन । एकापटी सेनामा रहेको राजा प्रतिको आस्थामा कमि आएको छ जस्तो मलाइ लाग्दैन । अर्को तर्फराजाका र्समर्थक नै छनैन भन्ने पनि होइन । राजा ज्ञानेनद्रको व्यापारिक कौसलता र युवाराज पारसको चरित्रको कारण वर्तमान राजा प्रति जनता लाई वितृष्णा लागे पनि अझै एउटा ठुलो जमात राजाको र्समर्थक रहेको मेरो अनुमान छ । यो जमात सात दलको गठवन्धन भित्रै रहेको छुपेको छैन ।

राजा हटाउने कुरा गर्दा हामी सजिलै समस्या सकिने तर्क गछौ । तर यो दुभाग्य पुर्ण तर्क वाहेक केही हुन सक्दैन । हाम्रो मुलुकको अवस्थामात्र नहेर्ने हो भने क्याम्वोडियामा पुन राजा फकाएको घटनालाई उदाहरण लिउ । नेपालको भुतरातल र राजनैतिक परिवेश हेर्दा राजाले निवासनमा पनि उतिकै चलखेल गर्ने छन भन्ने मेरो राय हो । ठुलो क्षेत्र भारत ले ओगटेको र खुला सिमाना सधै नेपालको लागि खडकिन सक्छ । माउवादीलाई धारमा ल्याउदा देशमा शान्ती हुन्छ भन्ने तर्क अहिले र्सार्थक छैन । झनै जातिय राजनितिको चपेटामा नेपाल परेको छ । यसैले यदी राजालाइ सदाको लागी नेपालवाट हटाउने हो भने के नारा मात्रले हुन्छ । यसको पछि पर्ने असरको वारेमा वेलामा नै सचेत हुनु आवश्यक छैन? जनताले चाहेमा राजतन्त्र हटदैन भन्ने होइन तर परिणम र त्यसको समाधमाको उपाय के त -
क्रमश

प्यारमा इमान हुनेको

प्यारमा

इमान हुनेको सधैं सुन हीराको हार हुँदैन प्यारमा,

बेइमान नगरे कसैको कहिल्यै हार हुँदैन प्यारमा

तोडेर तोडिने काँचो धागो होइन चोखो माया,
जब जून तारा दिने झुठो उपहार हुँदैन प्यारमा

तन हेरी तर मन न जुराइ गांसेको प्यार हो भने,

अमर प्रेमको कुनै सार्थक उपसंहार हुँदैन प्यारमा।

हृदयको आकृती अनि आबृती दुबैको एकै हुने हुन्छ,
अनन्त जीवन यात्रा भरिको साथ भार हुँदैन प्यारमा

टिका नलाउं

आमा
यो दशैमा म टिका लाउन्न
मलाई आशिष नदेऊ शत्रुलाइ जित्नु भनेर
अहिले आफ्नै दाजु भाइ शत्रु हुदैछन ।

मलाइ खसि किन्न नपठाऊ
म खसि काटेको हेर्नै सक्दिन
आजकाल मधेसतिर मान्छे काट्दैछन।

भो अब मुक्तीनाथ पनि नजाउं
त्यो त अर्कै दैश भैसक्यो
अर्को जिल्लाकालाई आजकाल बाटो छेक्दैछन।

खराब कुरा चर्को बोलेर मुखिया अनि
लोकतन्त्र शब्दकोशमा शब्द थपेर
मान्छेहरु बिद्वान बन्दैछन ।

आमा तिमी पनि स्लोक फेर
टिकामा लोकतन्त्र ल्याउ
संविधान सभाको चुनाब सरेकोले
हामी टिका नलाउं ।

संविधान सभाको निवाचन पछि पनि नेपाल छ ।

सवै जना संविधान सभा तर्फकुदी रहेको वेला तेस पछिको विषय उठाउन तार्किक हुन सक्छ वा सक्दैन त्यो त म भन्न सक्दिन तर के सविधान सभा नै नेपाल र नेपालीको अन्तिम लक्ष्य हो र - यस पछि नेपाल को स्थिती के हुने त्यो वारे वेलामै सोच्नु आवश्यक छैन र ? के नेपालमा संविधान सभाले सवै समस्या समाधान गर्न सक्छ ?

सविधानको वारेमा सवैलाई थाह छ । तर कानुन को विधार्थी को नाताले भन्नु पर्दा सविधानले सवै कुरा समेटन सक्छ भन्ने मलाइ लाग्दैन । संविधानको मुल मर्म यसको प्रस्थावनाले वताउने भएता पनि केही नितिगत विषय वस्तु भन्दा अरु सविधान सभाको उदेश्य हुन सक्दैन । मौलिक अधिकार राज्यका सम्रचना को स्वरुप निति र संविधानको वाधा अडचन फुकाउने केही विषय वस्तुमा वाहेक अरुलाई प्रस्तावित संविधानले समेटने अवस्य छैन ।

चाहे संसारको सवै भन्दा सानो संविधान भएको अमेरिका होस वा सवै भन्दा ठुलो संविधान भएको भारत अथवा सविधान नंै नभएको वेलायत , राज्यको मुल कानुन संविधान भन्दा ठुलो प्रतिवद्धता हो भन्ने मेरो व्यक्तिगत विचार हो । प्रजातन्त्र पछिको संविधान २०४७ किन सफल हुन सकेन हामीले कहिले सोचेका छैनौन ।राष्टिय स्वार्थ भन्दा व्यक्तिगत र पदिय स्वार्थ रहे सम्म कुनै सविधान पनि दिगो हुन सक्छ भनि म मान्न तयार छैन । यति खेर अष्टिनको भनाइ सान्दर्भिक होला कानुन सम्प्रभुको आदेश हो । वोलीमा जनता र्सव शक्तीमान भनिएपनि केही व्यत्तलीले सत्ता को खेलमा जनताको कुनै औचित्य राख्दैनन । उदाहरुणको लागि धेरै पर नजाउ के २०४६ को जनआन्दोलन को मर्म यति छिटै कुठाराघात होला भनि हामीले सोचेका थियौ र - यस विषयमा पनि लेख्न त मन थियो तर आजको विषयको मुल उदेस्य यो होइन यस वारे पछि लेख्ने छु ।

नेपालको विभिन्न शक्तीमा दल माउवादी राजा जनता जे भनेता पनि वाहृय शक्ती को यो भन्दा ठुलो भुमिका रहेको छ । यहा वाहय शक्ती को वारे कुरा उठाउन छोडने हो भने पनि जनताको नाममा उठेका नेपालमा अहिले सम्म ३ शक्ती छन । प्रजातान्त्रीक शक्तीमा आधारित दल हरु ,राजा अनि हतियार लिइ सधर्षवा क्रान्ती लाई मुल नारा दिने शक्ती । अहिले राजालाई एक्ल्याएर सातदलको गठवन्धन शक्तीलाई मात्र शक्ती को रुपमा व्यख्या गर्नु भविस्यमा ठुलो भुल हुन सक्छ । सविधान सभा ले निमाण गर्ने नया संविधानले राजतन्त्र विहिन नेपाल त वनाउला तर के दिगो शान्ती उपलव्ध गराउला यस वारे सोच्नु आवश्यक छ । खुला सिमाना र २४० वर्षो इतिहासलाई कसरी तह लगाउन सकिन्छ अहिले सम्म कुनै दलले स्पष्ट पार्न सकेको छैन । दोस्रो जनआन्दोलनको वल नेपाली जनता हो भने पनि राज संस्था जरै वाट उखेल्नु पर्छ भन्ने माउवादीको भनाइ र गर्राई अवस्य मेल खादैन । वन्दीलाई भत्ता दिएको भनि र्सार्वजनिक स्थलमा राजालाई दिएको वजेटको ढाकछोप गरिए पनि वजेट दिन संसदले रोक्ने प्रयत्न गरेर । सम्पति राष्टियकरण गरेका भनि दरवार राष्टियकरण गर्दा आम नेपाली झुकिए झै सवै नेपाली अवस्य झुकिदैन । नोटवाट राजाको तस्विर हटाएको ध्वागं फुके पनि नोटमा हुने पानी छापमा राजाको तस्विर हटेन । अनि जति राजा फाल्ने नारा दिएता पनि संविधान सभाको चुनाव नै हुन नसक्नु अरुको स्वार्थलाई वुझन टाढा जानु पदैन ।

क्रमश

एक हप्ता पछि

ठ्याक्कै एक हप्ता अघी साझामा धेरै गनथन र मनथन पछि बिचार निस्केको, लेख्ने र पढ्नेको हात जोडे के होला भनेर ? अनि यसो गमें र त्यसको माने निकाल्न तिर लागें। अनि त शब्द निक्ल्यो दौंतारी। त्यस पछि दौतरीको हात जोड्न “welcome” भन्ने ब्लगकले दौंतरी सुरु गरें। सांच्चै यती धेरै दौतरीले हात बढाए, एक हप्तैमा पुराना र नया गरेर १४ वटा लेख जम्मा भए भने नदेखिने सहयोग त अनगिन्ती नै भए। लोगो तथा कोडीगंमा महेशजीले सिंगै हप्ता लगाउनु भयो। म नि कामबाट बचेको समय दौतारीमै बिताए। यसरी लेख्ने र पढ्नेको बिलियो टिम तयार भयो। हुन त लेख लेख्ने,पढ्ने र समायोजन गर्ने संगै संगैनै गर्दैछौ, त्यसैले कहिले कुनै पक्ष कमजोर हुन्छ कहिले अर्को पक्ष। तर पनि यसो हेर्दा सबै पक्ष सह्रानिय नै छन।
दौतारीको बारेमा सबैलाइ जानकारी दिउ भनेर साझामा एउटा धागो सुरु गरेको, बिग्यापन भयो भनेर जानकारी पाएं भने dautari.org शब्द नै सेन्सर भएछ साझा कुराकानीमा। यो भने एक हप्तामा भोगेको तिथो पक्ष हो। तर यस्ता साना तिना अडचनले दौंतारीको बेग रोकिनु हुन्न भन्ने मलाइ लाग्छ।
अब अघाडी बढ्ने तरीका पनि सल्लाहले नै तय गर्नु पर्छ। क्षितीजलाइ हेर्दे सबै मिलेर दौतरीको घेरा अझ फराकीलो पार्नु पर्दछ। तपाईहरु पनि यसो २, ४ लाइन लेखेर कस्तो हुदैछ, के गर्नु पर्दछ कुरा राख्दै जानुहोला।

अवको क्रान्ती नैतिक क्रान्ती

राजनितीमा आफुले गरेको ठिक अरुको गलत भन्ने प्रवृतीले नेपाल अव उठनै नसक्ने खाल्डोमा परि सकेको छ भन्दा अन्यायुक्ती हुदैन । माउवादी सरकार मा आए पनि नेपालको शान्ती प्रकुया अझ व्रि्रनु के नेपालमा अव शान्तीको आगमन हुन सक्दैन त - आम नेपालीको मुखारविन्दुमा रहेको एउटै प्रश्न हो । हतिरयार सिकाउनेले भविष्यमा यही हतियारवाट आफनो पनि कालगति हुन सक्छ भनि दुरदर्सर्ीीको अभाव राख्दै अरु पार्टर्ीीई झिन्गा मसिना को संज्ञा दिदैमा वाघको खोल ओढेर वाघ वन्न्ा सक्दैन ।

नेपाली काग्रेसले आफनो सिदान्तलाई पुण परिवर्तन गरि सकेको छ । तर एउटा प्वाल टाल्दा अरु झन ठुलो प्वाल नपरोस भनि सोचविचार नगरि अगाडी वढदा फेरी अन्तत उही ठाउमा पुग्ने त हैन । नेतृत्व वर्गले सोच्नु आवस्यक रहेको छ । माउवादीले देआएको के हो भने हतियार वोकेमा सवै कुरा पाउन सकिन्छ भन्ने सिक्षा मधेसका केही संगठनले अविलम्वन गरी सकेको छ ।कतै नेपालको जातीय राजनैतिक सिक्षामा यसको प्रत्यक्ष प्रभाव नपरोस अन्यथा नेपालको राष्ट प्रमुखको सपना देख्ने नेतुत्व तहका व्यtmी एउटा क्षेत्रको मुख्य मन्त्री मा सिमित हुन के वेर । नेपालको राष्टियता को प्रश्न अव नेतृन्व पन्तीलाई ठुलो भएन । नत्र छिमेकीका एक नेताले नेपालमा हस्तक्षेप गरिनु पर्छ भन्दा कसैको रौमा चिसो पस्नु पर्ने हो । भनेको हो वा हैन नजानी एक अभिनेताको कुरालाई लिएर सहगत प्राप्त गर्न पछाडी नपर्ने नेपाली र कान समाउनु भन्दा पहिले कागको पछि लाग्ने नेत्रत्व को लागी यो विषय मौन हुन सक्छ ।

राजधानीको नजिकको जिल्लामा एक साता नेपाल सरकार देखिएन त्यो गम्भिर प्रश्न अव ठुलो छैन । केवल राज सत्ता कसरी जोगाउने खेलमा भैतारिएको दल र नेपालको आधा सक्ती हाम्रो भन्ने माउवादी लाई एउटै अनुरोघ के हो भने व्यक्तीगत स्वार्थ माथी उठेर चिन्तन गनु हितकारी होला । गणतन्त्र र सविधान सभाको प्रश्न भन्दा पनि एउटा ठुलो प्रश्न छ नैतिकताको । जव सम्म नैतिक क्रान्तीले वाटो लिदैन गणतन्त्र र संविधान सभाको के औचित्य - एउटा नेपालीको वाषिर्क आय २०० अमेरिकन डलर छ । एउटा वेरोजगार नेपालीको कुरा छोडै काम भएका कर्मचारी ले १० हजार तलव पाउन ठुलो छ ।तेही देशका संसद जो आफुलाई र्सव सक्तीमान ठान्छ महिनाको ४० हजार हात थाप्छन र पनि तुलना अमेरिका र भारतको सासदको सुविधा संग गर्न पछि पदैन ।

भष्टचारीलाई कारवाही गर्न आयोगले दिएको प्रतिवेदनलाई न्यायीक निकायमा लैजान कसैको वलवुता छैन अनि केही समुह यसलाइ राजनैतिक खेतीको उचित अवसर भन्दै घर घरमा गएर सामाजिक वहिस्कारको क्रा गर्दछन । जंगलमा लडदा कति दिन खान नपाएको त्यो भाको पेट क्याम्पमा वस्दा पनि पुरा खान नपाएका आफना छापामारको वल वुतमा सिढी चढेका नेता पजिरोको सुख सयालमा हिददा ती आखामा पटटी वाधेकाहरुलाइ भष्टाचारी नहुन सक्छ । दुइ नेतृत्वलाई लडाएर आफु शक्तीसाली हुन सक्छु भन्ने नेताले पनि के वुझनु आवश्यक छ भने यो खुटटा तान्ने खेल खेल्दा आफनो पनि खुटटा तानिन सक्छ । नेतृत्व पक्ष जनताको पछाडी कुदने हौइन ।

जनताको मनोभावलाई वुझेर उसको आवश्यक्ता के हो भनि नेतृत्व गर्न सक्नु पर्दछ । जव जनतालाई उचित वाटो देखाउन सक्दैन भने नेता पनि हुन सक्दैन । अवको चिन्तन भनेको छातीमा हात राखेर भनै म पर्ुण्ा रुपमा जनता प्रति उत्तरदायी रहन्छु । नेता भन्दा नैतीकवान नेताको आवश्यक छ यस वेला नेपाललाई । जसले नेपाललाई वचाएर सतहमा विसाउन सकोस ।

(हुन त यो लेख यस अघी अर्को वेब मा प्रकासित भएको छ । तर पनि दौतरिको सुरुवात को लागि यहाँ राखेको छु । )

साइबर :: Cyber

“साइबर”
नेपालियन
मिनिसोटा, अमेरिका
“साइबर” शब्द प्राय नेपाली इन्टरनेटका साइटहरुमा देखिरहन्छ । मलाइ यो शब्द सधै अपुरो लाग्थ्यो । तलको कान्तिपुर कटिगंमा पनि साइबर शब्द शिर्षकमा नै रहेछ। अब चाहि सारै झकझकायो मलाइ त्यो शब्दले ।

click the picture to enlarge
त्यस पछि यसको माने हेर्न आफु संग भएको पुरानो लंगमेन शब्दकोश पल्टाए । त्यसमा त यसको माने नै रहनेछ। ल भयो अब ? त्यसपछि मेरो कम्पिट्युरको कुनामा झुन्डिएको “ http://www.dictionary.com/” को लिकंमा माउस थिचे । त्यसमा पनि साइबर शब्द “cybernetic” संग जोडिएको बाहेक केहि देखाएन । झन तेइ साइटको “Thesaurus”मा त साइबर शब्दनै छैन पो भन्छ । कस्तो शब्द कान्तिपुरले राखेछ, नेपाली त पक्कै होइन ? अब चाहि मलाइ पक्का भयो साइबर शब्द अपुरो नै हो । “साइबर” उपसर्ग बनेर “cybernetics “ मा आएको रहेछ जस्को माने हो “समाहिलिएको यन्त्र वा दिमागबाट बैज्ञानिक तरिकाले खबर आदान प्रदान हुनु (The scientific study of the way in which information is moved about and controlled in machines, the brain, and the nervous system.)” । तेही “cybernetics”बाट “cyberspace ” बनेछ जसको माने हो “सुसाकंकिय संजालमा बिध्धुतिय माध्यमबाट सिधा संबाद हुनु” (The electronic medium of computer networks, in which online communication takes place.)“। अब त प्रष्ट भयो साइबर शब्द होइन कि यो एउटा “उपसर्ग “ हो । भने पछि अब राम्रो संग अर्थिन माथिको कान्तिपुर मा “साइबर” सित “पसल” पनि जोड्नु पर्ने भयो । त्यसरी प्रष्ट भए साइबर पसल, साइबर पत्रिका, साइबर दुनिया आदी को सहि माने बुझिन्थ्यो कि ?
(नोट: माथिका अर्थ लंगमेन शब्दकोश – १९९३ र विकिपिडियाबाट लिइएको हो।)

भारतीय माओवादीद्वारा पुष्पकमललाई सत्तामा नबस्न आग्रह

भारतीय माओवादीद्वारा पुष्पकमललाई सत्तामा नबस्न आग्रह
गोपाल खनाल
नया“दिल्ली, जेठ २८

- भारतीय माओवादीका प्रवक्ता चन्द्रशेखर आजादले संयुक्त नया“ सरकारमा नेपाली माओवादीले आफ्ना परिवर्तनगामी एजेन्डा कार्यान्वयन गर्न सम्भव नभएको बताउ“दै हतियारबन्धलगायतका सबैखाले संर्घष्ा जारी राख्न सुझाव दिएका छन् ।
उनले हालै दिएको -कान्तिपुरलाई मंगलबार प्राप्त) अन्तर्वार्तामा माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाललाई राष्ट्रपति वा प्रधानमन्त्री पद लिनभन्दा वर्ग संर्घष्ामा केन्द्रित हुन सुझाएका हुन् । उनी सुरक्षा फौजस“गको भिडन्तमा मारिएको भनी प्रचार गरिएको थियो ।
'पार्टर्ीी्रमुख वर्ग संर्घष्ालाई विकसित गर्न केन्द्रित हुनर्ुपर्छ । जनतालाई संगठित गर्न र निर्देश गर्न ऊ जनताबीच हुनर्ुपर्छ' आजादले भनेका छन्- 'राष्ट्रपति वा प्रधानमन्त्री कुनै पदमा पनि ऊ रहनु हु“दैन ।' यद्यपि चीन र केही देशमा भने पार्टर्ीी्रमुख सत्ता प्रमुख भएको स्मरणसमेत उनले गरेका छन् ।
माओवादीले जनतास“ग गरेका प्रतिबद्धता कार्यान्वयनका लागि प्रतिक्रियावादी शक्तिस“गको संयुक्त सरकार बाधक हुने निष्कर्षभारतीय माओवादीको छ ।
'यो सबैभन्दा अप्ठ्यारो प्रश्न हो । माओवादीका लागि तत्कालको समस्या भनेको नया“ संविधानमा आमूल सुधारको आफ्नो प्रस्ताव समेट्न संयुक्त शक्तिहरूलाई सुरक्षित गर्नु' उनले भनेका छन्- 'तर त्यसका लागि माओवादीले प्रतिक्रियावादी सामन्ती कांग्रेस र प्रजातान्त्रिक समाजवादी एमालेस“ग भर पर्नुपर्छ । यो भनिरहनु पर्दैन कि आफ्ना क्रान्तिकारी प्रतिबद्धता माओवादीले यो खिचडी सत्तामा कार्यान्वयन गर्न सम्भव छैन ।' इन्डोनेसिया, चिली, निकारागुवालगायतका देशमा सत्तामा आएपछि पनि कम्युनिस्ट कार्यकर्ताको हत्या गरिएको उदारण दि“दै नेपालमा माओवादीले साम्यवादी सत्ता स्थापना नगरेसम्म सशस्त्र संर्घष्ा जारी हुनुपर्ने पक्षमा आफ्नो पार्टर्ीीहेको उनले बताएका छन् । आजादले वाईसीएलले प्रशासनीय कार्य गरिरहेको जनाएका छन् ।
'कि त माओवादीले शोषित वर्गको चाहनालाई तिलान्जलि दि“दै प्रतिक्रियावादीको एक समूहस“ग सहकार्य गर्नुपर्छ' उनले बर्ुर्जुवा विकल्प अघि सार्दै भनेका छन् ।
प्रतिस्पर्धाको राजनीतिमा आए पनि नेपालका माओवादीस“ग भारतीय माओवादीको, सिकम्पोसा र अन्तर्रर्ााट्रय माओवादी व्रि्रोहस“गको सम्बन्ध कायम रहेको खुलासा आजादले गरेका छन् । भारत सरकार र फोरमका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले भारतका माओवादी र सिकम्पोसास“ग सम्बन्ध नरहेको माओवादीले र्सार्वजनिक गर्नुपर्ने माग गरेको सर्न्दर्भ उल्लेख गर्दै दुवैस“ग सचेत रहन उनले आग्रह गरेका छन् ।
नेपालमा बन्ने नया“ सरकारले आफ्नो लाइन नमानेमा भारतले मधेसी कार्ड प्रयोग गरेर अवरोध पैदा गर्नसक्ने उनले औंल्याएका छन् । त्यसका लागि यादवहरू प्रयोग हुनसक्ने संकेत आजादको छ ।
'आर्थिक नाकाबन्दी, खाद्य र औद्योगिक उत्पादन आपर्ूर्तिमा रोक लगाएर अमेरिका र भारतले नया“ सत्तालाई आफ्नो नियन्त्रणमा राख्ने प्रयास गर्नेछन्' उनले भनेका छन् ।
संविधानसभामा माओवादीलाई ठूलो दल बनाएर नेपाली जनताले संवैधानिक राजतन्त्र, भारतीय विस्तारवाद र अमेरिकी साम्राज्यवाद विरुद्ध दृढतासाथ र्सार्वजनिक गरेको उनले बताए ।

गण्डक नहरमा भारतीयको अवरोध

गण्डक नहरमा भारतीयको अवरोध

रामकुमार श्रेष्ठ/नयाँ पत्रिका नवलपरासी, २८ जेठ

नारायणी डुबानपीडितहरूले गरिरहेको आन्दोलनमाथि कुनै सुनवाइ नभएको बेला भारतीय नागरिक उल्टै विरोधमा उत्रेका छन् । भारतीय कृषकहरूले सोमबारदेखि उत्तरप्रदेशसूग सीमा जोडिएको बहुआर नाकामा अवरोध सुरु गरेका छन् । भारतीयको अवरोधले बहुआरमा बजार गर्न जाने नेपालीलाई समस्या परेको छ । नेपालले पानी नदिएको भन्दै उनीहरू 'नाकाबन्दी' गर्न कस्सिएका हुन् । प्रदर्शनकारीले नेपाल भित्रिने सामानमा रोक लगाउन थालेका छन् । भारतीय जनताले गरेको नाकाबन्दीलाई भारतका स्थानीय पत्रपत्रिकाले प्राथमिकताका साथ मंगलबार प्रकाशित गरेका छन् । नेपाललाई पानी दिन दबाबका लागि भारतीय नागरिक आन्दोलनमा उत्रिएको नारायणी नदीपीडित संघर्ष समितिका प्रवक्ता प्रेमचन्द गुप्ता बताउँछन् । गण्डक नहरमा ठोकर मर्मतलगायत माग राख्दै नेपालका डुबानपीडितहरू केही दिनदेखि धर्नामा छन् । आन्दोलनरत डुबानपीडित नेपाली कृषकले नेपाल-भारत सीमा क्षेत्रको त्रिवेणी नाकामा दिनहुजसो एक घन्टा नाकाबन्दी गर्दै आएका छन् । नारायणी नदीका डुबानपीडितहरूले पश्चिमी गण्डक नहरबाट भारततर्फ पानी लान दिएका छैनन् । भारतले पानी नपाए नेपाललाई डिजल नदिने भन्दै भारतका विभिन्न पत्रपत्रिकाले समाचार प्रकाशित गरेका छन् । भारतीय एक पत्रिका अमर उजालाले नेपालमा बाँध बनाउने नाममा भ्रष्टाचार हुने गरेको उल्लेख गर्दै यसले दुई देशको सम्बन्धमा चिसो पैदा भइरहेको भनी लेखेको छ । यता नेपाली नागरिकले आफ्नो मागको सुनुवाइ नभएको भन्दै नेपालका जलस्रोतमन्त्री ज्ञानेन्द्रबहादुर कार्की, भारतको बिहार सरकारको जल संसाधनमन्त्री र उत्तरप्रदेश सरकारको जलस्रोतमन्त्रीका पुतला दहन गरेका छन् ।नवलपरासीका १३ गाविसका डुबानपीडितहरूले आन्दोलनलाई वार कि पार नगराएसम्म आन्दोलन जारी राख्ने अडानमा छन् । स्थानीय बासिन्दा जयप्रकाश पाठक भन्छन्, 'बाढीले जमिन बगायो, हामी सुकुम्बासी भयौं, दैलोअगाडिबाट नहर बग्छ हामी टुलुटुलु हेरेर बस्नुपरेको छ, त्यसैले हाम्रो माग सुनुवाइ नभएसम्म आन्दोलन जारी राख्नेछौं ।'डुबानपीडितहरूले ए ग्याप बाँध र बी ग्याप बाँध जोड्नुपर्ने, ए ग्याप, बी ग्यापका ठोकरहरू मर्मत गर्नुपर्ने र ठोकर ९, १२, १३ जीर्ण भइसकेकाले नयाँ निर्माण गर्नुपर्ने माग राख्दै गत जेठ ११ गतेबाट मुख्य पश्चिम नहरमा धर्नासमेत दिइरहेका छन् । उनीहरूले नारायणी नदीले वर्षादेखि गर्दै आएको डुबानलाई नियन्त्रण गर्न आफ्नो त्रिवेणी बजारदेखि गजेन्द्रमोक्ष धामसम्म तटबन्द निर्माण गर्नुपर्ने, त्रिवेणीदेखि गण्डक ब्यारेजसम्मको बाँध ए ग्याप र लिंक बाँधको उचाइ दुई मिटर बढाउनुपर्ने माग राखेका छन् । नवलपरासी जिल्लामा गण्डक बाँधका कारण नर्सही, कुडिया, पकलिहवा, गुठी प्रसौनी गुठी सुर्यापुराका त्रिवेणी सुस्तालगायतका १३ बढी गाविसका करिब १० हजार बिघाभन्दा बढी कृषिभूमि डुबानमा पर्दै आएको छ ।

मैले बुझेको माओबादी।

मैले बुझेको माओबादी।

जुन देखि तत्कालिन जनमोर्चा जङल पस्ने निर्णय गरे, त्यतिबेला देखि नै मैले साथीहरु माझ भन्ने गर्थें-माओबादी भनेका दरबारबाट पोषित कम्युनिष्ट हुन्।नेपालमा २ थरि कम्युनिष्ट छन्। एक साच्चै नै साम्यबादको शिद्धान्तले समाजिक, आर्थिक र राजनैतिक क्रान्ति गर्न सक्छु भन्ने दर्शनको दिब्यज्ञानबाट अभिप्रेरित भएर कम्युनिष्ट भएका- आत्मीय कम्युनिषट। अर्को १७ साल पछि कांग्रेसको प्रभावलाई तेजोबोध गर्न दरबारबाट जन्माइ हुर्काइ र हुइंक्याएका -नक्कली कम्युनिष्ट।धेरैले गाली गरे, मओबादिलाई दरबार परस्त भन्यो भनेर, धेरैले प्रमाण खोजे। तर यस्को प्रमाण ब्लाक एण्ड ह्वाइटमा म संग थिएन। तर अब बिस्तारै त्यो नाटक माथिको पर्दा हट्दै छ। त्यतिबेला म भन्ने गर्थें- राजा र माओबादीको एउटै लक्ष भनेको लोकतन्त्र मास्नु हो।लोकतन्त्रमा राजाको स्थान नहुने अनि लोक तन्त्रमा एकदलिय तानशाही हुन नसक्ने।सुरु सुरुमा, काँग्रेसी छानी मारे- अर्को बामपन्थी पार्टीका मित्रहरु, चुपचाप बसे। कम्युनिष्टले कम्युनिष्ट लाई मार्दैन भनेर सोचे। कांग्रेसले पनि माओबादी बढे कम्युनिष्टकै भोट काट्ने भएकोले चुपचाप सहे। जो मारे नि नेपाली मर्छ भन्ने हेक्का, समाजको ठेक्का लिनेहरुले बिर्से।मओबादी बढ्दै गए। अस्थिर र तरल राजनैतिक माहौलमा दरबारले मनग्य फाइदा लिए। आफ्नै छेउको प्रहरी चौकीका सबै प्रहरी मारिदा पनि सेना टुलु टुलु किन हेरर बसे? मेरो पहिलो सवाल थियो।माओबादीलाई आतंकारी घोषणा गरि सके पछि र राज्य बिरुद्ध युग्दको घोषणा गरि सके पछि, हलेरीमा मओबादीका सम्पूर्ण केन्द्रिय नेता तथा सैन्य कमाण्डरहरु को भेलामा तत्कालिन प्र म गिरिजा प्रसादले हलेरी हान्ने आदेश दिंदा किन मानेन?युग्द्को शंखनाद भै सके पछि मान्छे मर्छ भन्ने तर्क युक्ति संगत कसरी मान्ने। त्यो हलेरी घट्ना पछि कति सर्बसाधरण जनता मरे? दरबारसंग त्यस्को लेखा छ कि छैन।ए माले का शिर्ष नेताहरुलाई थाह भएको कुरा हो, यदु गौतमलाई माओबादीले किन मारे? प्रमाण छैन, मरेर जाने गए, तर हल्ला बिना आधारको होइन।सशस्त्र प्रहरीला आइ जी , क्रिष्ण मोहन किन मारिए, त्यो पनि निकै नै चाख लाग्दो हल्ला भन्दा बढी को कुरो छ।
बाकी अर्को भागमा।

माओवादी : नेपाली राजनीतिको ऐँजेरू

‎एकलव्यबाट
माओवादी : नेपाली राजनीतिको ऐँजेरू

दायित्व केही लिनै नपर्ने , मन लाग्दो नारा लिएर सडकमा उत्र अनि पाए टायर नपाए सग्लै बस, गाडी, कार सबै आगोमा बालेर घण्टाकर्णको जात्रा मनाऊ , यही हो नेपाली लोकतन्त्र !
सडक ठप्प पार , कसैले इमर्जेन्सी पारेर यता उता हिँड्दो छ भने पक्रेर निर्घात कुट , साधनलाई पोलेर क्रान्ति सम्पन्न गर , लोकतन्त्रको जय भैहाल्यो !
मान्छेलाई धम्की दिएर नदिए मार्छु वा 'तेरो खैरियत छैन' भन्दै चन्दा माग वा उठिवास लगाऊ, अनि कसैले थाहा पाए भने भन्देऊ हामीले स्वेच्छिक प्राकारले बाहेक चन्दा मागेकै छैनम् , धरोधर्म, गाइखाने माग्या भए ( यसैपनि सबै कुरा खाइएकै छ , लुटेर थुतेर वा जे गरेर भए पनि ) । मान्छेहरू त्यत्तिकै स्वेच्छिक चन्दा दिन लाम लागेर उछारबाटो पाइया छैन, के को माग्ने फुर्सद हुनु नि !
यस्तो पनि कुनै संसारमा हुन्छ गाँठे ? संसदमा तिनै, सडकमा तिनै , सरकारमा तिनै हड्ताल जोरजुलुम अनि जनसरकार , जनअदालतमा तिनै ! ए बाबा , यस्तो लोकतन्त्रको ढाँचा कहाँको वृक्षमा फल्न सक्छ ? अनि फलाकै पिछ्छे भन्न थाल्छन् " जनता, जनता" मानौ जनता नामको जन्तुको ठेक्का पट्टाको एकाधिकार यही ठेकेदारलाई हासिल छ , सीमा पारिबाट ट्रकमा लादेर ल्याइने बुढा भैँसीको थोक व्यापार जस्तो !
कस्तो मुलुक जहाँ जस्ले जनता नामको शक्तिबाट अनुमोदित हुने चेष्टा ने कहिलै गरेर , सँधै भाग्दै रह्यो र भाग्दै छ , जनतालाई र जनताको लाई खायो , डस्यो र फेरि डस्यो ( दरबार देखि बर्बरहरूसम्म !) , त्यही डसाहा शक्तिले जनताको रट लगाएको लगायै छ।
ओखरपाङ्ग्रेले भन्याथ्यो " राजावादीलाई चुनावमा जानै दिन्नम" । ए बाबा चुनावमा जाने नै हो भने शरीरनै रत्नपार्कको नाराले रंगिएको भित्तो बनाएर हिँड्ने लक्ष्मण खड्कादेखि नानीमैया दाहाल सम्म जसले जे एजेण्डा बोकेर भए नि जान पाइन्न भने त्यो के लोकतन्त्र भयो त ? हैनभने , दक्षिणी सीमा र सीमापारिबाट अलिक थान बन्दूके भाडामा ल्याएर लोकतन्त्रको एउटा दोकान खोले भैहाल्यो नि ! बन्दूके र दिमाग मआझिएकाहरूले नै सबै कुराको खटनपटनको जिम्मामा लिने भएपछि । मान्छे तोकेर "यिनीहरू मात्र" चुनाव लड्न पाउने भन्ने नया काइदाको लोकतन्त्रको 'म्याग्नाकार्टा' लेखे भयो नि खोजेको त्यही हो भने ! है भने यो मुलुक कसैका बाउको एकलौटी पेवा हैन र हुन पनि सक्दैन, राजनीतिको जुनसुकै प्रयोग गर्छु भन्नेहरूले परीक्षित हुन पाउनै पर्छ ।
'हगे हग, मुते काट्छु" भन्ने मानसिकता बोकेका पाखण्डी हिंस्रक लठैतहरूले लोकतन्त्रको ठेकेदारी गर्ने अनि सबैले यिनले त मारिहाल्छन बन्ने डरले कायल बनेर त्यो मान्न पर्ने भएसि, यत्राको यो मुलुकको भविष्य बन्छ! कहीँ पेशा र भावनामा नै बुचरको निर्दयिता सँगालेर अघि बढ्नेले मुलुकमा मूल्य, मान्यता र थितिबिति मिलाउन दिन्छ ?
हाम्रो मुलुकको दुर्भाग्य मान्न पर्छ , २१ औँ शताब्दिको यो प्रविधिको चकाचौँधमा पनि हाम्रा मुलुकमा संसारकै अफाप विचार र राजनीतिको यति बिघ्न क्रेज बाँकि छ । कार्ल मार्क्सको कम्युनिज्मले मान्छेलाई लड्ने आक्रोश दिए पनि यो विचारका पछिल्ला कालिगरहरूले त आफ्नो सामर्थ्य केवल पूँजिवादको विरोध गर्दै जनता मच्चाउन र आँफू चरम पूँजिवादी विलाशितामा रमाउँदै मुलुकलाई रसातलमा पुर्‍याउन नै त लगाए । देश गरीबीको रसातलमा पुगे, टुक्रा टुक्रा भए र अनि त्यही निन्दनीय पूँजिवादी वैशाखीमा खूट्टा टेक्ने भएर उठ्न सकेका त हुन नि चाहे त्यो रसिया का १५ टुक्रा हुन , बाल्कन मुलुक हुन वा अरू । पश्चिमी पूँजिवादको बजारवादी शैलि अपनाएर सत्तामा अकण्टक कम्युनिष्टहरूको नियन्त्रणले विशाल जनसंख्यालाई नियन्त्रण गरेर मात्र त अहिलेको चीन चीन हुन सकेको हो । नत्र जनवादी गणतन्त्रका मोडेल भनाउँदा उत्तर कोरिया र क्यूबालाई हेर्‍यो भने बाबु पछि छोरा वा दाइ पछि भाइको गणतनत्रवादको हरिविजोग जगजाहेर छँदैछ क्यारे ! खानका लागि अन्न नहने तर अरू छिमेकी मुलुकका जनता अपहरण गरेर सरकार समेतलाई तिनेका भरमा ब्लयाकमेलिङ गरी " दाना जुटाउने" उत्तर कोरियन मोडेलको युटोपियन जनवादको कट्टु झरेको कथा संसारलाई थाहा नै छ क्यारे !
तैपनि नेपाल नामको यो बुद्दको मुलुकमा यो हिंस्रक अनि ज्यादतिमा फस्टिने भिड किन मौलाइ रा'छ ? नबुझिने पहेली बनेको छ । मुलुक त यो हरितन्नम पनि छैन , मान्छे परिश्रमी छन अनि राजनीतिक सुझबुझ पनि त्यति निम्छरो त हैन यहाँ ! छिमेकी मुलुक चिन र भारतका भित्री वस्तिमा रहेको अनि ठूला शहरहरूको दारूण गरीबी पनि नेपालमा छैन है भन्छन जान्ने बुझ्नेहरू । तर किन , लोकतन्त्रवादको अनुहारमा कम्युनिष्टनामी बिफरको भद्दा दागहरूले हाम्रो मुलुकको भाग्य यति कुरूप रूपमा खाएको छ ? किन मान्छेको उन्मुक्त विवेक , विचार , जीवन स्वतन्त्र रूपमा उद्घाटित हुनबाट सहसा उकुसमुकुस रोकिएको छ ?
मलाई त लाग्छ , संसारका सबै जसो मुलुकहरूका इतिहासमा कुनै न कुनै बेला दूर्दिन आएकै थिए, तर हाम्रो पालो असाध्यै गलत समयमा आयो । संसार डिजिटल, साइबर भन्दा पर अनतरिक्ष युगमा प्रवेश गर्‍यो , तर हामी १८४८ को पुस्तक पढेर १९१७ लेख्न खोजिरहेका छौँ । यसरि , समयको रथलाई उल्टो दिशामा घुमाउन कस्सिने मुर्खको अधोगति नभए कस्को हुने त ?

मैले चाहे जस्तो हुने भए

Ajaya Dhakal

भाग १
कर्णाली विश्व विद्यालयको स्थापना
मेरो मास्टस्रको थेसिसको लागि अमेरिकी जल सेनाका एक उच्च ओहोदाका डाक्टरसंग काम गर्ने अवशर पाएको छु । म नेपालबाट आएको भन्ने थाहा पाएपछि उनले नेपालको बारेमा बेलाबखत सोधखोद गरिरहन्छन । सगरमाथाका बारेमा सोध्छन यतिका बारेमा सोध्छन राजा विरेन्द्रको हत्याकाण्ड आदि आदि । उनी जस्तै धेरै अमेरीकीलाइ नेपालको बारेमा धेरै चासो रहेको पाएको छु मैले । प्रायले सुरक्षा राम्रो भैदेको भए नेपाल जान मन भएको बताउँछन मलाइ मनमनै खुसि लाग्छ अनि अहिलेको देशको अवस्था देखेर दुख पनि लाग्छ ।

आज युनिभसर्िटिको एउटा काम गर्दै थिएँ मनमा एउटा योजना आयो कर्णाली विश्वविद्यालयको । नेपालको कर्णालीमा पनि एउटा रिस्रच युनिभसर्िटी खोल्न सके कस्तो रमाईलो हुन्थ्यो होला। मुगु जिल्लाको कुनै उपत्यकामा एउटा विशाल विश्वविद्यालयको कल्पना गनुहोस त । अरु विश्वविद्यालय भन्दा यो कसरी फरक हुनेछभने यसले मुलतः पहाडि र हिमाली क्षेत्रमा आधारित अनुसंधान गर्नेछ । संसारकै अति सुन्दर ठाउँमा रहने हुनाले देश विदेशका विद्यर्थीहरुको लागि यो एउटा आकस्रक केन्द्र बन्न सक्छ । पुर्णत अंग्रजी माध्ययममा संचालन हुने यस विश्वविद्यालय संसारका अति उत्तम विश्वविद्यालयहरु संगको संजालमा बस्ने छ । कर्णाली अन्चलका विद्याथीहरुलाई छुट्याइने १० प्रतिसत आरक्षण बाहेकका बाँकि सबै विश्वभरिका विद्यार्थी अनुसन्धानकर्ताहरु आदिबाट छानिएकाहरु हुने छन् ।

यो विश्वविद्यालय निर्माण गर्न ठूलो रकमको आवश्यक्ता पर्छ तर विभिन्न देशका धनाढ्य ब्यापारीहरु उद्योगहरु बाट चन्दा उठाएर निर्माण गरिनेछ जसले जे निर्माण गरिदिन्छ उसैको इच्छाअनुसार सो संरचनाको नामाकरण गरिनेछ । हुन सक्छ हुलासचन्द्र इन्जिनियरिङ्ग भवन सन सुचना केन्द्र टाटा अटोमोटिभ रिसर्च ल्याव शेर्पा माउन्टनियरिङ्ग स्कुल अफ रिस्रच आदि आदि । मलाइ पुरा विश्वास छ नेपाल भित्र र बहिरका नेपालीहरुको लगानी अरु भन्दा बढि हुनेछ ।

समग्रमा मुगुमा एउटा युनिभसर्िटि टाउनको स्थापना हुनेछ । विश्वविद्यालय संगसंगै गमगढी को विमानस्थललाइ अन्तराटि्रय स्तरको कम्तिमा काठमाण्डौं र नयाँ दिल्ली जोड्न सक्ने बनाउने काम नेपाल सरकारले गर्ने छ । साथै गमगढि देखी विश्वविद्यालय सम्मको हाइवे बनाउने काम पनि नेपाल सरकारले नै गर्ने छ । यसो गर्दा समग्रमा उक्त क्षेत्रकै विकास हुनेछ । हजारौं विद्यार्थी हरु सयौं प्राध्यापक एवं कर्मचारीहरु एवं तिनका आफन्तको चहलपहलले गर्दा स्थानीय पर्यटन ब्यवशायको ठूलो विकास हुनेछ ।

निर्माण सम्पन्न भएपछि विश्वविद्यालय सुचारु राख्नका लागि विद्यार्थी बाट उठाइने शुल्कका आलावा विभिन्न उद्योग धन्दाहरुले आफ्नो अनुसंधान गरे बापत दिने रोयाल्टी अनि विभिन्न क्षेत्रबाट आउने चन्दा ले खर्च चल्ने छ भने । धनि तथ विकसित देशका एवं नेपाली अनुभवि रिटायर्ड प्राध्यापकहरुले निशुल्क सेवा गर्नेछन् । यसको बापत नेपाल सरकारले उनीहरुलाइ सम्मान पत्र दिने छ ।

मलाइ लाग्छ यदि राम्रोसंग प्रस्ताव बनाएर लैजाने हो भने कुनै एक ठूलो विश्विद्यालय वा ब्यापारिक संस्थालाइ मनाउन गाह्रो पर्ने छैन । यदि यो विश्वविद्यालयको स्थापना हुन सक्नेहो भने कर्णाली क्षेत्रमा विकासले ठुलो फड्को मार्ने छ । यदि बाटो र भौतिक संरचना निर्माण गर्न ५ वर्ष लागे पनि सन २०१२ अगाडि नै कर्णाली लगायत सारा नेपालले आफ्नो मुहार फेर्ने छ ।

यदि यहाँको यस कुरामा सहमति विमतिसुझाव अथवा अझ राम्रो योजना छ भने कमेन्टमा या इमेलमा लेख्नु होला ।
Re-published by the author. It was published in http://ajayadhakal.blogspot.com

बन्दको कानुन

By Prajwol

यो लेख मैले मेरो आफ्नो ब्लगमा (http://kamaladi.blogspot.com/) पनि प्रकासित गरि सकेको छु, तर मेरो ब्लगका पाठक मेरा सिमित साथीहरु मात्र भएकाले दौंतारीमा फेरि प्रस्तुत गर्दै छु ।


आजकाल अनलाइन नेपालको खबर पढ्न बस्यो कि, संधै कम से कम चार वटा जति हेडलाइन त बन्द, हड्ताल, अनसन,बिरोध, हत्या आदि बारे हुन्छ । अस्ति जस्तो मात्र लाग्छ राजा बिरेन्द्रले नेपाललाइ शान्ति क्षेत्र घोषणा गरेको ।
कसैलाइ केहि समस्या पर्यो अनि एक्लै सिंहदरवार अगाडि धर्ना दिन गयो भने कसैले वास्ता गर्दैनन्, तर सामुहिक रुपमा धर्ना दिए संबन्धित व्यक्तिहरु को ध्यनाकर्षण गर्न सकिन्छ । यहि कारणले होलान् नेपालमा त्यति धेरै पार्टी, संगठन, युनियन आदि बनेका, तर ति पार्टी, संगठन, युनियनहरु ले के आफ्ना सबै सद्स्यको (सामुहिक) हितका लागि काम गरेका छन त? मलाइ त त्यस्तो लग्दैन ।

नेपालका नव युवाहरु खोक्रो पार्टी नेताहरुलाइ सच्चाउनु को साटो, जुगौं देखि क्याम्पसमा पढेको जस्तो गरि विद्धार्थी राजानिति गरि बस्नेहरुको लह लहै मा लाग्छन । अनि तेहि नेताहरु र विद्धार्थीहरुको सिको गर्दै अहिले हरेक भिन्न संगठनहरु पनि गर्दै छन बिरोध, ट्यक्सि वालाले ट्याम्पो वाला लाइ पिट्यो: ट्याम्पो वालाको चक्का जाम, बसले बटुवालाइ ठक्कर दियो: पुरै क्षेत्र बन्द, बटुवाले बस चालकलाइ चुट्यो: यातायत बन्द, एउटा विद्धार्थी युनियनको लाई अर्कोले पिट्यो: शैक्षिक हड्ताल ??????? लोकतन्त्रिक देशमा त न्य़ाय नपाए अदालत जानु पाइन्छ हैन र? कि नेपालमा न्याय कानुन सबै मरि सक्यो?

हो प्रजातन्त्रिक देशमा बिरोधको अधिकार सबैलाइ हुन्छ, तर के नेपालामा आहिले भाइरहेको बिरोध गर्ने परिपाटि ठिक छ त? जनता त्यसै सडकमा आउंदैनन्, २०४६ मा आएका थिए त्यस पछि एकै चोटि २०६३/६४ कुर्नु पर्यो । यो कुरा बन्द, हड्ताल, अनसन, बिरोध आदिको राजनिति गर्ने हरुले बुझ्नु पर्छ । "प्रतिगामी" तत्वहरुको चलखेल आहिले कति छ त मलाइ थाह भएन, तर केहि बिषम परस्थिति आए बन्द, हड्ताल, अनसन, बिरोध आदिले आजित भएका नेपाली जनता तुरुन्तै सडकमा आउने भने छैनन ।

नेपालमा देखिएको जथाभावि बिरोध गर्ने परिपाटि का कारण बिरोधको पनि कानुन बनाउन जरुरी देखिएको छ । मेरा केहि सुझावहरु:

१. जुलुस प्रर्दषण तोकिएको स्थलमा मात्र गर्न पाउने (सामुहिक बिरोध भनेको संबन्धित अधिकरिहरुको ध्यनाकर्षणको लागि हो, तोडफोड को लागि हैन)
२. शैक्षिक संस्था कुनै पनि हालतमा बन्द गर्न नपाउने (शिक्षक वा विद्धार्थीहरुको केहि माग भए छुट्टीको दिन मात्र बिरोध गर्न पाउने)
३. शैक्षिक संस्थामा कुनैपनि राजनैतिक हस्तक्षेपलाइ ठुलो अपराधको रुपमा स्थापित गर्ने (तोकियको मयाद भित्र पढाइ नसकेर राजनिति मात्र गरेर बस्ने लाइ निस्कासित गर्ने)
४. कल कारखानामा केहि समस्या भए मालिक र मजदुर मिलेर सल्टाउने (राजनैतिक पार्टीहरुको कुनै संलगनता हुन नपाउने)
५. कुनै पनि हालतमा सडक र यातायत अबरुद्ध गर्न नपाउने (अफ्नो बन्द गर्न नै परे पनि अरुको रोक्ने तथा तोडफोड गर्न नपाउने)
६. कुनै राष्ट्रिय मुद्धामा जुलुस निकाल्नु परे कार्यक्रमको कम्तिमा १५ दिन अगावै स्विकृति लिइ संचार माध्यमा बाट विस्त्रित जानकारि दिने
७. हाम्रो करको पैसाले तलब खाने मन्त्री/सांसद ले हामीलाइ नचाउने हैन, बरु तिनीहरु हामीले पालेको कर्मचारी भएकाले तिनिहरुको हरेक कामको राम्रो लेखा जोखा गर्ने (हरेक महिना तिनिहरुले के काम गरे छन भनेर मुल्यंकन गर्न अनिवार्य रुपमा हरेकलाइ मासिक रिपोर्ट निकाल्न लगाउने)

यि त भए मेरा विचार, तपांइहरुको को पनि थप सुझाव छ कि?

माओबादीको घुर्की, हुत्तीहारा सात दल र निरिह जनता

केहि समय अगि मात्रै प्राप्त यौटा समाचार अनुशार माओबादी नेता बादलले संसदको बिशेष अधिबेशन बाट संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र लगायतका उनीहरुका अन्य मागहरुमा सहमती नभए देश गम्भिर दुर्घटना तर्फ जाने चेतावनी दिएका छन ।

पत्रकारीताको भाषामा यसलाई "चेतावनी" भनिए पनि बास्तबमा यो हुत्तीहारा सात दललाई दीईएको ठाडो धम्कीपूर्ण आदेस र सम्प्रभुसत्ता सम्पन्न भनिएका नेपाली जनताको संबैधानिक अधिकार माथीको गम्भिर प्रहार हो ।

भारतीय प्रधानमन्त्रीका बिशेष दूत श्याम सरणको नेपाल भ्रमण र नेपाली कांग्रेस केन्द्रीय समीतीको माओबादीले गणतन्त्रको प्रस्ताब राखेमा त्यसको बिरोधमा मतदान गर्ने निर्णय संग संगै भएको यो माओबादी घुर्कीमा संबिधान सभामा हुने आफ्नो लज्जा जनक हारको आभाष हाल आएर माओबादीलाई छर्लंङ्ग भएको प्रष्ट हुन्छ ।

नेपाल गणतन्त्रतात्मक, राजतन्त्रात्मक वा "माओबादात्मक राज्य" जे हुन्छ वा बनाईन्छ त्यसमा नेपालि जनता आफैले आफ्नो मताधीकारको प्रयोग गर्न पाउनु पर्छ । राष्ट्रीय मूलधारमा आएको पनि भन्ने र जंगली राज चलाउने खालका हैकम पनि नछाडने माओबादी व्यबहारले उनिहरु प्रजातन्त्रका पक्षधर हुदै होईनन् भन्ने फेरी एकचोटी प्रमाणीत गरेको छ ।

तर माओबादीको यो हैकम चलाउने र तर्सायर काम गराउने शैलीमा परीबर्तन नआउनुको अर्को मुख्य कारण भने हा्म्रै सात दल वा देसका प्रकाण्ड बिद्धान नेताहरुको हुत्तीहारापन र माओबादीको खराब कार्यको खुलेर बिरोद गर्न नसक्ने कातरताबाट पनि पोषीत छ । किनकी सानातिना केहि कुरालाई छाडने हो भने बिगत एक बर्ष देखी उनिहरुले जे भने त्यसैमा हाम्रा नेताहरुले "त्वं शरणम्" गर्दे आईरहेकाछन ।

अन्तरीम बिधायीकाको सिट भाग बण्डा देखी लिएर जनसेनाको पालन पोषण अनी आफै सरकारमा बस्दै आफै आन्दोलन गर्ने र कानूनी राज्यको खिल्ली उडाएर देसको शान्ती सुरक्षाको जिम्मा पार्टीका भरौटेहरुलाई थमाउँदा समेत कसैले खुलेर बिरोध गर्नु त कता हो कता कुरो उठाउने हिम्मत समेत देखाएनन् ।

अब आएर आफ्नो हारको 'भविश्य दर्शन" भैसकेकाले कहिले आफ्नो अनुकूलता अनुशारको समयमा चुनाव गराउने त कहिले जे संबिधान सभाको चुनाव नै नगरी अन्तरीम संसदबाट गणतन्त्र घोषणा गर्ने जस्ता माग राखेर फेरी एकचोटी आफ्नो घुर्कि प्रथा कायम गर्दैछन ।

सर्ब प्रथम यो "अन्तरीम संसद" हो त्यो भन्दा पनि माथी यसका कुने पनि सदश्य जनताबाट मनोनित छैनन् फेरी यो "अन्तरीम संसद" को यौटै अभिभारा भनेको नै संबिधान सभाको चुनाव गराउनु हो । यस्तो अबस्थामा जनताको यौटै मात्र भेट हाल्न पाउने अधीकारलाई पनि लत्यायर सीधै अन्तरीम संसदबाट गणतनत्र घोषणा गर्नु पर्छ भन्ने दलले कसरी आफूलाई जनताको पार्टी भन्छ हास्यास्पद मात्रै हैन लज्जास्पद कुरा पनि हो ।

देस गणतन्त्र हुनु वा नहुनु भन्दा पनि जनताले आफ्नो मत नै प्रयोग गर्न नपाउनु कानूनी राज्यको अपहेलना र जन अधिकारमाथिको ठाडो प्रहार हो । देसमा संघीय गणतन्त्र नै आओस तर जनताको भोटले आओस कसैको घुर्की वा दबाबले होईन ।

यसरी माओबादीको हरेक घुर्की पुरा गर्दै जाने हो भने त्यो दिन धेरै टाडा छैन जुन दीन माओबादी बाहेक सबै पार्टी प्रतिबन्धित हुनेछन । दूई बर्ष पछी नेपालको राष्ट्रपति हुने प्रचण्डको भविश्यबाणी त्यसै आएको छैन यीनलाई अरु दलका हुत्तिहारा नेताको औकात पक्कै पनि ज्ञात होला र नै त्यसरी खुलेआम राष्ट्रपति बन्ने भविश्यबाणी गर्दे हिडछन् । रह्यो नेपाली जनताको कुरा यीनलाई न त माओबादी न सात पार्टी कसैले सम्मान दिन जानेनन् , यिनिहरु केवल यि हुत्तीहाराका स्वार्थ पुर्तिका औजार मात्रै रहे । माओबादीले संबिधान सभामा हार्छन भनेर जनतालाई भोट हाल्ने मौका पनि नदिनु कहाँसम्मको प्रजातन्त्र हो र माओबादीले जे भन्छन त्यही मान्दै जाने दलको पनि के अस्तीत्व भो ?

तर केहि दिनको नाटक र केहि कुराको थपघट गरेर माओबादीको धम्कीलाई "प्रस्ताब" र सात दलको लाचारीलाई "स्विकृति"को संज्ञा दिई यस पटकको माग पनि पुरा भएमा पनि ठरकीलाई भने अनौठो लाग्ने छैन ।

सानो कुरा

आज तेस्रो दिन भयो दौतरी सुरु गरेको, निकै उल्लेखनिय प्रगती भएको महशुस भएको छ । सबै सल्लाह, सुझाब लिएर अघि बढिरहेका छौ तर साना तिना कोडिगं को समस्या भएर दौतारीलाइ थप आकर्षण दिन समय लाग्ला जस्तो छ।
चना, ठर्की तथा राहुल दाइका लेख निकै राम्रा र सन्द्रभिक लागे । यसरीनै दौतारीका हात बलियो पार्दै लाग्नु पर्दछ।

साथै ब्लगलाइ परिस्क्रित पार्न डिजाइन देखि लिएर बाटो देखाउनुहुने सबै मित्रहरुलाइ धेरै धेरै धन्यबाद।
बिशेष गरी महेश मित्रले दौतरीको ब्यानर बनाउनु भएर ठुलो मद्दत पु्याउनु भएको छ। यसै गरी नै हातेमालो गर्दै लागौं, भबिष्य अबश्य नै सुन्दर हुने छ। यदी कुनै मित्रहरु क्रमिक रुपमा लेख, रचना पठाउनु हुने भए या गेष्टको रुपमा लेख रचना पठाउनु भए, dautari@gmail.com यो इमेलमा खबर गर्नुहोला । यदी तपाइहरुलाइ दौतारी राम्रो लागे कमेन्ट बक्समा केही पोख्नुहोला । साथै निकै मिहेनेतका साथ लेखिएका रचनाहरुलाइ पढेर हौसला थपिदिनुहोला ।

दशैंको टीका

दशैंको टीका

त्यतिबेला सम्म जिउंदो रहे भने,

च्याण्टेको आमाको सिउंदो रहे भने,

काका! यसपालीको दशैंमा,

टीका लागाउन आउंदै छु।

आषिश थाप्न आउंदै छु।
भो काका,

खसी किन्न हाट जानु पर्दैन।

ज्यानमारा साहुको लात खानु पर्दैन।

बाटा भरि बारुद हरु होलान्,

निस्तब्ध रात फेरि चिर्नु पर्दैन।
मान्छेको मोल खसी भन्दा सस्तो भएको बेला,

बोली भन्द सस्तो गोली भएको बेला।

काका,

चुकुल लगाऔं,

र सुकुलमा बसौं।

अर्को साल भेट होला न होला,

यसैपाली आगौंको भाग समेत

टिका लगाइ दिनुस्,

मान्छेको म्रित्यु मर्न सकुं

यही आषिश दिनुस्।

बाहुन र बाहुनबादका सम्बन्धमा

नेपालमा बाहुनबादको चर्चा चल्न थालेदेखि नै यस मुद्दालाइ एकथरीले गायत्रिमन्त्र सरी गुपचुप राख्ने वा ढाकछोप गर्ने र अर्कोथरीले ब्रम्हास्त्र सरी जहिंतहिं आक्रमण गर्न प्रयोग गर्ने गर्दै आएका छन । जातले बाहुन भएकाहरु बिशेषत: यो बाहुनजातिको तेजोबध गर्न उचालिएको मुद्दा भन्ठान्छन । कतिपय त अझै बाहुन शब्द नै पनि आफ्ना जातिविशेषलाइ अपमान गर्ने शब्द भएको भन्ठान्छन भने ब्राम्हण भनिदिंदा मान गरेको भन्ठानेर गजक्क नाक फुलाउँछन । जनै लगाउनु नै ब्राह्मणको परिचय हो भन्ने सोच्ने मानिसको पनि कमि छैन, भने धेरैलाइ को ब्राह्मण हो वा होइन भन्ने स्पष्ट परिभाषा दिन धौ धौ पर्दछ ।
बाहुनबाद सम्बन्धि बिवादहरुमा मैले बाहुनबाद एउटा प्रवृत्तिसित गाँसिएको चरित्रको सैद्धान्तिक परिभाषा हो भन्ने ब्याख्या पनि पढेको छु, जसले बाहुन जातिलाइ बुझाउने नभै एकखालको प्रवृत्तिलाइ बुझाउँछ, जुन प्रवृत्ति धेरथोर जुनसुकै जातिका मान्छेहरुमा पाइन्छ भनिन्छ । तर जे होस बाहुनबाद शब्दलाइ जुन रुपमा प्रयोग गरिएको छ त्यो उचीत छैन भन्ने मलाइ लागेको छ ।

यसै प्रसंगमा एक बिदेशी साथिले मलाइ ब्राह्मणका दशप्रकार बारे जानकारी दिएका छन । त्यो लिस्ट हेर्दै जाँदा मैले चिनेजानेका सबै जसो मित्रहरु निषाद ब्राह्मण, पशु ब्राह्मण, म्लेच्छ ब्राह्मण वा चाण्डाल ब्राह्मण पो रहेछन जस्तो लाग्यो । ल हेर्नुस है त यो बर्णनअनुसार तपाइका वरीपरी रहेका ब्राह्मणहरु कुन प्रकारका रहेछन कमेण्टमा लेख्नुस है ।

ब्राह्मणका प्रकारहरु

१. देव ब्राह्मण
प्रतिदिन स्नान, सन्ध्या, जप, होम, वलि, वैश्वदेव आदि गर्ने ब्राह्मण
२. मुनि ब्राह्मण
जो बनमा बसी कन्दमूल, फलफूलमा बाँची दैनिक श्राद्ध गर्ने ब्राह्मण
३. द्विज ब्राह्मण
वेदान्त जान्ने, सबै अनुराग आशक्ति त्यागेको ब्राह्मण
४. क्षत्रिय ब्राह्मण
सैनिक पेशा वा युद्ध कर्म अगाल्ने ब्राह्मण
५. वैश्य ब्राह्मण
कृषि, पशुपालन र लत्ताकपडा व्यापार गर्ने ब्राह्मण
६. शूद्र ब्राह्मण
लाहा, नुन, रङ, दुध, घिउ, मह, मासु आदि बेच्ने ब्राह्मण
७. निषाद ब्राह्मण
चोर, डाँकु, षडयन्त्रकारी र माछा, मासु खाने ब्राह्मण
८. पशु ब्राह्मण
ब्रह्मको बारेमा केही पनि नजान्ने, खाली जनै लाएको भरमा ब्राह्मण भएकोमा घमण्ड गर्ने ब्राह्मण
९. म्लेच्छ ब्राह्मण
विना उद्धेश्य कुवा, तलाउ ,बगैचा, आदि नष्ट गर्ने अरुलाइ दु:ख दिन उद्यत रहने ब्राह्मण
१०. चाण्डाल ब्राह्मण
ब्राहमण संस्कारले शून्य सबै प्रकारका धर्म विचारबाट टाढा रहेको मै जान्ने सुन्ने हुँ भन्ने मुर्ख ब्राह्मण

स्वतन्त्रता र स्वछन्दता

साँच्चै भन्ने हो भने ब्लग लेख्‍ने वा भनौं "लेख्‍ने" बानी नै छैन मेरो । यदा कदा कसैको बल्ग वा लेखमा टीप्पणी भने गर्ने गरथेँ ।

तर यता केहि समय देखी ब्लगरको दुनीयामा दुई थरी गुणात्मक भिन्नता बढदै गएको देखिन थाले पछी नजाने पनि नबुझेपनि केहि लेख्‍नै पर्ने जस्तो लागेर यो लेख्‍ने "दूस्साहस" गर्दै छु ।

अंग्रेजीमा Blog को अर्थ खोज्दा : "A shared on-line journal where people can post diary entries about their personal experiences and hobbies" र "a website where entries are written in chronological order and commonly displayed in reverse chronological order" भन्ने पाईन्छ ।

यसरी हेर्दा ब्लग लेखन भनेको आफ्नो बीचार साटने माध्यम हो । तर आजकल "बीचार साटने" भन्दा "बीचार लादने" क्रम बढेर जान थालेपछी केही लेख्‍नै कर लागेर लेख्‍दै छु ।

हाल मिडीयामा स्पष्ट रुपमा दुईथरी ब्लग र ब्लगरहरुको बिकास हुदैं गएको पाईन्छ । छोटकरीमा भन्दा ती दुई बिभाजन बीचार साटने" र "बीचार लादने" को नै हो ।

एक थरी ब्लगरहरु ब्लगलाई कसरी व्यबस्थीत, अनुशासीत र जबाफदेही बनाउदै लाने भन्नेमा लागेकाछन भने अर्का थरी "ब्लग" भन्ने बित्तीकै अब जे लेखे पनि भयो भन्दै ब्लगलाई अमर्यादित, अभद्र र गाली गलौज गर्ने सजीलो माध्यमको रुपमा लीन थालेका छन ।

पश्‍चीममा आफूले लेखेको कुराको जिम्मेबारी बहन गर्नु पर्ने भएकोले किताब, समाचार वा ब्लग नै किन नहोस, संम्पादन गर्दा नीक्कै ध्यान पुर्‍याएर गर्ने परम्पराको थालनी भैसकेको छ र कुनै पनि व्यक्ती, संस्था वा प्रकाशन समुहले लेखेको कुरा झुठ्‍ठा ठहरेमा वा गलत सिध्द भएमा त्यस्तो व्यक्ती, संस्था वा प्रकाशन समुहमाथी कानूनी कारबाही समेत हुने गरेको छ । त्यसैले त्यहाका ब्लगका समाचार र बिचार पनि "आधीकारीक" हुने गरेका छन , तर हामी कहाँ भने आफुलाई "अब्बल दर्जाको ब्लगर" ठान्नेलाई समेत न त कुनै जिम्मेबारीपनको बोध छ न त समाचार वा प्रकाशीत लेख रचना को आधीकारीकताको ज्ञान !

राम्रो ब्लग हुनको लागी आधिकारिकता, विश्‍वसनियता र सत्यताको जत्ती दरोकार हुन्छ त्यत्तिनै आवश्‍यकता स्वच्छता, सहिष्णुता समानताको पनि हुन्छ । ब्लग स्वछन्दताको माध्यम होईन र मनपरी गर्न छुट पाईने "स्पेस" पनि होईन । तर हामीकहाँ भने ब्लगलाई स्वछन्दता, बैमनश्यता र आफूलाई मन नपरेको प्रति घृणा र द्वेश फैलाउने माध्यमको रुपमा लिनेहरुनै आफूलाई "भेटरान ब्लगर" ठान्दैछन र ब्लगलाई "भडास" निकाल्ने माध्मको रुपमा प्रयोग गर्दैछन ।

आउनुहोस ! यसलाई यौटा नया सुरुवात बनाऔं , स्वछन्दता हैन सभ्यता, घृणा हैन प्रेम अनी बैमनश्यता हैन आत्मीयताको द्वार खोलौं ।

यो ब्लगलाई साच्चै स्वतन्त्र ब्लको रुपमा बिकास गरौं , यहाँ ब्लग लेख्‍न र कमेण्ट छाप्न कुनै बाद वा बिचारको "कैदी" बन्न नपरोस , माओबादी देखी राजाबादी सम्म सबैले यहाँ आफ्नो बिचार प्रकट गर्न पाउनेछन् । यहाँ प्रकाशीत ब्लग र बिचार प्रती सबैको कमेण्ट र प्रतिकृयाले समान ईज्जत पाउन यसमा कुनै बाद वा गुटको समर्थक वा आलोचक नै हुनुपर्ने संकिर्ण सोचाईको अन्त हुन्छ तर यौटै मात्रै कसी राखौं: हामी स्वतन्त्रताका हिमायती हौं, स्वछन्दताको हैन ।

नया पाइला

जिबनको गोरेटोमा हरेक पाइलाको महत्व हुन्छ । दौंतरी ब्लग त हिजो मात्र जन्मिएको, आज यसले पहिलो पाइला चाल्यो । पहिलो पाइला चलाउन हात दिइ ताते ताते गराउने चना दौंतरीलाइ धेरै धेरै धन्यबाद। अरू दौतरीहरुले थप हात दिइ बामे सार्नुहुनुहुन्छ भन्ने आशा गारेको छु। दौतारी समेट्न मैले निकै प्रयाश त गरेको छु, तर यसमा सबै दौतारीले हातेमालो नगरी सम्भवै छैन। बिचार सानो हो तर साना साना रेशाले ठुलो डोरी बने जस्तो दौतारीहरु स्टष्ट तथा उत्तम बिचार लिएर जम्मा हुने हो भने नेपाली संचार जगतमा दौतारी ब्लग ठुलै आयाम हुन सक्छ । नेपालमा अथवा संसारको कुनै कुनामा, जता बसे पनि नेपालको मायाले ओतप्रोत भावहरु दौतारी ब्लगबाट साटा साट गर्न पाउनु मैले ठुलै उपलब्धिको रुपमा लिएको छु। यो संयोग जुट्नु पनि गज्जब लागेको छ । कतै बिष मन्थन गरेर अम्रित त निस्केको होइन ? यस्तो अम्रित बाढ्न पाउदा मुटु नै सगरमाथा भएको छ । सगरमाथामा त पुगे, अब दौतरीको झण्डा गाड्न निकै उत्सुक छु। लौ झन्डा नि गाडे, ले हेर्नुहोस त झन्डा कस्तो फरफराई रहेको छ http://www.dautari.org/
नेपालीयन साझ ९: ५९
मिनीसोटा अमेरीका

Full Proportional Representatio (FPR) in CA election

The issue of FPR (full proportional representation) in the election went so impregnable that it brought indefinite postpone of the proposed nov'07 CA election. Less is clear and much is to find out what actually this FPR is, how it operates, and how it assures advantage (and disadvantage) to various interest groups.

For now, general understanding is that FPR would shatter Congress' dream to occupy a clear majority in CA. Congress has approx. 35-40% vote share, enought for its marginally winning candidates in a direct election, which would bring a landslide victory in the election. The same vote bank could have been divided into aprox 25% and 20% between its earlier two factions resulting heavy loss. Hence it would pay for the unification of splitted Congress at the cost of some internal party-rebells. UML has approx 30-35% vote share, which was dreaming to have comfortable win through direct election keeping the Congress divided, but it is not sure of the result after Congress is united. Maoist is believed to have 15-20% vote share, which needs tactful election campaign to win needed number of seats. Otherwise it may face a huge loss in the direct election.

Earlier, Girija Congress and Maoist favoured direct election. Deuba Congress and UML were talking about FPR. UML, by its timid nature, wants to avoid risk, so, it was for FPR system since the very beginning, but they were unable to convince others in this issue and ended up in a note of dissent to keep self-esteem.

When Maoist was against FPR, I was thinking either Maoist might have estimated their support base wrongly, or they are not serious on the election. Few days ago, Sahana Pradhan told, in a program at DC, that Maoist told they were not aware of advantage of FPR system when they were supporting Congress and were bullying UML against their "note of dissent". Maoist want to correct that mistake and want to have FPR at any cost. But UML played just a soft ball again. They supported FPR but they didn't go for direct confrontation with Congress on this issue.

The political environment went so bad for Maoist these days. I feel, even Prachanda will not get a seat in the CA election if he has to win a direct election. We can see how Bamdev Gautam lost his election from his own constituency. No one from the maoist party, who could play vital role in elected CA, could actually get elected. Except Krishna Mahara, none of maoist leaders do have a strong hold in their home contituional region, be it Baburam Bhattarai, or Dev Gurung, or Ananta or Baadal or Pasang, forget about Hisila, Pampha bhusal, kiran, et al. So, to keep them politically alive, they MUST rely on FPR not in direct election.

If votes are to divide as 40% (Congress) 30%(UML) and 20%(Maoist) etc, then under FPR system these parties will get 192, 144 and 96 seats out of 480 seats in CA. Party leaders will be very powerful within their party. There will be very tough competition to snatch powerful positions in party. Party leaders will be able to have a lot of YES MANS so that s/he could get nominated.

The above discussion is common understanding among most people. However I am not sure in following issues yet.

A. how can an independent candidate get elected in FPR system? If a citizen wants to appear in the election, but he does not have any party, then should he go and create a party first? Can he be there as an individual candidate or not?

B. Does a party require to submit its candidates before the voting begins or after the vote counting ends? Some people say, a closed list of candidates should be submitted to election commission (EC) before the voting process begins. Afterward, the EC declares winning candidates from the list picking up the name listed in higher rank. If so, does a party require to publish its hierarchy or rank before the election?

C. Is is possible to assure full proportional representation in the hierarchy system, where people from particular class or cast are dominant in all parties. Otherwise how can we attain full proportional representation from the parties having huge biassed domination?

D. Is it mandatory for parties to keep proportional representation from demographic statistics to assure equal right of each community, region, gender, religion, and so on?

If so, lets think how congress should pick up its 192 CA members for assuring FPR. they should be
1. 98 from hill (himal and pahad) and 94 from terai
2. approx 38 from eastern, central, mid western, western and far west development region
3. approx 23 brahman, 32 Chhettris 10 newars, 55 madheshi, 40 janjati etc.
4. apporx 130 hindu, 30 budhdhist, 14 muslims, etc.
5. 96 male, 96 female
6. The above crieteria should also consider the party seniority, favorite of the party president and people from his faction in his party
is not it too confusing and complex?

Now, with this all complexities and confusions, how the FPR election will ensure a smooth and successful transition in Nepal?